Nýársdagur er dagur forseta Íslands. Þá liggur samfélagið að mestu niðri og þjóðin jafnar sig á óhófi hátíðanna. Utan hefðbundinna sprengjuslysa og fregnum af fyrsta barni ársins er vanalega lítið í fréttum. Því fær nýársávarp forsetans iðulega töluverða athygli.
Í bakherberginu var mikið rætt um að margt í ávarpi ársins hjá Ólafi Ragnari Grímssyni væri kunnuglegt. Þar var minnst á þakkaskuld sem við eigum að gjalda því fólki sem ruddi brautir þess árangurs sem Ísland hefur náð, á Jónas Hallgrímsson, orkuútrás, merkilegar bókmenntir okkar, tónlist og menningarlíf. Þar var einnig minnst á þá Íslendingar sem lifa við fátækt og nauðsyn þess að eyða henni.
Margt af þessu bar líka á góma í nýársávarpi sem Ólafur Ragnar flutti á þessum degi árið 2008. Þar talaði hann einnig um þá sem ruddu brautir til árangurs, um Jónas Hallgrímsson, orkuútrás, síaukinn útlenskan áhuga á íslenskri menningu, bókmenntum og listum. Og þar var líka kafli um þá þúsundir Íslendinga sem börðust við hin bágu kjör og sátu fastir í fátækragildru. Brýnt væri að „gera velferðarnetið svo þéttriðið að það veiti öllum öruggt skjól“.
Í ávarpinu fyrir sjö árum ræddi Ólafur Ragnar líka það sem öllu máli skipti á þeim tíma, bankaútrásina. Hann rifjaði upp að forseti Rúmeníu hefði spurt hann: „Hvernig tekst ykkur Íslendingum að halda í unga fólkið?“
Í ávarpinu fyrir sjö árum ræddi Ólafur Ragnar líka það sem öllu máli skipti á þeim tíma, bankaútrásina. Hann rifjaði upp að forseti Rúmeníu hefði spurt hann: „Hvernig tekst ykkur Íslendingum að halda í unga fólkið?“
Svar forsetans var bankaútrásin. Orðrétt segir í ávarpinu: „Sem betur fer hefur okkur tekist einkar vel að skapa ungum Íslendingum ríkuleg tækifæri til að tvinna saman rætur á heimaslóð og athafnasemi á veraldarvísu, en þó er engan veginn sjálfgefið að svo verði áfram[...]Með vissum hætti er útrásin ein af mikilvægustu ástæðum þess að við Íslendingar stöndum vel að vígi í sjálfstæðisbaráttu okkar[...]Árangur banka og íslenskra fyrirtækja víða um veröld hefur skapað nýjan vettvang fyrir athafnafólk og námsmenn sem sótt hafa þekkingu í fjármálum og viðskiptum til háskóla í ýmsum löndum“.
Eftir að upp komst að bankamennirnir voru alls ekki mjög færir í því sem þeir höfðu valið sér að gera hélst Íslendingum hins vegar ekki svo vel á unga fólkinu sínu lengur. Á árunum 2008-2013 fluttu 23.863 Íslendingar frá Íslandi. Það eru 6.929 fleiri en fluttu til landsins á sama tíma, eða um tvö prósent þjóðarinnar.
Hrunið var forsetanum eðlilega efst í huga þegar hann flutti nýársávarp sitt árið 2009. Þar sagði hann að „á slíkum vegamótum ríkir réttlát reiði í brjóstum margra, almenningur krefst reikningsskila, fjöldafundir eru vettvangur mótmælenda, víðtæk hreyfing berst fyrir gagngerum breytingum. Í lifandi umræðu, á torgum og borgarafundum, í fjölmiðlum og í netheimum er kallað eftir nýjum siðferðisgrunni, endurmati sem byggir á gagnsæi og ábyrgð, trausti, heiðarleika og trúnaði. Lýðræðisaldan sem risið hefur meðal þjóðarinnar er brýn vakning, vísar veginn til hins nýja Íslands sem krafist er á útifundum, og í samræðum og hjörtum fólksins. Hún er nauðsynlegur undanfari endurreisnar, vitnisburður um að með fólkinu í landinu býr afl til sóknar, ríkur vilji til að ná áttum á ný, skapa samstöðu um réttlátara samfélag og leggja grundvöll að traustu hagkerfi og varanlegri velferð á komandi tímum.“
Sú lýðræðisalda sem forsetinn mærði á þessum degi fyrir sex árum, og sagði nauðsynlegan undanfara endurreisnar sem ætti að leita til samstöðu um réttlátra samfélag, hefur kóðnað niður
Í bakherberginu eru flestir sammála um að hið nýja Íslands sem kallað var eftir á útifundum í lok árs 2008 og byrjun árs 2009 hafi ekki orðið. Sú lýðræðisalda sem forsetinn mærði á þessum degi fyrir sex árum, og sagði nauðsynlegan undanfara endurreisnar sem ætti að leita til samstöðu um réttlátra samfélag, hefur kóðnað niður. Þeir sem sátu á henni hafa tapað. Kyrrstaðan og gamla valdajafnvægið vann. Og vegna þessa telur stór hluti þjóðarinnar sig ekki búa í réttlátara samfélagi en fyrir hrun. Þvert á móti upplifa margir að óréttlæti og ójöfnuður hafi aukist mjög.
Í ávarpi Ólafs Ragnars í dag kom hins vegar fram að hann hefur sjálfur skipt um skoðun frá 2009, sé orðinn leiður á þessu neikvæðisrausi og röfli og vill að fólk hætti að horfa í baksýnisspegilinn. Þess í stað endurnýtti hann ýmislegt úr ávarpinu frá hrunárinu 2008 og sagði til viðbótar:„Um hríð hefur lítt verið tíðkað að halda til haga því sem þjóðin hefur áorkað og sumir bregðast jafnvel illa við þegar slíku er hampað;telja gort vart við hæfi; kaldhæðni gagnrýnandans einatt vinsælli en lofsamleg ummæli þeirra sem vekja athygli á því sem er vel gert[...]Áföllin sem fylgdu bankahruni; hörð átök í kjölfarið; reiðin sem lengi bjó í brjósti margra: allt mótaði hina daglegu umræðu með þeim hætti að gagnrýni, oft hatrömm, varð ráðandi; mistök og ávirðingar helsta fréttaefnið [...]Þjóð getur aldrei þrifist á gagnrýninni einni saman, þótt læra þurfi að mistökum“.
Í bakherberginu botnar enginn neitt í neinu.
