Mikil vinna hefur verið lögð í nýtt skipu­lag fyrir höf­uð­borg­ar­svæðið er ber yfir­skrift­ina Höf­uð­borg­ar­svæðið 2040. Sjö sveit­ar­fé­lög mynda höf­uð­borg­ar­svæðið sam­kvæmt skipu­lag­inu og er eitt þeirra Kjós­ar­hrepp­ur.

Lyk­il­at­riði í stefn­unni er að vöxtur svæð­is­ins verði hag­kvæmur og ekki verði gengið á umhverf­is­gæði þeirra sem þar búa fyr­ir.

Í skýrsl­unni er talað um að gera umhverfið þannig úr garði að það auki vellíð­an, bæti and­lega heilsu og hvetji til hreyf­ing­ar. Umhverfi er talið heilsu­vænt ef það t.d. tryggir hreint vatn og loft, er almennt ómengað og kveiki jákvæðar hugs­anir og til­finn­ing­ar. Talað er um gott rækt­ar­land sem verð­mæti og að mik­il­vægt sé að öfl­ugur land­bún­aður sé innan 50 km frá mark­aði.

Stefna Reykja­vík­ur­borgar í upp­bygg­ingu á iðn­að­ar­svæð­inu á Grund­ar­tanga brýtur öll þessi fögru fyr­ir­heit. Þaðan berst nú þegar mikil meng­un, allt í senn loft,- sjón- og hljóð­meng­un, og svæðið hefur mjög nei­kvæð áhrif á and­lega heilsu margra Kjós­verja.

Risa­vaxin kís­il­verk­smiðja

Reykja­vík­ur­borg, í gegnum eign­ar­ar­hald sitt í Faxa­flóa­höfn­um, kepp­ist nú við að bæta við allskyns meng­andi iðn­að­ar­starf­semi á Grund­ar­tanga, meðal ann­ars risa­vax­inni kís­il­verk­smiðju. Kapp­semin er slík að tvö fyr­ir­tæki sem komu fyrir skömmu á svæðið fengu að starfa án starfs­leyfis í drjúgan tíma og ýmsar íviln­anir eru í boði fyrir fyr­ir­hug­aða kís­il­verk­smiðju. Firð­inum er gjör­sam­lega fórnað fyrir iðnað og það í boði Reyk­vík­inga, þó mig gruni að fæstir Reyk­vík­ingar viti að ábyrgðin er á þeirra herð­um.

Land­bún­aður í Hval­firði á einnig undir högg að sækja. Þið getið ekki ímyndað ykkur hvað bændur hér eru orðnir þreyttir á spurn­ing­unni „Er ekki örugg­lega í lagi með þetta kjöt? - nær meng­unin nokkuð hing­að?“

Íbúar í Kjós­inni eru líka orðnir vanir spurn­ingum á borð við „Sjást verk­smiðj­urnar frá þér?“ og „Heyrir þú nið­inn frá svæð­in­u?“ Því jú, nið­ur­inn, ljósa­dýrðin og meng­un­ar­skýin eru orðin hluti af líf­inu hér í Kjós­inni. Þessu er best lýst sem einu stóru fokk­merki yfir fjörð­inn.

Jarðir næst verk­smiðj­unum eru óbyggi­legar og verð­litl­ar. Örlög þeirra er að Faxa­flóa­hafnir (Reyk­vík­ing­ar) kaupa löndin fyrir slikk og nota þau undir meiri iðn­að, stækka iðn­að­ar­svæð­ið. Þannig er svæðið sem fer undir nýja kís­il­verk­smiðju til­kom­ið. Og sá nýi iðn­aður nær þannig með tíð og tíma að gera næstu land­ar­eignir í kringum sig verð­laus­ar, og svo koll af kolli þar til iðn­að­ur­inn stendur uppi sem algjör sig­ur­veg­ari í firð­inum og ein­hver frekur kall verður voða mont­inn.

Hvað er verið að fela?

Meng­un­ar­mæl­ingar sem stór­iðjan sjálf sér um að fram­kvæma eru svo tak­mark­aðar og til­gangs­lausar að maður getur ekki orðið annað en tor­trygg­inn. Af hverju má ekki setja upp fleiri mæla? Af hverju má ekki mæla mengun yfir vetr­ar­tím­ann? Hvað er verið að fela? Ef fyr­ir­tækin hafa góða sam­visku ætti það að vera kapps­mál fyrir þau að hafa góðar og nákvæmar mæl­ing­ar, þannig ynnu þau traust nágranna sinna. En nei, það ku vera svo dýrt og flók­ið. Svo kemur eld­gos á Íslandi og svona mælar spretta upp um allar sveit­ir, meira að segja hægt að fylgj­ast með þeim í raun­tíma á net­inu. Af hverju er ekki svona mæla­net í kringum stór­iðj­una þar sem hægt er að sjá nið­ur­stöður í raun­tíma á vef Umhverf­is­stofn­unar eða Veð­ur­stof­unn­ar?

Það er ekki einu sinni til við­bragðs­á­ætlun ef meng­un­ar­slys á sér stað á Grund­ar­tanga. En þetta eru víst allt svo fín fyr­ir­tæki að það verður ekk­ert slys. Ég meina, Norð­urál sponserar jú yngri flokka Skaga­manna í knatt­spyrnu. Þau börn fá að hlaupa sem aug­lýs­ing fyrir þetta góða fyr­ir­tæki. Nema hvað, það verða slys, alvar­leg slys. Nú síð­ast árið 2006 og í kjöl­farið veikt­ust gras­bítar á svæð­inu. Slysið var til­kynnt Umhverf­is­stofnun en íbúar fengu ekk­ert að vita fyrr en löngu seinna. Á meðan smjött­uðu leik­skóla­börn í Hval­fjarð­ar­sveit á sandi úr sand­kass­an­um.

Upp­bygg­ingu ferða­manna­iðn­aðs fórnað

Ferða­manna­iðn­að­ur­inn er sú atvinnu­grein sem er í mestum vexti á Íslandi. Það er mikil fjölgun á ferða­mönnum á hverju ári sem leggja leið sína til Íslands. Ferða­manna­iðn­að­ur­inn er börnum okkar miklu verð­mæt­ari en stór­iðja og sala á ódýrri orku til meng­andi verk­smiðja. Fólk kemur hingað meira að segja til þess að upp­lifa ósnortna nátt­úru. Upp­bygg­ing Reykja­vík­ur­borgar á meng­andi iðn­aði á Grund­ar­tanga drepur öll sókn­ar­færi á ferða­manna­iðn­aði við Hval­fjörð. Hvað ætti slag­orðið fyrir svæðið að vera? „Mengun í fal­legri nátt­úru“? Þó að Faxa­flóa­höfnum þyki Grund­ar­tangi eitt besta hafn­ar­svæðið á Stór-Reykja­vík­ur­svæð­inu myndi þeim aldrei detta í hug að bjóða skemmti­ferða­skipum að leggj­ast til hafnar þar.

Til að kór­óna allt þá þarf að leggja nýjar háspennu­línur í Kjós til að þjón­usta orku­þörf Grund­ar­tanga­svæð­is­ins. Ha? Nei, sko, þetta er undir því yfir­skini að auka þurfi afhend­ingar­ör­yggi á raf­orku fyrir lands­menn, en allir vita að þetta er bara til að tryggja stór­iðj­unni djús­inn sinn. Kjósin verður bara að þola það að vera ekki bara með meng­andi iðn­að­ar­poll hinum megin við fjörð­inn heldur líka möstur sem bera ódýra orku til svæð­is­ins. Kjós­verjar mega svo til­biðja möstrin án end­ur­gjalds.

Ég hvet Kjós­ar­hrepp til að sam­þykkja ekki svæð­is­skipu­lag höf­uð­borg­ar­svæð­is­ins. Það er í hróp­andi ósam­ræmi við upp­bygg­ingu Reykja­vík­ur­borgar á iðn­að­ar­svæð­inu á Grund­ar­tanga.  Kjós­verjar eiga sama rétt á meng­un­ar­lausu umhverfi og aðrir á Stór-Reykja­vík­ur­svæð­inu.

Höf­undur er tón­list­ar­maður og jarð­fræð­ing­ur.