Net­notkun Íslend­inga er sú hæsta í Evr­ópu en 97% íbúa lands­ins telj­ast reglu­legir net­not­end­ur. Telja má lík­legt að á næstu árum muni net­notkun aukast enn frekar enda er mikið af þjón­ustu og afþr­ey­ingu að fær­ast yfir á net­ið. Síð­ustu ár hafa Íslend­ingar van­ist því að kaupa gagna­magn í stað hraða á netteng­ingum sín­um. Ef net­notkun heldur áfram að aukast munu not­endur þurfa á meira gagna­magni að halda sem gæti leitt til hærri kostn­aðar fyrir þá. Hvernig eru fjar­skipta­fyr­ir­tækin að bregð­ast við þess­ari þróun og eru hags­munir neyt­enda hafðir að leið­ar­ljósi?

Mæl­ingar á inter­net­notkun

Á síð­asta ári hóf Sím­inn að mæla alla net­um­ferð við­skipta­vina sinna. Fyrr á þessu ári réðst 365 (ný­sam­einað við TAL) í sams­konar mæl­ing­ar. Þegar öll net­um­ferð er mæld gildir einu hvaðan gögnin eru sótt eða send.

Fram að þess­ari breyt­ingu hafði ein­ungis nið­ur­hal frá útlöndum verið mælt og voru þá helstu rökin fyrir þeirri mæl­ingu að gagna­sam­band um sæstreng við útlönd væri aðkeypt og kostn­að­ar­samt. Skyndi­lega áttu þau rök ekki lengur við heldur var neyt­endum tjáð að breyt­ingin væri gerð til þess að ein­falda þeim skiln­ing á net­notkun sinni. For­sendan var sú að neyt­endur ættu í vand­ræðum með að greina hvaða efni væri erlent og hvað íslenskt, en með því að mæla alla net­um­ferð væru þeir erf­ið­leikar úr sög­unni. For­stjóri 365 vildi jafn­vel meina að ákveðnir við­skipta­vinir hefðu óskað eftir því að öll net­um­ferð væri mæld og hér væri því verið að svara þörfum við­skipta­vina.

Nýtt tekju­mód­el?

Hafa neyt­endur í raun og veru óskað eftir þess­ari breyt­ingu? Eiga þeir erfitt með aðgreina hvaðan efnið kemur eða gæti hugs­ast að aðrir þættir hafi áhrif? Eins og fyr­ir­séð tekju­tap af sjón­varps- og fjar­skipta­þjón­ustu ásamt tæki­færi til að fá inn nýjar tekjur með því að mæla upp­hal? Skoðum málið bet­ur."

Sjón­varps­þjón­usta

Nýj­ustu fjöl­miðla­mæl­ingar Capacent leiða í ljós að áhorf á íslenskar sjón­varps­stöðvar hefur dreg­ist saman um 38% frá árinu 2008. Sam­kvæmt könnun á vegum MMR kom í ljós að hátt í 20.000 heim­ili kaupi áskrift að sjón­varps­ og kvik­mynda­veit­unni Net­fl­ix.  Þessar tölur eru skýrt merki um að sjón­varps­venjur Íslend­inga eru að breyt­ast. Hefð­bundið áskrift­ar­sjón­varp með línu­legri dag­skrá líkt og það sem 365 og Skjár­inn (syst­ur­fé­lag Sím­ans) bjóða upp á í formi Stöðvar 2 og Skjá­sEins er á und­an­haldi enda vill fólk í auknum mæli stjórna sinni dag­skrá sjálft. Í takt við þessar breyt­ingar hefur Sím­inn til að mynda rekið efn­isveit­una Skjár­Bíó sem býður fólki að leigja sjón­varps­þætti og kvik­myndir í gegnum mynd­lykla þess.

­Með auk­inni sam­keppni frá erlendum efn­isveitum líkt og Net­flix og Google Play Movies má hins vegar vænta að sam­keppni við inn­lendar efn­isveitur auk­ist og tekjur jafn­vel minnki.

Með auk­inni sam­keppni frá erlendum efn­isveitum líkt og Net­flix og Google Play Movies má hins vegar vænta að sam­keppni við inn­lendar efn­isveitur auk­ist og tekjur jafn­vel minnki. Þá er einnig lík­legt að tölu­verður hluti af því efni sem þessar erlendu efn­isveitur bjóða upp á verði speglað (vi­stað inn­an­lands) á inn­lenda þjóna til að minnka álag á sam­band við útlönd og auka gæði til not­enda. Þegar sótt eru gögn sem búið er að spegla telst það sem inn­lend notk­un. Þegar notk­unin er inn­lend er hún ekki mæld, þ.e. hún dregst ekki af inni­földu gagna­magni áskrift­ar­leið­ar, þar til núna.

Upp­hal

Rétt eins og með inn­lendu notk­un­ina hefur upp­hal, þ.e. gögn sem við sendum frá okk­ur, ekki verið talið. Helsta ástæða þess er að upp­hals­hraði teng­inga hefur í gegnum tíð­ina verið afar tak­mark­að­ur. Með til­komu háhraða­teng­inga sem bjóða upp á sam­hverfan hraða (ljós­leið­ara­teng­ing­ar) er mun auð­veld­ara fyrir neyt­endur að senda frá sér stór gögn á skömmum tíma.

Þetta hafa neyt­endur nýtt sér, t.d. með afritun gagna af tölvum í svokölluð ský (iCloud, Drop­box o.fl.). Þar fyrir utan eru ein­stak­lingar í miklu meira mæli að senda frá sér gögn en þeir gerðu áður þökk sé snjall­sím­um. Allar stöðu­upp­færslur á Face­book, upp­hal á Instagram eða mynd­skeið send með Snapchat eru gögn sem not­endur senda frá sér. Í fljótu bragði verður að telj­ast lík­legra að minnk­andi tekjur af áskrift­ar­sjón­varpi, veru­lega aukin sam­keppni við inn­lendar efn­isveit­ur, hlut­falls­lega minnk­andi notkun á erlendu gagna­magni og tæki­færi til að fá inn tekjur af upp­hali sé helsti drif­kraftur þess­ara breyt­inga. Frekar en að neyt­endur skilji ekki net­notkun sína.

Sam­an­burður

Til að gæta sann­girni er rétt að geta þess að sum erlend fjar­skipta­fyr­ir­tæki mæla alla net­um­ferð. Hitt er þó öllu algeng­ara að þessi erlendu fjar­skipta­fyr­ir­tæki selji hraða en ekki gagna­magn eins og fram kemur í úttekt Neyt­enda­sam­tak­anna frá því í sumar. Slíkt tíðkast t.a.m. á öllum Norð­ur­lönd­unum og í helstu ríkjum Vest­ur­­-­Evr­ópu. Með mæl­ingu á gagna­magni er því ekki verið að fylgja for­dæmi grann­ríkja okk­ar, sem við svo oft miðum okkur við, heldur virð­ist um ákveðna aft­ur­för að ræða.

Er mögu­legt að bjóða aðrar lausnir?

Eru neyt­endur færir um að aðgreina efnið sem þeir sækja eða þarf að hafa vit fyrir þeim á þann hátt að rukka þá sér­stak­lega fyrir allt efni svo þeir ruglist ekki? Önnur fær leið er sú að bjóða neyt­endum að rukka þá ein­fald­lega alls ekki háð upp­runa efnis eða gagna­magni, heldur aðeins um flatt gjald fyrir ótak­markað aðgengi. Neyt­endur geta þannig keypt sjón­varps­efni og hlustað á tón­list af veitu­miðl­um, inn­lendum sem erlendum eins og þá lystir án þess að hafa áhyggjur af því hvort það skapi þeim óvænt og ófyr­ir­séð útgjöld ­ gjaldið sem þeir greiða fyrir alla þjón­ustu er föst upp­hæð. Hvor leiðin skyldi vera hag­kvæm­ari og ein­fald­ari fyrir neyt­and­ann?