Ég ætla ekki að eyða plássi í að útskýra hversu mikil áhrif matar­æði getur haft á heils­una. Það liggur fyrir og þess vegna sér hið opin­bera ástæðu til að ráð­leggja okkur um hollt matar­æði, svo sem að neyta syk­urs í hófi, borða minna salt og borða frekar mjúka fitu (ómett­aða) en harða fitu (mett­aða). Þetta hljómar ekki flókið þar til maður stendur úti í búð og rýnir í upp­lýs­ing­arnar á umbúð­un­um. Þá fær maður á til­finn­ing­una að þær séu settar fram af sér­fræð­ingum fyrir sér­fræð­inga.

Ef það er talið mik­il­vægt að við forð­umst sumt og borðum meira af öðru af hverju er þá ekki lagt ofur­kapp á að upp­lýs­ingar á umbúðum séu skilj­an­leg­ar? Nú veit ég ekki með ykkur en ég er ekk­ert alveg með það á hreinu hvort 2,3 grömm af salti í 100 gramma af vöru sé mikið eða lítið (og svona til að flækja málið enn frekar hefur mátt gefa upp natr­íum magn en þá þarf að marg­falda með 2,5 til að fá salt­magn­ið). Nú hvað með 14,3 grömm af kol­vetni í 100 gramma vöru? Þýðir það að hún inni­haldi mik­inn sykur eða lít­inn? Og er ein­sykra betri en tví­sykra? Veit ann­ars ein­hver hvað tví­sykra er?

Land­lækn­is­emb­ættið hefur brugðið á það ráð að setja upp vef­síðu sem sýnir magn syk­urs í mat­vörum á mynd­rænan hátt. Þetta er gott fram­tak sem ég get ekki skilið öðru­vísi en að emb­ættið telji að merk­ingar á mat­vælum séu ekki nógu skýr­ar. Neyt­endur þurfi sem sagt aðstoð á mynd­rænu formi. Ég spyr því aft­ur; ætti bar­áttan ekki aðal­lega að snú­ast um að merk­ingar á mat séu þannig að fólk skilji þær? Er ekki eitt­hvað öfug­snúið við að ég þurfi að fara á netið á sér­staka vef­síðu til að skilja hversu mik­ill sykur er í ákveð­inni vöru en ef ég stend úti í búð með vör­una í hend­inni þá er ég litlu nær?

Ég er ekki ein um að pirr­ast yfir því að mik­il­vægum upp­lýs­ingum sé haldið frá neyt­endum með því að klæða þær í bún­ing sem fáir skilja. Þegar Evr­ópu­sam­bandið var að vinna að nýrri lög­gjöf um merk­ingar á mat­vælum var í upp­hafi gert ráð fyrir því að svo­kall­aðar umferða­ljósa­merk­ingar væru settar á mat­væli. Hug­myndin er ein­föld. Litir eru not­aðir til að segja til um magn syk­urs, fitu og salts. Grænt þýðir að magnið er lít­ið, gult að magnið er í með­al­lagi og rautt að magnið er mik­ið. Mat­væla­fram­leið­endur voru ekki sáttir við þessi plön sem og önnur sem sneru að auknum og skilj­an­legri upp­lýs­ingum til neyt­enda og lögð­ust í gríð­ar­lega hags­muna­gæslu. Svo mikla reyndar að talið er að aldrei hafi lobbý­istar í Brus­sel lagt annað eins á sig. Nið­ur­staðan var sú að meiri­hlut­inn kaus gegn til­lög­unni um lita­merk­ingar á mat­væli.

Margir þing­menn og tals­menn félaga­sam­taka lýstu í fram­haldi yfir von­brigðum með nið­ur­stöð­una. Kartika Liot­ard þing­maður frá Hollandi sagði að neyt­endur hefðu orðið undir i bar­átt­unni og gagn­rýndi að þing­menn hefðu látið undan miklum þrýst­ingi fram­leið­enda. „Hvernig er hægt að styðja lita­merk­ingar á heim­il­is­tæki, bíla og raf­magns­tæki en ekki á mat og drykk“ spurði hún.

Sus­anne Løgstrup for­maður Evr­ópsku hjarta­sam­tak­anna harm­aði nið­ur­stöð­una og sagði það þá vera á ábyrgð ráð­herra­ráðs­ins og aðild­ar­land­anna að hjálpa neyt­endum með því að heim­ila ein­staka löndum að nota umferða­ljósa­merk­ing­ar.

Hér má sjá hvernig svo­kall­aðar „um­ferð­ar­ljósa“ merk­ingar virka við merk­ingar á mat­væl­u­m.

Mon­ique Goyens for­maður Evr­ópu­sam­taka neyt­enda sagði: „Þrátt fyrir að hafa fengið mikið af gögnum og rann­sóknum sem stað­festu að neyt­endur vildu nær­ing­ar­gild­is­merk­ingar í lit þá greiddu þing­menn á ein­hvern óút­skýr­an­legan hátt atkvæði gegn til­lög­unni. Maður hlýtur að velta fyrir sér hvernig eigi að sann­færa lög­gjafa­valdið um að bar­áttan við offitu og fyrir bættri lýð­heilsu kallar á aðgerðir í dag en ekki á morg­un. Það er engin vafi að þessi atkvæða­greiðsla er alvar­legt bakslag.“

Bretar hafa notað umferða­ljósa­merk­ingar í ára­tug í ýmsum útfærslum og árið 2013 var ný sam­ræmd merk­ing kynnt til sög­unn­ar. Merk­ingin er val­frjáls, þ.e. það er ekki hægt að skylda fram­leið­endur til að nota hana en þrátt fyrir það hafa margir fram­leið­end­ur, litlir og stór­ir, valið að merkja vörur sínar á þennan hátt. Tvisvar sinnum hef ég ásamt þing­mönnum úr öllum flokkum lagt fram þings­á­lykt­un­ar­til­lögu um að hér verði teknar upp umferð­ar­ljósa­merk­ingar að breskri fyr­ir­mynd. Nokkur áhugi er á mál­inu meðal þing­manna en ég verð að við­ur­kenna að það eru von­brigði hversu fáar umsagnir hafa borist og allar eru þær nei­kvæðar utan ein. Til­lagan verður þó end­ur­flutt á næsta þingi því það er mín skoðun að neyt­endur eigi ský­lausan rétt á því að geta tekið upp­lýsta ákvörðun þegar þeir versla í mat­inn og það gera þeir ekki nema merk­ing­arnar séu skilj­an­leg­ar.

Höf­undur er þing­maður Bjartrar fram­tíð­ar.