„Vertu nú jákvæð­ur“ sögðu vinnu­fé­lag­arnir þegar ég labb­aði burt, á leið í Covid-­próf. Satt að segja var ég ekki alveg viss hvernig ég átti að taka því. Varla voru þau að óska þess að ég væri veik­ur? Kannski var þetta eins og þegar leik­urum er sagt að marg­brotna á fæti fyrir leik­sýn­ingu. Reyndar hef ég aldrei skilið það almenni­lega og efast jafn­vel um að ég sæi mik­inn mun á góðum leik­ara, hvort sem hann væri marg­brot­inn eða stór­brot­inn. Það er sögð ákveðin list að oftúlka allt sér í óhag, en ætli það sé list að ofhugsa allt og ef svo er, hvernig sæki ég um lista­manna­laun?

Ég rölti í átt að bíln­um, hugsi. Jákvætt er nei­kvætt og nei­kvætt er jákvætt. Þýðir þá rautt ljós áfram og grænt ljós stopp? Er allt orðið öfugt núna, ekki bara ég? Reyndar er það ekk­ert nýtt þegar heil­brigð­is­starfs­fólk leggur fyrir okkur próf, að þar viljum við oft­ast fá nei­kvæðar nið­ur­stöð­ur. Söngur Sig­rúnar Evu og Siggu Bein­teins ómaði í koll­in­um: „Nei eða já, af eða á, erfitt er oft að finna svar­ið.“

Ein­faldar flækjur

Aftur og aftur heyrir maður um mik­il­vægi jákvæðs hug­ar­fars og hvað heil­inn getur haft mikil áhrif á lík­ams­starf­sem­ina. En hvað ef ég verð of jákvæður í hugs­un, ætli ég fái þá jákvæðar nið­ur­stöður úr próf­inu í kóf­inu? Við það að fá nið­ur­stöð­urnar hlýt ég þó skjótt að verða mun nei­kvæð­ari og veiran þá von­andi helst ekki skæð­ari, eða hvað? Þetta er allt of flók­ið.

Er ekki bara lífið orðið allt of flókið und­an­far­ið? Fréttir dynja á okkur um hræði­lega hluti víða um heim, ekki síður en hér heima. Und­an­farið ár hefur svo fjand­ans far­sóttin haldið okkur í helj­ar­g­reip­um. Feg­urðin sem áður var er kannski bara að hverfa? Hvar er fal­lega ein­falda ver­öld­in? Ver­öldin sem var ekki svona íþyngj­andi, ekki svona grimm, ekki svona flók­in. 

Við nán­ari umhugsun féll ég auð­vitað þarna í ein­föld­unar gildr­una. Við eigum það jú til að ein­falda hlut­ina í minn­ing­unni. Muna að mestu það góða og fegra það sem eftir er. 

Mér verður hugsað til föð­ur­móður minn­ar. Á Norð­an­verðum Vest­fjörðum í upp­hafi síð­ustu ald­ar. Erf­ið­is­vinna, veðra­víti og fátækt, á 3. heims eyju undir stjórn Dan­merk­ur. Raun­veru­lega sára fátækt upp­lifir sem betur fer bara mjög lít­ill hluti Íslend­inga í dag, miðað við það sem áður var. Betur má þó alltaf ef duga skal. Ástæðu­laust samt að ein­blína öllum stundum á þá hluti sem gætu verið enn betri. Breyt­ingin á þessum tíma til hins betra er auð­vitað stjarn­fræði­leg. Þar vísa ég auð­vitað til þess að kortið mitt verður sjóð­heitt og gló­andi eins og sólin í hvert skipti sem ég fer í Smára­lind. Nokkuð sem hefði aldrei gerst fyrir 100 árum. Enda var þá engin Smára­lind, ekk­ert greiðslu­kort og eng­inn ég !

Er grasið raun­veru­lega grænna „hinum meg­in“? Það fer ekki síst eftir því hversu dug­legir nágrann­arnir eru að bera á. En lita­tón­arnir skipta ekki öllu. Við fórum frá því að hafa ekk­ert gras, yfir í að taka því sem sjálf­sögðu að græni lit­ur­inn blasi alltaf við. „En Krist­ján, hvernig gátum við búið undir torf­þökum ef við höfðum ekk­ert gras?“ 

Úff. Ekki ofhugsa sam­lík­ing­una. Ég segi bara þetta: „Hverjum þykir sinn fíf­ill fag­ur“ og því er ráðið aug­ljós­lega að sleppa gras­inu og halda sig við ræktun tún­fífla!

Lit­laust myrkur

Göngutúr í nátt­úr­unni á þessum árs­tíma getur stundum virkað hálf nið­ur­drep­andi. Haust­lit­irnir farn­ir. Flestar plöntur við það að hverfa í vetr­ar­dvala, eða komnar þangað nú þeg­ar. Skamm­degið eykst. Hvað gerir maður þá? Jú, maður hugsar til lið­inna stunda og ein­beitir sér að því jákvæða. Blómin sem glöddu okkur vor, sumar og haust. Eftir vet­ur­inn kemur annað vor, fullt af slíkri gleði og feg­urð á ný. Við hugsum því líka til bjartrar fram­tíð­ar. Fram hjá óvissu dags­ins í dag. Ég geng um skóg­lendið við Hval­eyr­ar­vatn, innan um tré sem hafa séð tím­ana tvenna og halda ótrauð áfram. Allir þurfa smá hvíld til að hlaða batt­er­íin og mæta svo aftur fílefldir til leiks. 

Ég geng upp á hóla, hæð­ir, fell og fjöll og horfi um víð­átt­una. Jarð­sagan og nátt­úru­öflin blasa svo víða við á þessu landi. Ég geng í kringum Víf­ils­staða­vatn og upp að vörð­unni Gunn­hildi. Vörð­unni sem berkla­sjúkir gengu áður fyrr upp að, ef þeir höfðu til þess krafta. Berkl­arn­ir, já. Þeir snerta sál­ina meira þetta árið en flest önn­ur. Víf­ils­staðir voru teknir í notkun sama ár og áður­nefnd amma fædd­ist. Hún missti börn og aðra ætt­ingja í hendur berklanna. Hendur sem slepptu allt of sjaldan því sem þær höfðu grip­ið.

Berklafar­aldur veitir okkur ágætis speglun milli 20. og 21. ald­ar. Ein­angrun og sótt­kví var mik­il­væg þá, ekki síst þar sem um ræddi ólækn­an­legan sjúk­dóm og engin við­eig­andi lyf í boði á þeim tíma. Fyrir flest okkar eru þó yfir­stand­andi sótt­kví ekk­ert í lík­ingu við það sem áður var. Fram­farir í lækna­vís­ind­um, far­sótt­ar­fræð­um, tölv­un­ar­fræð­um, svo eitt­hvað sé nefnt, gera okkur – nei, flestum okkar - kleift að halda líf­inu gang­andi í sótt­kví sem utan. Berklafar­ald­ur­inn riðl­aði að sjálf­sögðu lífi fólks þá og erum við væg­ast sagt heppin hversu lítið þarf að breyta út af van­anum í dag. Það er kannski einna helst félags­legi hlut­inn sem þjá­ist. Þó tæknin geri okkur kleift að minnka það vanda­mál tölu­vert, frá því sem áður var. Suma vini hefur maður varla hitt á þessu ári, af var­úð­ar­á­stæð­um. Verst er þó að heyra af for­eldrum og börnum sem mega ekki hitta hvort ann­að, eða hjónum sem fá ekki að vera sam­an. Jafn­vel ekki á hinstu stund­u. 

Að sama skapi er auð­vitað erf­ið­ara að halda í jákvæðn­ina á vinnu­stöð­um. Vinnan í dag ver­andi full af tak­mörk­un­um, óvissu og jafn­vel auknu álagi. Sumir hitt­ast yfir höfuð ekk­ert, því allt fer fram í fjar­vinnu. Nema vinnu­stað­ur­inn sé hrein­lega lok­aður eða vinnan ekki lengur til stað­ar. Kannski lausnin þar sé bara að fara á sínum reglu­legu tímum að kaffi­vél heim­il­is­ins og taka mynd­rænan fjar­fund með núver­andi eða fyrr­ver­andi vinnu­fé­lög­um?

Í stóra sam­heng­inu verður þetta ekki nema eitt lítið sand­korn í stunda­glasi lífs­ins. Varla grein­an­legt frá öllu hinu, þegar yfir er stað­ið. Við eigum jú til að gleyma því hvað við erum heppin og höfum það gott hér á landi. Verst að við getum ekki í þetta skiptið bara gleymt því sem nei­kvætt er í stað­inn.

Með skyn­sem­ina að vopni sinnum við okkar mik­il­væga hlut­verki til almanna­varna sam­fé­lags­ins. Það kann að taka á og jafn­vel virð­ast enda­laust. En með kjána­skap­inn að vopni, höldum við geð­heils­unni öllu nær réttu róli á með­an. Óneit­an­lega leiðir maður stundum hug­ann að því hvort mörg börn sem fæð­ast á þessu ári hljóti nafnið Har­ald­ur, því yfir stendur jú far­ald­ur.

Nú eða þá?

Treystum því að okkur beri gæfa áfram til að lág­marka áhrif núver­andi far­ald­urs. Höldum í jákvæðn­ina og stuðlum þannig sem best að nei­kvæðni í sam­ræmdum pinna­próf­un­um. Því varla kemst jákvæðnin í pinna­próf­in, ef við höldum henni nógu fast hjá okk­ur. 

Þraukum skamm­degið eins og vana­lega, með jákvæðu hug­ar­fari um það sem áður var og bráðum aftur verð­ur. Við höfum það rosa­lega gott á flest alla mæli­kvarða og það sama á við um flest lönd heims­ins, miðað við liðna tíð. Ef við sjáum ummerki um hið gagn­stæða, þá erum við aug­ljós­lega bara að nota rangan mæli­kvarða.

Til að týna okkur ekki í nei­kvæðni, er gott að snúa daga­tal­inu til baka að júlí og geyma það bara þannig þar til júlí kemur aftur á næsta ári. Má svo sem taka sér tíma­bundna pásu um jól og páska, ef maður er sér­lega mikið jóla­barn eða páskakan­ína. 

Að ganga í gegnum yfir­stand­andi tíma­bil getur verið erfitt, jafn­vel fyrir þau okkar sem sigla hvað auð­veld­ast í gegnum þetta. Sann­leik­ur­inn er þó sá að þetta er auð­vitað bara hluti af fjöl­breyti­leika lífs­ins og aðgerðir okkar til að takast á við vand­ann, eru gott dæmi um hug­vits­semi mann­fólks­ins. Kannski verður þetta áhuga­verð saga sem ungt fólk í dag getur sagt barna­börnum einn dag­inn og jafn­vel borið saman við sög­urnar sem (lang) ömmur og afar þeirra sögðu þeim af berklum og öðrum erf­iðum tím­um.

Höf­undur er tölv­un­ar­fræð­ing­ur.