Okkur er tamt að hugsa um Ísland sem frið­sælt land og sam­fé­lag ­laust við átök á borð við þau sem fylla frétta­tíma og dag­blöð. Og vissu­lega er Ís­land laust við hern­að­ar­á­tök og börn alast ekki upp við þá hug­mynd að þau þurfi að vera til­búin til að fórna sér í hern­að­ar­á­tök­um, eins og börn sum­s ­staðar í heim­inum ger­a. 

Við lærum þannig vissa tví­hyggju um frið, að hann sé hér heima en ekki jafn mik­ill úti í lönd­um. Í COVID höfum við þó heyrt og les­ið fréttir um það hvernig fjarar undan friði hjá mörgum hér heima – til­kynn­ing­um um ofbeldi gagn­vart börnum og heim­il­is­of­beldi hefur fjölgað og við vitum að ekki hafa öll sömu tæki­færi til að dafna í þessum nýju aðstæð­um. Þetta kallar á það að hugsa um frið á annan máta en ein­göngu sem and­stæðu við stríð. 

Í frið­ar­fræð­um, sem eru ein grein alþjóða­sam­skipta, er með­al­ ann­ars fjallað um jákvæðan og nei­kvæðan frið. Nei­kvæður friður felst í því að ­ríki séu ekki í stríði sín á milli. Þau kunna að verja drjúgum hluta ­þjóð­ar­fram­leiðslu sinnar í her­gögn, víg­bú­ast og reyna að efla varnir sínar í því ástandi. Jákvæður friður er hins vegar það ástand sem skap­ast þegar traust ­ríkir á milli aðila, þegar félags­leg kerfi þjóna þörfum allra íbúa og átökum er lokið á upp­byggi­legan hátt. Þessi nálgun á frið gefur aðra sýn og tæki­færi til að auka skiln­ing okkar á þessu fyr­ir­bæri, sem er svo oft sett fram sem óraun­hæf draum­sýn.

En hvaða erindi á þessi hug­mynd til okkar á Íslandi? Er ástæða til­ að véfengja það, að hér ríki frið­ur? Í hlað­varps­þáttum Höfða frið­ar­set­ur­s Reykja­vík­ur­borgar og Háskóla Íslands, utan­rík­is­ráðu­neyt­is­ins og Mið­stöðv­ar ­Sam­ein­uðu þjóð­anna í til­efni frið­ar­daga í Reykja­vík veltum við því fyrir okk­ur hvernig hægt er að styrkja sam­fé­lags­gerð okkar með þess­ari nálg­un. Við þurf­um að stuðla að rétt­læti innan sam­fé­lags­ins, rétt eins og á milli sam­fé­laga. Það þarf að leggja áherslu á sann­girni í úrlausn deilu­mála, hvort heldur er á milli­ ein­stak­linga, hópa eða ríkja. Samn­ing­ar, um frið og allt ann­að, þurfa að byggja á sann­gjarnri útkomu en ekki á valdi. Ef einn aðili þarf að fórna meiru en annar til að tryggja frið, þá verður nið­ur­staðan ekki langvar­andi. Með­ því að inn­leiða hugs­un­ina um jákvæðan frið í sam­fé­lags­málum má stuðla að betra ­sam­fé­lagi. Við eigum öll skilið að búa við frið. 

Höf­undur er pró­fessor við Stjórn­mála­fræði­deild Háskóla Íslands.

Greinin er birt í tengslum við frið­ar­daga í Reykja­vík. Umræðan í ár fer alfarið fram á net­inu, með hlað­varps­þátta­röð og völdum greinum sem birtar verða dag­ana 12. - 16. októ­ber á  www.frid­ar­set­ur.is