Heil­brigð­is­kerfi Íslend­inga er að nið­ur­lotum kom­ið. Það er ekki pláss fyrir sjúk­linga á spít­öl­um. Tækni­bún­aður er ann­ars flokks og af skornum skammti. Það eru maurabú farin að hreiðra um sig innan veggja Borg­ar­spít­al­ans. Lækn­ar, hjúkr­un­ar­konur og ljós­mæður fá hlægi­leg laun.  Á heild­ina litið er staðan væg­ast sagt tra­gedísk. Og hér um bil allir eru sam­mála um það.

Karl Ólafur Hall­björns­son.

Frá unga aldri hef ég tamið mér að reyna mitt besta að hugsa í lausn­um. Það er skjótasta og skil­virkasta leiðin til betrum­bóta, og ég tel það eiga vel við í til­felli heil­brigð­is­kerf­is­ins. Þegar maður hefur útli­stað vanda­málin liggur það eitt eftir að finna lausnir við þeim.

Hús­næð­is­vand­kvæði

Veltum fyrir okkur hvaða lausnir eru við pláss­leysi á spít­öl­um. Það væri mögu­legt að byggja við spít­al­ana og stækka þá. Lík­ast til er ekki hægt að fækka sjúk­lingum - í öllu falli er það hæg­ara sagt en gert. Svo væri einnig hægt að ein­fald­lega byggja nýjan spít­ala.

Áform um nýjan spít­ala hafa verið til umræðu í mjög langan tíma. Engin ákvörðun hefur verið tekin enn, en bygg­ing­ar­tími nýs spít­ala er áætl­aður um 6-7 ár eftir að fram­kvæmdir hefj­ast. Svo jafn­vel ef Krist­ján Þór Júl­í­us­son heil­brigð­is­mála­ráð­herra renndi frum­varpi í gegnum þingið á morgun - ansi ólík­leg þróun mála, held ég að sé öruggt að full­yrða - yrði spít­al­inn þó ekki til­bú­inn fyrr en í fyrsta lagi um 2021. Þolum við þessa bið? Er hún ásætt­an­leg? Getum við afborið í besta falli 6-7 ár til við­bótar af óvið­un­andi þjón­ustu sökum aðgerð­ar­leys­is?

Þolum við þessa bið? Er hún ásætt­an­leg? Getum við afborið í besta falli 6-7 ár til við­bótar af óvið­un­andi þjón­ustu sökum aðgerðarleysis?

Kostn­aður við bygg­ing­una er áætl­aður rúmir 50 millj­arðar króna. Með nýjum tækjum bæt­ast 15 millj­arðar króna við og heild­ar­upp­hæðin komin upp í heila 65 millj­arða króna. Þetta er ekk­ert klink. En ekki var upp­hæðin sem rík­is­stjórn Fram­sóknar og Sjálf­stæð­is­flokks lagði í nið­ur­greiðslu hús­næð­is­lána milli­stétt­ar­innar nýverið neitt klink held­ur. Hún var rúmum fimmtán millj­örðum hærri. Og ég vil að við spyrjum okkur öll hvort sé þarfari fjár­fest­ing, nýr spít­ali í stað þess nið­urgrotna sem blasir við okkur í dag eða nið­ur­greiðsla lána sem tekin voru af frjálsum ein­stak­lingum sem ættu að standa við skuld­bind­ingar sín­ar. Hvað er svona flókið við þetta?

Land­flótti lækna

En hvers virði er nýr spít­ali ef engir eru lækn­arn­ir? Lækn­ar, eins og allir aðrir sem selja vinnu­afl sitt í skiptum fyrir fé, eru hags­muna­að­ilar á vinnu­mark­aði. Á heild­ina litið leit­ast þeir, rétt eins og tölv­un­ar­verk­fræð­ingar eða garð­sláttu­menn, eftir því að selja vinnu­afl sitt fyrir sem mestan pen­ing. Þegar staðan er eins og hún er í dag verður mjög óaðl­að­andi fyrir lækni að selja vinnu­afl sitt hér - ein­fald­lega vegna þess að vinna hans er mun minna virði hér en ann­ars stað­ar. Lækn­ir­inn hefur þann kost að flytja til útlanda þar sem honum eru greidd mikið hærri laun. Og hann hefur fulla ástæðu til. Þetta er eðli­legt. Læknar eru menn líka. Þeir eru ekki bundnir neinni skyldu til að þjóna landi og þjóð.

All­flestir lækna­nemar fara til útlanda í sér­fræði­nám eftir að hafa öðl­ast almennt lækna­leyfi. Vanda­málið er að þeir eiga það til að koma ekki aftur heim til Íslands. Það er ekk­ert í boði fyrir þá hér­lend­is. Lús­ar­laun og ömur­leg vinnu­að­staða bíða þeirra. Hver leggur á sig fjórtán ára strembið lækna­nám til að fá helm­ingi lægri laun en kolleg­arnir í útlönd­um?

Hver leggur á sig fjórtán ára strembið lækna­nám til að fá helm­ingi lægri laun en kolleg­arnir í útlöndum?

Á vef­síðu Lækna­fé­lags Íslands má finna launa­skrá lækna eftir náms­þrep­um. Laun kandídats sem hefur stundað 6 ára nám eru 340 þús­und krónur á mán­uði. Læknir með lækn­inga­leyfi er með 360 þús­und krón­ur, og læknir með sér­fræði­leyfi með 535 þús­und krón­ur. Þá er auð­veld­ara að flytja til útlanda. Í útlöndum (Sví­þjóð, Hollandi, Bret­landi, Nor­egi, Banda­ríkj­un­um) eru læknar með sér­fræði­leyfi með á bil­inu 1.000.000-1.200.000 krón­ur. Grasið er raun­veru­lega grænna hinum meg­in. Hér megin er það fölt, dautt og bragð­laust.

Hver er lausn­in? Er hún að skuld­binda alla lækna­nema til að vinna 5 ár á Íslandi eftir útskrift? Er hún að stytta lækna­nám­ið? Er hún að gefa öllum læknum frítt í bíó einu sinni á ári? Nei, lausnin er, þótt fárán­legt megi virðast, að hækka laun lækna. Það virð­ist fárán­legt vegna þess að þetta er það fyrsta sem öllum ætti að koma til hugar - þetta er óend­an­lega ein­föld lausn, en þó hefur þetta ekki verið gert. Hvað er eig­in­lega svona flókið við þetta?

Við­brögð og breyt­ingar

Þegar allt er á hvolfi þarf að rétta það við. Þegar brot­hættir hlutir brotna þarf að púsla þeim aftur sam­an. Þegar heilt þjón­ustu­kerfi byggt á skattfé lands­manna er orðið svo van­hæft sökum fjársveltis að hvert ein­asta manns­barn hrópar, æpir, gólar á breyt­ing­ar, þá þarf að laga það. Það þarf að laga heil­brigð­is­kerf­ið. Og fljót­leg­asta og skil­virkasta leiðin til þess er að hætta að setja fjár­magn í heimsku­lega hluti og byrja að setja það í gáfu­lega hluti. Gótt dæmi eru launa­hækk­anir lækna. Fjár­fest­ing í nýjum spít­ala með öllum græjum sem til þarf til að halda uppi mann­sæm­andi heil­brigð­is­þjón­ustu.

Og fljót­leg­asta og skil­virkasta leiðin til þess er að hætta að setja fjár­magn í heimsku­lega hluti og byrja að setja það í gáfu­lega hluti. Gótt dæmi eru launa­hækk­anir lækna

Það er undir stjórn­mála­mönnum komið að leið­rétta það sem brotið er innan kerf­is­ins. Lýð­ur­inn getur hrópað eins og hann vill, en hann fer ekki með fram­kvæmda­vald. Fram­kvæmda­valdið er hjá ráð­herrum og þing­mönn­um. Og það er ykk­ar, kæru ráð­herrar og þing­menn, að hafa eyrun og augun opin, hreinsa merg­inn burt og þerra tár­in, hætta að röfla um hrun­ið, bretta upp ermar og ganga til fram­kvæmda. Til hvers eruð þið þá ann­ars? Er þetta svona flók­ið?