Þegar ég var barn og ung­lingur og langt fram­eftir var ég skít­hrædd við bæði hunda og ketti. Ég hafði ekki alist upp við að hafa þau í kringum mig, og ég var viss um að hundar myndu hafa mig í hádeg­is- eða kvöld­mat ef þeir næðu mér. En hvað kettir myndu gera mér var ég ekki með á hreinu, en ég var samt hrædd við þá. 

Fyrsta upp­lifun mín af ketti sem ákvað að ég væri vinur sinn var þegar ég kom frá Ástr­alíu til að vera með börnum mínum sem þá voru í mennta­skóla. Þau höfðu fengið sér kött sem var kall­aður Seas­ar. 

Ég var varla komin inn úr dyr­unum í fyrsta skipti eftir að koma úr flug­inu, fyrr en hann tók ást­fóstri við mig, og sat í kjöltu minni þegar ég sat í eld­hús­inu. Svo kom hann líka alltaf hlaup­andi inn um glugg­ann þegar hann sá að hann myndi hafa félags­skap hjá okk­ur.

Þessi köttur var greini­lega mjög félags­lyndur því að ég lærði fljótt að hann fór út ef eng­inn var heima, og ég lærði líka að hann hafði fundið tvö önnur heim­ili í nágrenn­inu til að halda sér félags­skap og gefa sér að borða þegar eng­inn var heima hjá okkur eða þeim. Þegar dóttir mín átt­aði sig á að kött­ur­inn væri greini­lega að fá að borða ann­ars staðar setti hún miða undir háls­bandið með spurn­ingu um hverjir aðrir sinntu hon­um, og hún fékk tvö bréf til baka sem stað­fest­ingu um að Seasar hefði mikla sjálfs­bjarg­ar­við­leitni. Tveir nágrannar höfðu sinnt honum og gefið að borða. 

Svo ákvað hann að sofa á gólf­inu í her­berg­inu sem ég svaf í. Hvort að hann lyktaði það að ég væri skyld þeim sem tóku hann að sér, get ég ekki kvittað fyr­ir. En ég veit núna að dýr hafa sitt vit og skynjun og lykt­ar­skynjun sem er öðru­vísi en okkar mann­kyns, lykt­ar­skyn sem dýra­fræð­ingar eru alltaf að stúd­era með að hafa mynda­vélar þar sem kettir eru og við höfum séð mikið af slíku efni frá Bret­landi hér í Ástr­alíu sem sýna alls­konar upp­á­tæki og hegðun hjá dýrum, hundum og köttum sem eru skilin eftir ein heima og inni þegar eig­endur eru í vinn­u. 

Ég elska að horfa á efni um mýr­ketti, ég held að ég gæti alveg hafa verið einn af þeim í fyrra lífi fyrir mjög löngu síðan en sam­kvæmt búdd­hisma höfum við verið dýr áður en við fórum að end­ur­fæð­ast í manns­lík­öm­um. Mýr­kettir hafa mjög strangar reglur um umferð­ar­reglur í sínum hópi sem og félags­lífi og mökun í sínum hóp­um. Þeir eru einnig mjög snarpir í að sjá um að halda liði sínu öruggu ef hætta er á ferð. Þeir standa þá upp á aft­ur­fæt­urna og rýna með sínum fránu augum á umhverfið til að vara alla sína við og hverfa inn í holur sínar ef hætta birt­ist. 

Hér eru þættir sem kall­ast „Harry´s Pract­ise“ þar sem hann sem dýra­læknir sinnir dýrum af öllum teg­undum í stofu sinni, eða fer og heim­sækir fólk með dýr með hegð­un­ar­vanda­mál. Þann 26. sept­em­ber síð­ast­lið­inn hafði maður haft sam­band við hann vegna þess að hund­ur­inn hans vildi ekki koma upp stig­ann á vinnu­staðnum þar sem hann ver mest öllum tíma sín­um. Stig­inn var hring­stigi sem lítur út eins og gena­stig­inn DNA. Var ég strax viss um hvert vanda­málið væri, og stað­festi Harry það. Hann benti eig­and­anum á að „vertigo“ sem hund­ur­inn þjáð­ist af væri af því að hann sæi í gegnum riml­ana og gæti ekki strax séð næstu tröppu. 

Harry setti svo efni fyrir allt hand­riðið að utan og gaf honum svo góð­gæti sem hann setti upp á efri tröpp­urnar – og það dugði. Nú gat hund­ur­inn séð tröpp­urnar og það var ekk­ert til að trufla sýn hans og málið var leyst. Hann fór upp og niður stig­ann eftir það eins og ekk­ert væri. 

Sögur full­trúa dýra sem vantar ný heim­ili 

Það er frítt blað hér sem kall­ast „Messen­ger“ og í því er alltaf smá pist­ill um kött eða hund sem er að leita eftir nýrri fjöl­skyldu. Það eru starfs­menn í skjóli fyrir dýrin sem skrifa þá og þeir eru svo sæt­ir. Svo að ég ætla að deila örfáum af þeim með ykkur á Íslandi enda þekkja þeir per­sónu­leika dýr­anna og hegð­un. 

Hér er smá sýn­is­horn og end­ur­sögn frá örfáum þeirra: 

Hæ, ég er Andy ég er ell­efu ára köttur og afar mik­ill knús­ari og elska atlot. Ég er sannur heið­urs­maður (kött­ur) og elska að hjúfra mig í kjöltum fólks. 

Ég elska líka róleg­heit og að vera með fólki. Ég verð að láta ykkur vita að ég hef tengst ketti hér sem heitir Princess og við myndum elska að fá að vera á sama heim­il­i. 

Við erum inn­an­hús­skettir og þurfum reglu­lega burstun og þvott á okkar fögru, loðnu lík­öm­um. Ég hef mikla ást að gefa og líka aðdá­un­ar­verðan besta félaga í Prinsessu svo, hvernig getur nokkur stað­ist það að hafa okkur hjá sér? 

Það er búið að taka mig úr sam­bandi svo að ég mun ekki verða á höttum eftir kven­dýrum fyrir fjölgun og er ánægður að halda mér inn­an­húss. Svo er líka búið að sjá um að það séu engar lýs eða flær í feldi mínum svo að ég er upp­lagt inn­an­húss­gælu­dýr. Endi­lega koma hingað til dýra­vernd­un­ar-­stað­ar­ins og heilsa upp á mig og vin­konu mína. 

Myndin af honum er af munúð­ar­legum ketti sem er hugs­an­lega pers­neskur og vill lifa það sem eftir er ævinnar í nota­leg­heitum og kræs­ingum hjá ynd­is­legu fólki. Feld­ur­inn er ljós brúnn og hvít­ur. 

Svo er annar köttur í leit að nýju heim­il­i. 

Hæ, ég heiti Footsie, ég er ungur – bara þriggja ára og með and­lit sem sýnir að ég hef mikil mark­mið og ákveðni í lífi mínu. Svo opn­aðu heim­ili þitt fyrir mér, af því að ég er eftir ást­ríkri fjöl­skyldu. Ég er alger­lega háður athygli og það frá mann­fólk­inu. Ég hef jafn­að­ar­geð og væri fínn með að vera einn heima. Ég er súper vina­legur og ánægður inni. En nýt þess líka að fá stundum að skreppa út og upp­lifa ævin­týri utan­hús­s. 

Á síð­asta staðnum sem ég var á voru börn, og ég passa í raun inn í hvaða heim­ili sem væri. 

Það er búið að gelda mig og sjá um að það séu engin skor­dýr í feldi mín­um, alla vega að svo stöddu. Svo ef þú telur að ég sé þitt full­komna gælu­dýr endi­lega koma og hitta mig í húsa­kynnum dýra­vernd­un­ar­fé­lags­ins hér. 

Gæti Jasper verið upp­á­halds­vinur þinn er spurt fyrir hönd hans, og hann játar að það taki sig smá­tíma að venj­ast fólki, en þegar hann hafi kynnst því sé hann vinur til ævi­loka og þarf hann fólk sem virðir þarfir hans til að snyrta feld­inn sinn sjálfur sem hann velur frekar að gera en að láta aðra um það, nema þegar hann þarf að vera burstað­ur. 

Það er búið að taka mig, Jasper, úr sam­bandi og sjá um öll örygg­is­at­riði varð­andi skor­dýr og líka að setja tölvukubb í mig svo að ég kom­ist til skila ef ég færi á flakk og fyndi ekki leið­ina heim. Það sama á við um alla hina kett­ina. 

Þeir sem lækna og fræða okkur um dýr­in 

Hér sjáum við þætti sem kall­ast „Super Vet“ þar sem alveg himneskur maður úr fram­tíð­inni gerir það fyrir dýr af öllum teg­undum sem trú­lega fáir eða engir aðrir dýra­læknar gera. Hann er í Bret­landi en hann býr til og lætur búa til gervi­limi og alls­konar gervi­bein í hunda og ketti og kan­ínur og skjald­bökur svo að eitt­hvað sé nefn­t. 

Svo er Ástr­al­inn Scott sem býr í Englandi og er líka unaðs­legur við alla sem koma til hans og með eitt sól­skins­bros alla daga. Stundum óska ég þess að ég gæti frekar farið til dýra­lækna því að mér finnst þeir mun opn­ari og hlýrri af því að þeir verða að hafa inn­sæi til að finna út hvað sé að og sleppa því þeim for­dómum sem alla­vega sumir karllæknar hafa gegn því að hlusta á kven­kyn lýsa vanda­málum sín­um. 

Davíð Atten­borough kom greini­lega inn í þetta líf til að vera málsvari ekki bara dýra og gróð­urs heldur líka jarð­ar­innar í heild og er svo loks­ins að fá nýja hjálp og fram­hald á sínu verki í Grétu Thun­berg og öllum þeim millj­ónum ein­stak­linga ungra sem gam­alla til að halda mál­staðnum uppi svo að jörðin verði ekki gerð gjald­þrota af dýrum með græðgi og þess að hlýn­unin geri það tjón sem margir aðrir hafa séð fyrir en þessi kyn­slóð með honum sér að verður að halda uppi til að stemma stigu við algerri eyð­ingu á svo mörg­u. 

Það er merki­legt að fjórir ein­stak­lingar sem hafa verið í að fræða okkur um dýr jarðar og umheim­inn, þau Davíð Atten­borough, Jane Goddall, Brian Cox og svo auð­vitað Stephen Hawk­ings sem kenndi okkur um hina stærri mynd heims­ins séu öll bresk. 

Núna höfum við svo hina frá­bæru Grétu Thun­berg sem með köllun sinni og lát­leysi er að ýta við hégóma og egói þeirra karla sem þola ekki að svo ung mann­vera geti og megi vera sú sem hún er með þau skila­boð sem hún hefur eins og þau hin sem ég hef nefnt komu til jarðar til að sjá um að eitt­hvað verði eftir af móður jörð fyrir kom­andi kyn­slóð­ir. Hverjir ættu að sjá betur þörf­ina á því en yngri kyn­slóðin þó að millj­ónir okkar eldri séum líka sama sinnis?

Auð­vitað hafa öll lífs­form vit og eðli af sínu tagi sem og þörf 

Ég man eftir að því í upp­vexti á Íslandi að það var lengi talað eins og dýr hefðu ekk­ert vit og væru rétt­dræp fyrir þörfum mann­kyns. Hvalir voru eitt af þeim dýrum sem mikið var séð um að láta okkur trúa að hefðu hvorki til­finn­ingar né vit. Ég gift­ist manni sem hafði lært mikið um líf og til­finn­ingar hvala, og það var heill nýr heimur sem opn­að­ist þá og enn meira þegar ég sá bók­ina „The Secret life of Whales“ sem sýnir það sem hann vissi um þá og vit þeirra og þroska í sínum heim­i. 

Af hverju myndi skap­ari setja lífs­form á jörðu, ef það hefði ekki vit af því tagi sem það þurfi, eins og að skor­dýr hafa sitt vit, rottur og mýs hafa sitt vit, kind­ur, kýr og hestar, geitur og lama­dýr hafa öll það vit sem þau þurfa? Sem og öll dýrin í Afr­íku og hvar sem er í heim­inum hafa þau dýr sem þar eru það vit sem þau þurfa til að lifa af og forð­ast þær hættur sem mest sem geti kostað þær líf­ið. Þó að kerfið sé líka sett upp til að ein teg­und dýra fæði sig á öðru dýri og spennan þá alltaf í gangi á milli þeirra dýra sem borða þau og þeirra sem leita að þeim til mat­ar. Dýra­líf jarðar er nauð­syn­legra fyrir jörð­ina en við mann­verur erum, en við höfum verið svo hroka­full að telja að við séum mik­il­væg­ari en öll dýr­in. Það kom til dæmis fram hve dýr­mæt öll skor­dýrin séu fyrir jörð­ina. Skor­dýr sem ég ólst upp við að væru séð sem óþarfi og óboðnir gestir og rétt dræp hvar sem við sæjum þau. En auð­vitað viljum við þau ekki inni í hús­un­um. 

Vit dýra sem ég hef orðið að vitna per­sónu­lega hér á heim­ili okkar þegar mýs fundu sína leið inn. Við lærðum þá mikið um hvað þær hafa lært um eitur sem mann­verur hafa búið til til að enda þær. Kerfið sem þær höfðu hér í heim­il­inu um tíma sýndu alveg svaka­lega góða hugsun og skipu­lagn­ingu og for­sjálni. Það var ekki fyrr en rottu eitur var sett í gildr­urnar að það freist­aði þeirra af því að það var nýtt og að við vildum ekki hafa þær búandi með okkur til lengdar og vildum senda þær í músa­himna­ríkið af því að við gátum ekki náð að taka þær á annan hátt vegna hraða þeirra í að ferð­ast frá einum stað til ann­ars, þær voru svo snöggar að það var engin leið að fá tak á þeim til að láta þær út. 

En upp­lifunin við að vitna sjálfs­bjargar hvöt þeirra og ferðir þeirra frá einum stað í eld­hús­inu til ann­ars og svo hingað og þangað um húsið var svo merki­leg. Svo þegar ég náði að sleppa for­dóm­um, hræðslu og ógeði, og velja að fara í hlut­laust til­finn­inga­legt og rök­legt við­horf, og vitna þessi litlu dýr í hús­næð­inu þá sá ég að ég yrði að skrifa þessa sögu um það. 

Fimm stjörnu mús­ar­hót­el­ið 

Það var einn dag fyrir ein­hverjum mán­uðum síðan að við Malcolm höfðum séð að mús hafði flutt inn í húsið okk­ar. Hún var mjög slungin í að láta sem minnst af sér vita, en samt sáum við hana af og til skjót­ast á milli felu­staða á hraða ljóss­ins. Hún vissi um öll heim­il­is­föngin fyrir sig í hverju her­bergi, en ég tel að svefn­her­bergið hafi ekki verið séð sem hafa nógu gott heim­il­is­fang. Svo lærðum við einn dag­inn að það var ekki bara ein mús í hús­inu heldur tvær, því að ég sá þær koma undan ísskápnum einn dag­inn og voru vand­ræða­legar að sjá að við höfðum séð þær. 

Og þar sem mann­kyn vill í raun ekki deila hýbýlum sínum með músum reyndum við alls­konar góð­gæti til að geta sent þær inn í músa himna­ríki. En í marga mán­uði kom allt fyrir ekki og úrræða­semi þeirra sem mann­kyn hefur lengi viljað útrýma, sýnir okkur að skap­ar­inn skap­aði ekki neitt dýr án þekk­ing­ar, visku og sjálfs­bjarg­ar­við­leitn­i. 

Heim­ili okkar fyrir þeim var þá auð­vitað eins­konar fimm stjörnu hót­el. Smá muln­ingar á gólfi eða kex pakki á borði var alger veisla fyrir agn­ar­litla lík­ama og veitti svaka orku. Malcolm kom með margar gerðir af góð­gæti til að senda þær til músa himna­ríkis en allt kom fyrir ekki, þær litu ekki við því. Enda leið þeim vel hér með öll sín sér her­bergi. Her­bergin voru mörg, þau voru undir og á bak við elda­vél á bak við eða undir örbylgju­ofn­in­um, og ég sá þær þjóta á hraða ljóss­ins frá svæð­inu að baki elda­vél­ar­innar og fram­hjá vask­inum yfir bekk­inn undir og á bak við sam­loku­grillið og svo á bak við örbylgju­ofn­inn. Svo voru það sams­konar ferðir til baka sem við sáum ekki alltaf og þær fóru líka undir hús­gögn í öðrum her­bergjum af og til. 

Önnur her­bergi þeirra voru á bak við bóka­hill­ur, undir skatt­holi og upp­á­haldið var undir sóf­anum þar sem þær komu stundum fram að brún til að kíkja hvort það væri öruggt að skjót­ast í annað rými. Hvað þessi ferða­lög voru um munum við aldrei vita. 

Það var svo ekki fyrr en Malcolm kom inn með nýja gildru og góð­gæti hannað handa rott­um, að það að lokum sendi þær til músa­himna­rík­is, þar sem ég vona að þeim líði vel. 

Nú bara vonum við að það hafi ekki borist orð­spor til músa­heims um að þessi staður sé frá­bært fimm stjörnu hót­el, alla vega höfum við ekki séð neinar núna né nein merki um ferða­lög þeirra um und­ir­heima sína, og ekk­ert að þrífa upp eftir þær ferðir lengur sem ég er mjög feg­in. Auð­vitað ber ég vissa virð­ingu fyrir úrræða­semi og úthaldi músa sem hafa verið undir hæl mann­kyns um aldir í þeim til­gangi að útrýma þeim. Þær hafa lifað út ótal aðrar skap­anir á dýrum frá upp­hafi og eru greini­legar snill­ingar í aðlögun á erf­iðum lífs­skil­yrð­u­m. 

Að lokum segi ég eins og þeir segja í Star Wars mynd­unum „megi heims­aflið vera með þeim“ eða „May the force be with them“ í því hlut­verki sem þeim var gefið að hafa, en samt ætlað að vera utan­hús­s. 

En þeim mun meira sem ég hef bæði hugsað um það og svo séð þessi reið­innar ósköp af efni um dýr og með dýrum og þroska þeirra og sjálfs­bjarg­ar­við­leitni er það á hreinu að það er vit af réttri teg­und í hverju ein­asta lífs­formi sem er á jörð­u. 

Að end­ur­víra heila­búið við að flytja hinum megin á hnött­inn 

Að alast upp á Íslandi við þau við­horf að öll skor­dýr og önnur dýr væru rétt­dræp og hefðu engan til­gang á jörðu nema sem mat fyrir okkur var mjög van­þroskað álit. En auð­vitað var ég ekki glöð að hafa skúffur fullar af silf­ur­skottum í eld­hús­inu þar. Svo ég varð að láta spúa þeim út. 

Hér opn­að­ist heim­ur­inn og ég lærði smám saman af mann­inum mínum sem fædd­ist hér og er jarð­fræð­ingur og mjög umhverf­is­með­vit­aður um hlut­verk og til­gang skor­dýra. Sú stað­reynd að jörðin getur auð­veld­lega verið án mann­kyns en ekki án skor­dýr­anna og ætti að minna okkur allt mann­kyn á að við erum ekki eins mik­il­væg fyrir móður jörð og öll hin dýrin og líf­ríkin eru. Og Gréta Thun­berg er einnig að áminna okkur um á sinn hátt. 

Og trú­lega getur jörðin ekki heldur verið án músa því að þær eru hér á jörðu enn fyrir það hlut­verk sem þær hafa, trú­lega eins­konar ryksugur jarð­ar, þrátt fyrir að mann­kyn hafi verið mjög áfjáð um að útrýma þeim og rott­un­um. En samt hafa þessi litlu hröðu dýr náð að hafa vinn­ing­inn, og eru enn meðal okk­ar. Þó að það sé oft­ast í leyni. Því að þessi dýr vita að mann­kyn sé á eftir þeim. Það sást mjög vel í því hvernig þær þutu um hér hjá okkur á hraða sem fáir ná til að fanga þær með hönd­un­um. 

Og auð­vitað hefðu kett­irnir sem ég hef end­ur­sagt smá sögur um verið glaðar að fá músa­mál­tíð hér, ef við hefðum haft kött. 

Maður lærir að end­ur­víra heilabú sitt varð­andi hugs­anir um býfl­ug­ur, fugla, kengúrur og hrein­lega allt dýra- og skor­dýra­lífið til að vera ekki að lifa í tauga­hrúgu ímynd­aðs skorts á örygg­i. 

En þegar ég var fyrst hér og mest þegar ég kom í heim­sókn árið 1986 elsk­uðu moskítófl­ug­urnar auð­vitað „Icelandic take away“ Nesti frá nýjum blóð­stokk, blóð og ég var með merki um þá ást þeirra um háls­inn og öklum og úln­liðum í þeirri fyrstu ferð. Þær sáu það kannski sem sína leið til land­kynn­ing­ar? Svo smá misstu þær lyst­ina á blóði mínu þeim lengur sem ég hafði verið hér, enda hefur blóðið þá verið orðið meira Ástr­alskt en Íslenskt. Og þær láta mig hrein­lega í friði á síð­ustu ára­tug­um. 

Lífið hér kennir manni að setja allt með lífs­formin í rétt sam­hengi, sum til­heyra utan­húss og eru kóngulær og slíkt alltaf settar í glas og bornar út ef þær hafa læðst inn. 

Kakka­lakkar eru samt þau skor­dýr sem eng­inn reynir í raun að vernda og eru til sér­stök efni í hólfum sem maður setur hér og þar í þeirri von að halda þeim frá heim­il­inu. Spen­dýr sem kall­ast possums á ensku eru oft hrifnir af að halda sér á þökum og líka að njóta ávaxta sem eru rækt­aðir í görð­um, og fólk mis­hrifið af því að deila því með þeim. 

Sum dásam­leg áströlsk dýr eru sjald­séð hér í Adelaide eins og til dæmis possum og kóala­birnir og auð­vitað er „pla­typus“ fal­inn í vatni og sjald­séður nema maður fari í dýra­garða þar sem þeir eru í vatni en samt sýni­leg­ir. Kengúrur hef ég ekki séð hlaup­andi um í borg­inni en það eru margar í dýra­garð­inum Cleland sem er uppi í hlíðum Adelaide. 

Við njótum þess að sjá alla mögu­lega fugla hér í garð­inum okkar sem Malcolm hefur gróð­ur­sett plöntur í til að laða þá að þeim og fæða þá. Við höfum stundum séð heilan flokk af gala­h-fuglum af páfa­gauka­teg­und og eru þeir bleik­ir, hvítir og grá­ir. 

Fyrir meira en ára­tug síðan ákvað vatns­hæna að taka sér tíma­bundna búsetu í garð­inum okkar og var það af því að hún var særð og fann sig hér til að heila fót­inn á sér. 

Hún fékk algeran frið og það kom eng­inn köttur til að hafa hana fyrir sína næstu mál­tíð. Svo einn dag­inn var hún farin og þá trú­lega orðin góð í fæt­in­um. 

Ríki­dæmið í ástr­al­skri nátt­úru er ein­stakt og í raun ekki hægt að lýsa því í orðum svo vel sé. Svo eins og með alla nátt­úru og lands­lag hvar sem er í heim­inum er sjón og upp­lifun sög­unni rík­ari. 

Og gróður hefur líka sitt vit þó að við getum ekki numið það. Við sáum efni frá Bret­landi þar sem sér­fræð­ingar um tré fóru með Judi Dench leikkonu og sögðu henni um innri teng­ingar trjáa og að þau eigi tjá­skipti undir yfir­borði jarðar þar sem ræt­urnar eru og teygja sig vítt og breitt. Það eru svo mikið fleiri orku­víddir í nátt­úr­unni en mann­kyn hefur náð að skynja eða viljað við­ur­kenna að væri veru­leiki.