Kven­kyns for­stjórar (for­stýr­ur) á íslenskum kaup­hallar mark­aði geta aðeins stofnað bridge klúbb með því að bjóða kven­kyns stjórnar for­mönnum á mark­aðnum í klúbb­inn. Þessi hópur for­ystu kvenna hefur mynd­ast á frekar skömmum tíma, eða á um 2,5 árum. 

Þrjár konur eru í dag for­stjórar hjá skráðu félagi á Aðal­mark­aði Kaup­hallar Íslands:

• Birna Ein­ars­dótt­ir, for­stjóri Íslands­banka.
• Mar­grét Tryggva­dótt­ir, for­stjóri NOVA.
• Ásta S. Fjeld­sted, for­stjóri Fest­ar.

Þá eru tvær konur stjórn­ar­for­menn meðal fyr­ir­tækja á Aðal­mark­aði:

• Liv Berg­þórs­dótt­ir, stjórn­ar­for­maður Iceland Seafood International.
• Petrea I. Guð­munds­dótt­ir, stjórn­ar­for­maður Sýn­ar.

Birna Ein­ars­dóttir hefur verið banka­stjóri Íslands­banka frá 2008 og var bank­inn skráður á markað í júní 2021. Mar­grét Tryggva­dóttir tók við sem for­stjóri NOVA (eða skemmt­ana­stjóri eins og hún kallar sig) á árinu 2018, og voru hluta­bréf NOVA tekin til við­skipta í Kaup­höll Íslands í júní 2022. Þá var Ásta Fjeld­sted ráðin for­stjóri Festar 7. sept­em­ber sl. Hvað varðar stjórn­ar­for­menn, þá tók Liv Berg­þórs­dóttir við  stjórn­ar­for­mennsku Iceland Seafood í mars 2020, en félagið var skráð á Aðal­markað í októ­ber 2019. Þá var Petrea I. Guð­munds­dóttir kjörin nýr stjórn­ar­for­maður Sýnar á hlut­hafa­fundi félags­ins 31. ágúst sl.

Mynd 1 sýnir hlut­föll kvenna í áhrifa­stöðum meðal fyr­ir­tækja sem skráð hafa verið á Aðal­markað Kaup­hallar Íslands hverju sinni frá árinu 2006. Félögum fækk­aði tölu­vert við hrun íslenska fjár­mála­kerf­is­ins 2008, og voru aðeins fjögur til fimm félög skráð á Aðal­markað á árinu 2009-2011. Á árinu 2013 voru félögin orðin 14, og eru í dag 22 félög skráð á Aðal­markað íslensku kaup­hall­ar­inn­ar. 

Frá því lög um 40% kynja­kvóta í stjórnum fyr­ir­tækja tóku gildi á Íslandi á árinu 2013, hefur með­al­tals hlut­fall kvenna í fram­kvæmda­stjórnum auk­ist frá því að vera 18,5% í 26,67% í sept­em­ber 2022. Hlut­fall kven­kyns stjórn­ar­for­manna jókst eftir hrun (ljós­blá lína á grafi) og var hlut­fallið hæst 6/16 á árinu 2016, eða 37,5%. Hefur hlut­fallið minnkað með hverju árinu frá þeim tíma, en hækk­aði aftur í lok ágúst sl. og eru þær nú tvær. Þá hefur að með­al­tali hallað á hlut kvenna í fram­kvæmda­stjórnum á s.l. ári, þrátt fyrir að kven­kyns for­stjórum hafi fjölgað á árinu 2022, eða frá því að vera ein í þrjár. 

Mynd 1 sýnir hvernig vísi­tala GemmaQ, sem reiknar og sýnir kynja­jafn­vægi í áhrifa­stöðum á kaup­hallar mörk­uðum um heim, breyt­ist eftir hlut­falli kvenna í áhrifa­stöð­um. Myndin sýnir þróun GemmaQ á skal­anum 0-5 á tíma­bil­inu í stað hefð­bund­ins 0-10 GemmaQ skala, eins og hann birt­ist á Keld­unni og Kodiak fyrir íslenskan mark­að. 

Mynd 2 sýnir þróun vísi­tölu GemmaQ (app­el­sínugul lína) frá árinu 2007 til 2022. Ein­kunnir eru gefnar á skal­anum 0-10, þar sem 10 er hæsta ein­kunn­in, miðað við hlut­fall kvenna í fram­kvæmda­stjórn og stjórn félags­ins. Vísi­talan tekur til greina bæði kyn for­stjóra og stjórn­ar­for­manns - sem reikn­ast jafn­framt inn í ein­kunn félags þegar kona gegnir stöð­unni, og breyt­ist þannig eftir hlut­falli kvenna í fyrr­nefndum áhrifa­stöð­um. GemmaQ byggir á raun­tíma upp­lýs­ingum og horfir til kyn­vit­undar fólks, en eins og er (svo vitað sé) þá eru aðeins ein­stak­lingar sem skil­greina sig sem karl eða kona í fyrr­nefndum áhrifa­stöð­um.

Vísi­tala GemmaQ fyrir íslenska mark­að­inn er í dag 7,11 og hefur vaxið frá því að vera 3,0 frá árinu 2007. Vísi­talan hækk­aði á árinu 2010 þegar Alþingi sam­þykkti lög um kynja­kvóta á stjórnir - sem tóku gildi 2013, og urðu kynja­hlut­föllin jafn­ari með tím­an­um. Sum þjóð­ríki hafa brugðið til þess ráðs að inn­leiða einnig kynja­kvóta á fram­kvæmda­stjórnir fyr­ir­tækja til að knýja fram hraðar breyt­ing­ar.  Önnur þjóð­ríki treysta á að mark­að­ur­inn muni leið­rétta sig með því að færa fjár­magnið í átt að fyr­ir­tækjum sem hafa jafn­rétti og fjöl­breyti­leika að leið­ar­ljósi. Ef fram heldur sem horfir á íslenskum mark­aði þá næst kynja­jafn­vægi meðal fram­kvæmda­stjórna á skráðum mark­aði á árinu 2042. 

Það er eftir tutt­ugu ár. 

Ef við viljum ná kynja­jafn­vægi á kaup­hallar mark­aði áður en nýfædd börn dags­ins í dag útskrif­ast úr mennta­skóla, þá þurfum við að spyrja okk­ur:

• Hvað getum við gert til að fjölga for­ystu konum á íslenskum kaup­hallar mark­aði sem fyrst? 
• Hvernig stækkum við hóp­inn frá því að vera rétt tæp­lega bridge klúbbur í dag? 

Kynja­kvótar eða laga­breyt­ingar eru ekki endi­lega svar­ið. 

Almenn­ing­ur, fjár­festar og þátt­tak­endur á mark­aði geta haft áhrif með pen­inga­vesk­inu og fótum sín­um. Við getum fært fjár­magn okkar og við­skipti í átt að jafn­rétt­is­sinn­uðum fyr­ir­tækj­um. Þá geta stofn­ana­fjár­festar eins og líf­eyr­is­sjóðir líka sett sér skýr við­mið og mark­mið um að jafna kynja­hlut­föllin á mark­aði og haft bein áhrif með því að fjár­festa með kynja­gler­aug­um. 

Höf­undur er stofn­andi og fram­kvæmda­stjóri GemmaQ.