Í stjórnmálum er of auðvelt að lofa og friðþægja með skammtímalausnum í staðinn fyrir að horfa til langtímahagsmuna. Líf stjórnmálamannsins er of auðvelt vegna þess að vasi skattgreiðandans eða skuldabréfið sem kemur ekki til greiðslu fyrr en seinna er innan seilingar.
Ég hef talað fyrir því að til að sporna við þeirri þróun ættum við að ímynda okkur að þegar borgarstjórn biður Reykvíkinga um að taka af fjármunum sínum til að leggja í sameiginlegan sjóð eigi þeir að mæta í Ráðhúsið, standa í röð og rétta borgarfulltrúum peningaseðlana sína. Það væri augljóslega ekki skilvirkt, en þannig yrði þó líklega borin meiri virðing fyrir því að útsvarið er peningar borgarbúa sem þeir treysta að farið sé með eins vel og hægt er. Nú er útsvarið í Reykjavík í leyfilegu hámarki af því sem borgarbúar vinna sér inn. Hefði meirihlutinn hækkað útsvarið upp í topp til að excel-skjölin litu betur út ef hann hefði þurft að biðja borgarbúa um að koma aftur í Ráðhúsið og standa aftur í röð til að borga aðeins meira? Nei, líklega hefðu tölurnar verið rýndar betur til að þurfa ekki að biðja útsvarsgreiðendur um það.
Samfylkingin flýgur hátt þessa dagana á loforðum um að bjarga Reykvíkingum um 2500 – 3000 leiguíbúðir. Flokkurinn vill að borgin taki þátt í leigufélögum sem leigi út íbúðir á almennum húsnæðismarkaði. Frambjóðendur hans hafa hins vegar þagað þunnu hljóði þegar gengið er á eftir þeim um svör um hvernig þeir ætla að forða því sem hefur gerst út um allan heim; afskipti hins opinbera af almennum leigumarkaði hafa slæm áhrif.
Það er reyndar ekki bara Samfylkingin sem daðrar við þessar hugmyndir. Vinstriflokkarnir vilja allir inngrip hins opinbera í húsnæðismarkaðinn, þó með mismunandi áherslum. Þeir bera reyndar sjálfir mesta ábyrgð á stöðunni eins og hún er í dag. Í stjórnartíð núverandi meirihluta og R-listameirihlutanna á undan honum olli lóðaskortur því að framboð á húsnæði annaði ekki eftirspurn með tilheyrandi hækkandi verðlagi.
Dæmin um allan heim sanna hins vegar að afskipti hins opinbera af almennum leigumarkaði eru vond pólitík. Það er algjörlega augljóst að ekki verður hægt að fjármagna og reka 2500 – 3000 leiguíbúðir án þess að því fylgi rausnarlegur niðurgreiðslutékki frá borgarbúum. Byggingarkostnaður verður meiri en leigutekjur munu standa undir, eins og meira að segja stuðningsmenn hugmyndarinnar benda á – hver mun brúa það bil? Það verða að öllum líkindum reykvískir skattgreiðendur.
Meirihlutinn réttlætir hugmyndirnar með því að það vanti húsnæði fyrir stúdenta, aldraða og þá sem standa höllum fæti. Það er rétt að félagslegt húsnæði vantar sárlega í Reykjavík, ekki síst út af því að á þessu kjörtímabili hefur einungis verið útdeilt um fimmtungi þess fjölda félagslegra íbúða sem gert var áratuginn á undan. Það er því sjálfsagt að gera skurk í því en hins vegar er í húsnæðishugmyndum Samfylkingarinnar gert ráð fyrir að fjórðungi húsnæðisins verði útdeilt inn á almenna leigumarkaðinn; það er ekki til hópa sem við höfum komið okkur saman um sjálfsagt sé að borgin styðji heldur til venjulegs fólks með miðlungs tekjur. Það blasir því við að reykvískir skattgreiðendur muni niðurgreiða húsaleigu á almennum markaði fyrir einstaklinga sem eru hvorki aldraðir, stúdentar né þurfa félagslega þjónustu. Samfylkingin vill auðvitað fá atkvæði frá fólkinu sem vantar húsnæði og hyggst senda öllum Reykvíkingum tékkann eftir kosningar.
Alveg eins og það er ólíklegt að borgaryfirvöld myndu leyfa sér að hækka útsvarið sísvona ef það þyrfti að biðja Reykvíkinga um að mæta aftur niður í Ráðhús til að borga aðeins meira, er ólíklegt að stjórnmálamenn myndu leyfa sér að skella fram óútskýrðum og hættulegum loforðum í aðdraganda kosninga ef þeir þyrftu að biðja hvern og einn útsvarsgreiðanda að skrifa upp á tryggingavíxil fyrir kostnaði sem enginn veit hver verður. Hið gríðarlega stóra kosningaloforð sem klingir svo vel í eyrum hljómar nefnilega öðruvísi ef í því felst að biðja alla í Reykjavík um að koma með peningana sína niður í Ráðhús til að niðurgreiða húsaleigu fyrir fólk sem þarf ekki á félagslegri þjónustu að halda - þegar sú áhætta liggur þar að auki undir að með slíku inngripi og niðurgreiðslum sé verið að bjaga allan markaðinn sem verður að lokum engum til góðs.
Borgin á því ekki að taka áhættu með peninga skattgreiðenda með því að taka beinan þátt í einhvers konar leigufélögum á almennum markaði. Hún þarf hins vegar að skapa sómasamlegan ramma sem auðveldar einkaaðilum að byggja og leigja út íbúðir ódýrar. Það er gert með að bæta strax úr lóðaskorti, hafa samkeppnishæfar gjaldskrár þannig að þeir sem búa smærra borgi minna og einfalda og auka valfrelsi innan reglurammanna. Það er stefna Sjálfstæðisflokksins til að stemma stigu við húsnæðisvandanum í Reykjavík. Það er raunhæft, framkvæmanlegt og skynsamlegt kosningaloforð – þar sem Reykvíkingar munu ekki þurfa að taka upp veskið til að fjármagna loforð stjórnmálamannanna.
