Í upp­hafi nýrrar Covid-­bylgju er eðli­legt að líf­leg umræða eigi sér stað um hvort rétt hafi verið að losa um ferða­tak­mark­anir til lands­ins þann 15. júní. Slík skoð­ana­skipti eru bæði eðli­leg og nauð­syn­leg. Ekki til að finna söku­dólga, heldur vegna þess að hún getur leitt til nauð­syn­legs aðhalds og vand­aðri ákvarð­ana­töku, í þágu alls almenn­ings. Síð­ustu daga hafa nokkrir hag­fræð­ingar lýst yfir miklum efa­semdum um efna­hags­legan ávinn­ing af til­slök­unum á landa­mær­um. Þar á meðal Tinna Laufey Ásgeirs­dótt­ir, Þórólfur Matth­í­as­son og Gylfi Zoega. Þá hefur Kári Stef­áns­son dregið í efa að núver­andi fyr­ir­komu­lag dugi til að lág­marka lík­urnar á að far­ald­ur­inn gjósi upp inn­an­lands að nýju. Loks hafa for­eldrar og skóla­fólk lýst yfir áhyggjum af skóla­starfi sem á að hefj­ast síðar í mán­uð­in­um.

Það eru fjöl­mörg sjón­ar­mið sem liggja til grund­vallar gagn­rýni á ákvörðun stjórn­valda fyrr í sum­ar.

Í grein­ingu fjár­mála­ráðu­neyt­is­ins og skýrslu Stýri­hóps um aflétt­ingu ferða­tak­mark­ana var fyrst og fremst fjallað um áhrif veirunnar á ferða­þjón­ust­una. Nú geri ég hvorki lítið úr mik­il­vægi hennar eða þeim erf­iðu aðstæðum sem margir sem vinna í ferða­þjón­ustu hafa þurft að þola. Við stöndum hins vegar frammi fyrir því að ný smit, sem örugg­lega má að ein­hverju leyti rekja til ferða til lands­ins, hafa veru­lega slæm áhrif á nær alla aðra atvinnu­starf­semi í land­inu. Ekki aðeins opin­bera þjón­ustu, skóla­starf og heil­brigð­is­þjón­ustu, heldur líka allt menn­ing­ar­líf og aðrar atvinnu­greinar sem þríf­ast á því að fólk geti komið saman og unnið sam­an. Skýrslan sjálf gaf reyndar nægt til­efni til að horft hefði verið breið­ara yfir sviðið enda segir þar á einum stað: „Um leið er mik­il­vægt að hafa í huga að ef of geyst er farið getur komið dýr­keypt bakslag í bar­átt­una gegn veirunni hér innan lands og þá er betur heima setið en af stað er far­ið.“  

Vera má að ein­hver frek­ari grein­ing­ar­vinna hafi átt sér stað en gott væri ef rík­is­stjórnin upp­lýsti þá um hana og birti. Ljóst er að við stöndum á þeim tíma­punkti að ákveða næstu skref varð­andi ferðir til og frá land­inu og öruggt er að rík­is­stjórnin mun þurfa að taka fjölda afdrifa­ríkra ákvarð­ana vegna veirunnar næstu miss­er­in. Hér er því ekki haldið fram að ákvörð­unin frá því fyrr í sumar hafi endi­lega verið röng en stóri lær­dóm­ur­inn er sá að þær aðgerðir sem boð­aðar verði í fram­tíð­inni byggi á traust­ari grunni. Á vönd­uðum grein­ingum sem rík­is­stjórnin kynni ítar­lega en bjóði ekki áfram uppá ein­faldar til­skip­an­ir, án rök­stuðn­ings á íburð­ar­miklum blaða­manna­fundum ráð­herra. Það þarf opn­ara sam­tal. Stjórn og stjórn­ar­and­staða þurfa axla ábyrgð og leita jafn­vægis milli hinna ýmsu hags­muna. Og það er ekki tæki­fær­is­mennska að taka þá umræðu heldur nákvæm­lega það sem þrí­eykið okkar góða hefur kallað eftir und­an­farin miss­er­i. 

Allar grein­ingar þurfa að sjálf­sögðu að fela í sér sam­an­burð á efna­hags­legum áhrifum ólíkra leiða, ekki aðeins á ein­stakar atvinnu­greinar heldur líka á áhrifum sem þær geta haft á líf almenn­ings í land­inu: heilsu fólks, efna­hag, skerð­ingu á frelsi til venju­bund­ins lífs, mögu­leika sjúk­linga og eldri borg­ara til að hitta ást­vini, and­lega líðan fjöl­margra og svo fram­veg­is. Og ekki síst hvaða afleið­ingar þær geta haft á mögu­leika barna og ungs fólks til að sækja skóla með eðli­legum hætti, mennta sig og búa sig undir líf­ið. 

Við stöndum and­spænis fram­tíð sem mun ein­kenn­ast af gríð­ar­legum tækni­breyt­ingum og þær munu eiga sér stað á áður óheyrðum hraða, störf munu hverfa og önnur verða til. Og þó það sé í sjálfu sér úti­lokað að spá um hvernig þró­unin verður er öruggt að góð menntun verður lyk­ill­inn að því að við getum tek­ist á við þessar breyt­ing­ar, stönd­umst sam­keppni við aðrar þjóðir og getum bætt áfram lífs­gæði okk­ar. Hag­rænn og félags­legur ávinn­ingur af því að standa þéttan vörð um eðli­legt skóla­starf kemur ef til vill ekki fram í næsta árs­upp­gjöri rík­is­sjóðs en skilar sér án alls vafa til lengri tíma lit­ið. Rík­is­stjórnin verður að horfa sér­stak­lega til þess­ara þátta við allar ákvarð­anir sín­ar. Þröngir hags­munir mega ekki ráða för. Það er ein­fald­lega of mikið í húfi.

Höf­undur er for­maður Sam­fylk­ing­ar­inn­ar.