Sá atburður sem mun líma árið 2022 í minni mann­kyns er inn­rás og stríð Vla­dimírs Pútíns gegn Úkra­ínu. Árás­ar­stríð sem „keis­ar­inn“ í Kreml (Pútín for­seti ræður nán­ast öllu í Rúss­land­i), hóf þann 24. febr­úar á þessu ári og sendi þar með her sinn, sem sagður var á „æf­ing­u“, til inn­rásar á helstu vina­þjóð Rússa. Lítið er um vina­þel, eins og staðan er í dag.

Stríðið er grund­vallað á lygum og föls­unum en hefur haft og mun hafa gríð­ar­legar afleið­ing­ar, ekki bara fyrir Evr­ópu, heldur alla heims­byggð­ina. Stríð sem var alger­lega ónauð­syn­legt.

Pútín virð­ist stað­ráð­inn í að sprengja bræðra­þjóð­ina Úkra­ínu aftur á stein­öld og helst lengra ef marka má orð hans og umræð­una meðal æðstu valda­manna lands­ins. Lagðar eru jarð­sprengjur og rækt­un­ar­svæði eru gerð órækt­an­leg í þessu gjöf­ula landi, kallað „brauðkarfa“ Evr­ópu. Ný Kam­bó­día er í upp­sigl­ingu, en óvíða í heim­inum hefur eins mörgum jarð­sprengjum verið komið fyrir per fer­kíló­metra og þar. Úkra­ína er því að kom­ast í þann óæski­lega flokk.

Fyrir nokkrum vikum kvaddi Pútín um 300.000 vara­liða í her­inn. Þá flúðu einnig nokkur hund­ruð þús­und manns frá Rúss­landi því þeir vilja ekki taka þátt í slátrun Pútíns, bæði sem ger­endur og þolend­ur. Mann­fall hefur verið mikið meðal Rússa, sem og Úkra­ínu­manna, en við vitum ekki nákvæm­lega rúss­nesku töl­una, þar sem Rúss­land er í dag harð­læst og lokað ein­ræð­is­ríki undir járn­hæl Pútíns. Allt sem kall­ast lýð­ræði hefur verið brotið á bak aftur og kæft. Fjöldi Rússa flúði einnig frá land­inu eftir að inn­rásin hófst.

Gríð­ar­legt mann­fall

Sam­kvæmt frétt vef­mið­ils­ins Kiev Post hafa Úkra­ínu­menn misst á bil­inu frá 10-13.000 fallna frá upp­hafi inn­rás­ar. Talið er að þeir missi 50-100 menn á dag og að um 500 sær­ist. Í annarri frétt frá The Economist er talið að mann­fall Rússa sé heldur meira eða um 15.000 manns (sam­kvæmt tölum frá CIA). Og þá er bara verið að tala um her­menn, en þús­undir almennra borg­ara hafa lát­ist og um 7 millj­ónir Úkra­ínu­manna eru nú á flótta. Nokkur hund­ruð börn hafa lát­ist, en mögu­lega eru tölur um látna og slas­aða mun hærri og því allskyns get­gátur á lofti. Lík­lega fáum við aldrei réttar tölur um þessi átök.

Hinir herkvöddu

Aftur að hinum herkvöddu, hvað ætlar Pútín að gera við þá? Jú, ýmsir sér­fræð­ingar velta fyrir sér að hann sé jafn­vel að und­ir­búa stór­sókn á næstu vik­um. Það er alls ekki ólík­leg sviðs­mynd. Hann hefur orðið fyrir miklum skakka­föllum í stríð­inu (sem átti bara að taka nokkra daga) og er meðal ann­ars búinn að tapa svæðum og borgum sem hann hefur „frels­að“ og inn­limað í Rúss­land. Hann hefur tapað næst stærstu borg­inni, Kar­kív í norðri og einnig Kher­son í suðri. Honum mistókst að her­taka höf­uð­borg­ina Kíev. Pútín á ein­fald­lega í miklu basli með þetta stríð sitt og ekk­ert bendir til þess að Úkra­ínu­menn séu að brotna, þvert á móti. Pútín þarf því að „rétta hlut“ sinn.

Not­aði orð­ið „­stríð“

Það sem er helst frétt­næmt frá Rússum (burt­séð frá dag­legum árásum, meðal ann­ars nú um jól­in) er að í fyrsta sinn not­aði Pútín orð­ið „stríð“ um þessar hörm­ungar sem hann hefur hrint af stað. Það gerð­ist þann 22. des­em­ber síð­ast­lið­inn. Fram að því var rúss­neskum almenn­ing selt stríðið sem „­sér­stök hern­að­ar­að­gerð.“ Hvernig á að kalla þetta annað en stríð? Sér­stak­lega þegar búið er að kveða hund­ruð þús­unda manna í her­inn og líkin hrann­ast upp? Menn kom­ast ekki enda­laust upp með lygar og fals­an­ir. Kannski er Pútín einnig að fá ein­hvers­konar jarð­teng­ingu, nú þegar hann er búinn að vera næstum ár í stríði við nágranna­þjóð sína, hver veit?

Hung­ur­leik­arnir

Nú þegar við Íslend­ingar erum búnir a renna niður jólasteik­inni blasir við jóla­há­tíð Rússa, þeir halda jólin seinna en við vegna júl­í­anska tíma­tals­ins sem þeir nota. Þau eru þann 7. jan­ú­ar. Þá verða hallir virk­is­ins þar sem Pútín býr, Kreml­in, vel upp hit­að­ar, bjartar og vænt­an­lega hlaðnar kræs­ing­um.

Það verður hins vegar ekki þannig hjá millj­ónum Úkra­ínu­manna, kon­um, börnum og öldruð­um. Pútín hefur bók­staf­lega varpað djúpum skugga yfir dag­legt líf íbúa Úkra­ínu, t.d. með því að sprengja í sundur raf­orku­kerfi lands­ins. Hann hefur orsakað dauða og hörm­ung­ar, en það er nokkuð sem hann þekkir vel af eigin reynslu frá heima­borg sinni Lenín­grad, nú Sankti Pét­urs­borg.

Í nýrri bók eftir Sví­ann Martin Kragh, „Hið fallna heims­veldi“ er meðal ann­ars sagt frá Pútín og ferli hans. Fæddur í Lenín­grad árið 1952, faðir hans barð­ist í seinni heims­styrj­öld gegn Þjóð­verjum og særð­ist, en um borg­ina sátu nas­istar í tæp­lega 900 daga, sem var lengsta og ban­væn­asta umsátur stríðs­ins, um milljón almennra borg­ara féll. Fimm föð­ur­bræður Pútíns féllu einnig í stríð­inu, sem Rússar kalla „­Föð­ur­lands­stríðið mikla.“ For­eldrar Pútíns misstu tvo eldri syni úr hung­ur­tengdum sjúk­dóm­um, annan fyrir stríð og hinn í stríð­inu sjálfu. Móðir hans, Mar­ía, var nær dauða en lífi í umsátr­inu. Því var Pútín einn eftir og bjó hann ásamt for­eldrum sínum í íbúð sem hvorki hafði sal­erni né renn­andi vatn.

En það eru einmitt svona örlög og aðstæður sem Pútín vinnur nú hörðum höndum við að skapa til handa Úkra­ínu­mönn­um. Árásir hers hans und­an­farið hafa fyrst og fremst miðað að því að eyði­leggja inn­viði; raf­magn, vatn, hita. Allt sem gerir líf fólks þægi­legt og mann­sæm­andi, í landi þar sem frost­hörkur eru gríð­ar­leg­ar. Með aðgerðum sínum er rúss­neski her­inn að ræna Úkra­ínu­menn mann­virð­ing­unni. Pútín kallar hung­ur, kulda og vos­búð yfir úkra­ínsku þjóð­ina. Þetta eru hung­ur­leikar Pútíns grimma, sem hikar ekki við að láta eld­flaugum rigna yfir íbúða­blokkir, skóla og sjúkra­hús, en ráð­ist hefur verið á nokkur hund­ruð slíka staði.

Aðr­ir ólýs­an­legir stríðs­glæpir hafa verið framdir og eru í rann­sókn. Alls er verið að tala um allt að 50.00 atvik sem eru skráð og eru til skoð­un­ar. Fyrir skömmu birti The New York Times nýtt og ítar­legt mynd­band um hroð­ann í Bucha en þar er talið að Rússar hafi þar myrt nokkur hund­ruð almenna borg­ara.

„Hvar er sonur minn“?

Undir venju­legum kring­um­stæðum ætti Pútín að gera tvennt um þessar mundir sem er mik­il­vægur hluti af starfi hans sem for­seti Rúss­lands. Hann á að halda ræðu um stöðu lands­ins fyrir þing­heim Dúmunn­ar, rúss­neska þings­ins. Þetta er sam­kvæmt stjórn­ar­skránni, sem á sínum tíma var breytt þannig að Pútín geti setið til árs­ins 2036.

Svo á hann að halda það sem kall­ast „bein lína“ – en það er eins­konar fundur hans með rúss­nesku þjóð­inni i beinni útsend­ingu í sjón­varpi. Báðum þessu atburðum hefur nú verið frestað, enda hefur Pútín engar góðar fréttir að færa. Einnig er lík­legt að hann fengi spurn­ingar á borð við ,,hvar er sonur minn“, en á sam­fé­lags­miðlum má sjá mynd­bönd frá Úkra­ínu þar sem úkra­ínskir her­menn ganga fram á rotn­andi lík rúss­neskra her­manna, sem ekk­ert er hirt um að koma til ætt­ingja sinna. Þeir hafa verið skildir eft­ir, fórnað á alt­ari Pútíns. Enn ein grimmd­ar­hliðin á þessu ónauð­syn­lega stríði sem eng­inn veit hvenær tekur enda. Í ofaná­lag virð­ast líkur á frið­ar­við­ræðum í augna­blik­inu hverf­andi. Því verður árið 2023 senni­lega enn eitt ,,stríðs­árið“ í Evr­ópu. Und­ar­leg orð að skrifa.

Það sem við vitum hins vegar er að þján­ingar úkra­ínsku þjóð­ar­innar munu halda áfram en við vitum líka að sam­staða hennar er með ólík­ind­um. Vest­ur­lönd þurfa að halda áfram að hjálpa úkra­ínsku þjóð­inni í átök­unum við Rúss­land og Pútín með öllum til­tækum ráð­um. Hún berst í raun fyrir lífi sínu, í því sem kannski mætti kalla „Orr­ust­una um Úkra­ín­u.“

Hvað vill Pútín?

En hvað vill Pútín? Upp­haf­lega sagð­ist hann ætla að „af­vopna“ úkra­ínsku þjóð­ina, því henni væri stjórnað af „nas­ist­um“ eða fas­istum eins og Rússar segja alltaf. Sem er auð­vitað upp­spuni, enda for­seti lands­ins af gyð­inga­ættum og fleiri í yfir­stjórn þess. Pútín vill ráða yfir Úkra­ínu og helst lama starf­semi úkra­ínska rík­is­ins, enda er hann búinn að inn­lima ákveðin svæði í aust­ur­hlut­an­um, þó hann ráði ekki að fullu yfir þeim. Sem er afar sér­kenni­legt, svo ekki sé meira sagt. Úkra­ína á að vera hluti af rúss­nesku yfir­ráða­svæði sam­kvæmt Pútín.

Allt hefur þetta brölt hans þó meira eða minna mis­tekist, en í stað þess þá virð­ist ein­vald­ur­inn í Kreml stað­ráð­inn í því að valda Úkra­ínu og úkra­ínsku þjóð­inni eins miklum skaða og hægt er. Ef Úkra­ína væri ein­stak­lingur væri mark­miðið senni­lega að gera við­kom­andi að ósjálf­bjarga öryrkja. Talið er að eins og staðan sé núna, kosti það hátt í 500 millj­arða Banda­ríkja­dala að byggja upp landið eftir eyði­legg­ing­ar­stríð Rússa.

Pútín er mesti skað­valdur í Evr­ópu síðan Adolf Hitler var og hét. Á fundi með her­for­ingjum sínum þann 21. des­em­ber síð­ast­lið­inn til­kynnti hann að kjarn­orku­vopn lands­ins yrðu gerð bar­daga­hæf, að her­inn yrði stækk­aður um 30% og að nýjar her­sveitir yrðu stofn­aðar í vest­ur­hluta Rúss­lands, sem liggur að Finn­landi og 1300 kíló­metra löngum landa­mærum land­anna. Þetta er beint and­svar hans við NATÓ-um­sókn Finna og Svía, sem nú eru í vinnslu. Tal hans og ann­arra æðstu ráða­manna, um notkun kjarn­orku­vopna er full­kom­lega ábyrgð­ar­laust og í raun stór­hættu­legt.

En það er nokkuð ljóst að senni­lega mun spennan á Norð­ur­löndum bara aukast á næstu miss­er­um. Hún bæt­ist þá við almennt aukna spennu í alþjóða­kerf­inu. Þetta sam­an­lagt er mikið áhyggju­efni og útlitið í örygg­is­málum Evr­ópu og er dökkt. Það er því miður stað­reynd og hlýtur að skrif­ast nán­ast alfarið á reikn­ing for­seta Rúss­lands, enda hann og eng­inn annar sem tók þá ákvörðun að ráð­ast inn í Úkra­ínu og hefja þar með verstu átök álf­unnar frá seinni heims­styrj­öld.

Höf­undur er MA í stjórn­málum A-Evr­ópu.