Eins og alkunna er hefur undanfarin ár orðið mikil aukning í hjólreiðum á Íslandi. Að flestu leyti hlýtur þetta að teljast jákvæð þróun enda draga hjólreiðar úr ýmsum fylgikvillum þess þægilega lífs sem flest nútímafólk lifir. Að hreyfa okkur reglulega og anda að okkur fersku lofti gerir okkur flestum bara gott. Því miður virðist þó sem ekki séu allir sáttir við þessa þróun. Þrátt fyrir að reiðhjól hafi í langan tíma verið viðurkenndur hluti af þeirri flóru samgöngutækja sem okkur stendur til boða, að minnsta kosti um 100 ára skeið og sennilega mun lengur, heldur sumt fólk ennþá að götur og vegir séu ekki ætluð hjólandi fólki. Að akbrautir séu eingöngu ætlaðar fyrir bíla og ekkert annað.
Það er hætt við því að sama fólk fái hland fyrir hjartað ef það tæki upp á því að lesa núgildandi umferðarlög þar sem reiðhjól eru ekki einungis viðurkennd sem samgöngumáti heldur skýrt og skilmerkilega skilgreind sem ökutæki, til jafns á við margt annað. Þetta þýðir að sjálfsögðu að hjólandi fólki er ekki bara heimilt að nýta götur og vegi til að komast leiðar sinnar. Það er beinlínis ætlast til þess. Sú staðreynd að til eru reglur sem heimila hjólandi fólki að nýta líka göngustíga og gangstéttir, að því gefnu að taka fullt tillit til gangandi vegfarenda, þýðir nefnilega hvorki að hjólandi fólki sé skylt að nota göngustíga eða því bannað að nota akbrautir.
Í augum þeirra sem ekki hafa kynnt sér málið nægilega vel kann þetta að virðast léttvægt. En það er ekkert léttvægt við stór og þung ökutæki sem á miklum hraða fara hættulega nærri hjólandi vegfaranda af því ökumanninum „finnst“ viðkomandi vera fyrir. Þær persónulegu skoðanir sem fólk hefur á þessum málum ráða mun oftar hegðun þess en það hvað lög og reglur segja. Þetta á sérstaklega við þegar fólk sem ekki þekkir umferðarreglur og lög ekur eins og það er vant að gera eða eins og það sér „alla hina“ gera. Þetta er sérstaklega slæmt þegar „allir hinir“ eru líka að gera vitleysur. En hvernig er hægt að búast við því að fólk kunni réttar aðferðir þegar enginn er til að kenna þær?
Ráðaleysi Samgöngustofu, Lögreglunnar og annarra sem bera ábyrgð á forvörnum og eftirliti með málaflokknum er algert. Eðli málsins samkvæmt eru hjólandi vegfarendur oftast einir á ferð á sínum ökutækjum og þar af leiðir að þegar hættuástand skapast af vítaverðum eða gáleysislegum akstri vélknúinna ökutækja er tilgangslaust fyrir hjólreiðafólk að tilkynna eða kæra slíkt til lögreglu þar sem yfirleitt eru engin vitni til staðar. Þar að auki er enginn tilgangur í því að kalla til lögreglu vegna slíkra atvika þegar brotlegi aðilinn er fyrir löngu ekinn burt. Tilraunir hjólreiðafólks með myndavélar til að skjalfesta slík atvik hafa enga þýðingu þar sem lögregla hefur ítrekað neitað að taka við slíkum upptökum. Þó eru til mýmörg dæmi um að slíkar upptökur úr myndavélum á mælaborðum bifreiða hafi verið notaðar sem sönnunargögn þegar árekstrar verða milli bíla. Einhverra hluta vegna gildir annað um ökutæki hjólandi fólks. Samgöngustofa gefur þar að auki út leiðbeiningar um „ríkjandi stöðu á vegi“ sem á sér enga stoð í lögum og reglum og gerir lítið annað en setja hjólandi vegfarendur í enn meiri hættu því oftar en ekki reyna ökumenn samt sem áður framúrakstur og taka enn stærri áhættu.
Með þeirri miklu fjölgun hjólreiðafólks sem hefur átt sér stað undanfarin ár væri forvitnilegt að komast að því hvaða áhrif sú aukning hafi haft á það efni og þær aðferðir sem ökukennarar nýta við almenna ökukennslu. Því miður virðast þau áhrif vera hverfandi. Að minnsta kosti hefur Samgöngustofa ekki séð neina ástæðu til að fara fram á að Ökukennarafélag Íslands, sem gefur út kennsluefni til almennra ökuréttinda, uppfæri kennsluefnið svo það endurspegli betur veruleika í íslenskri umferð. Það er reyndar frekar fyndið að í þeirri kennslubók sem notuð er í dag, þýdd og staðfærð frá Finnlandi, er meira gert af því að vara nýja ökumenn við því að festa ekki bíla sína á brautarteinum sporvagna en að kenna þeim rétta hegðun í nágrenni við hjólandi vegfarendur. Hvort skyldi nú vera mikilvægara á Íslandi?
Það hlýtur að vera alvarlegt umhugsunarefni þeirra sem bera ábyrgð á málaflokknum að það hefur tekið skemmri tíma fyrir sveitarfélög höfuðborgarsvæðisins að byggja upp allt núverandi innviðakerfi hjólastíga, brúa og umferðarljósa fyrir hjólandi umferð, en það tekur Samgöngustofu og Ökukennarafélag Ísland að bæta við og lagfæra einfaldan texta í kennslubók til almennra ökuréttinda. Á meðan þetta er tilfellið er það auðvitað borin von að íslenskir ökumenn læri að aka af ábyrgð nærri hjólreiðafólki. Eins og hefð og venja er á Íslandi veður þessu ekki breytt fyrr en dauðaslys verður sem eftir á er hægt að rekja beint til vankunnáttu ökumanns um þessi mikilvægu atriði. Svo nú bíðum við eftir næsta dauðaslysi hjólreiðamanns. Er einhver sem býður sig fram?
Höfundur er áhugamaður um örugga umferð.
