Það var áhuga­vert að fylgj­ast með enda­punkti skulda­nið­ur­fell­ing­ar­veg­ferðar rík­is­stjórn­ar­innar á þriðja blaða­manna­fund­inum sem hald­inn var á einu ári vegna henn­ar. Með hverjum fund­inum hafa ábyrgð­ar­menn­irn­ir, for­menn rík­is­stjórn­ar­flokk­anna, og aðkeypt almanna­tengslateymi þeirra slíp­ast til í að fela mesta órétt­lætið sem felst í aðgerð­inni með því að draga fram valin dæmi og setja þau fram með hæpnum for­send­um. Samt er þetta alltaf sama varan sem þeir eru að selja.

Hin hressa „á-bið“ tón­list sem spiluð var áður en kynn­ingin hóf­st, og þýð kven­manns­rödd­inn sem leiddi fólk í gegnum leið­bein­ing­ar­mynd­bandið um hvernig eigi að nálg­ast pen­inga­gjöf­ina úr rík­is­sjóði, lét manni líða eins og maður væri staddur í Icelanda­ir-flug­vél og geðug flug­freyja með ská­hatt væri að selja manni Saga-­Bout­ique varn­ing.

Hall­dór Benja­mín Þor­bergs­son hag­fræð­ingur stóð sig líka vel í hálf­tíma langri kynn­ingu á því sem rík­is­stjórnin vill að við fáum að vita um Leið­rétt­ing­una. Djúp rödd hans, réttar áherslur og úthugsuð fram­setn­ing val­inna dæma gerði það að verkum að þetta hljóm­aði allt í einu ágæt­lega.

En svo var glæru­pakk­inn birt­ur.

Milli­færsla milli kyn­slóða

Því er sífellt haldið fram að skulda­nið­ur­fell­ingin sé almenn aðgerð vegna þess að fólk þurfti að sækja um hana. Það er hún ekki. Hún er sér­tæk aðgerð fyrir fólk sem var með verð­tryggð hús­næð­is­lán á árunum 2008 og 2009. Þeir sem falla í þann hóp eru 91 þús­und ein­stak­ling­ar. Það eru 28 pró­sent þjóð­ar­inn­ar. Og hluti þessa hóps fær meira að segja ekk­ert frá rík­inu. Ekki frekar en leigj­end­ur, öryrkjar, þeir sem eru skuld­lausir eða öll hin 235 þús­undin sem þurfa að horfa upp á ríkið gefa pen­inga úr rík­is­sjóði til hluta þjóð­ar­inn­ar.

Um 155 þús­und Íslend­ingar eru yngri en 33 ára. Það er tæpur helm­ingur lands­manna. Sam­kvæmt kynn­ing­unni fær þessi hópur um tíu pró­sent af stóru milli­færsl­unni, um átta millj­arða króna.

Um 155 þús­und Íslend­ingar eru yngri en 33 ára. Það er tæpur helm­ingur lands­manna. Sam­kvæmt kynn­ing­unni fær þessi hópur um tíu pró­sent af stóru milli­færsl­unni, eða um átta millj­arða króna. Það þýðir að 90 pró­sent fer til eldri kyn­slóða. Í kynn­ing­unni í gær var lögð mikil áhersla á að 68 pró­sent millj­arð­anna 80 færu til þeirra sem voru yngri en 50 ára árið 2009. En það þýðir að 32 pró­sent upp­hæð­ar­inn­ar, um 25,6 millj­arðar króna, fer til fólks sem er 56 ára eða eldra í dag.

Þegar skulda­nið­ur­fell­ing­ar­að­gerðin var kynnt í Hörpu fyrir um ári síðan var það gert undir yfir­skrift­inni „Sátt­máli kyn­slóð­anna“. Ein­hvern veg­inn er það til efs að þær kyn­slóðir sem borga pakk­ann með skattfé sínu, þær yngri, séu jafn sáttar og þær sem fá pakk­ann, þær eldri.

Blekk­ing­ar­dæmin

Bjarni Bene­dikts­son, fjár­mála- og efna­hags­mála­ráð­herra, og Sig­mundur Davíð Gunn­laugs­son for­sæt­is­ráð­herra mættu á sitt­hvora sjón­varps­stöð­ina í gær til að verja aðgerð­ina. Báðir lögðu mikla áherslu á það í máli sínu að aðgerð­irnar gætu lækkað höf­uð­stól lána um 20 pró­sent. Á þessu var líka hamrað í kynn­ing­unni í gær.

En til að lækka höf­uð­stól lána þinna um 20 pró­sent þá þarftu að vera með lán frá árinu 1996. Þá var móðir mín jafn­gömul og ég er í dag. Og til að ná þeirri lækkun þarf að fá góða milli­færslu úr rík­is­sjóði, hluta af 20 millj­arða króna skatta­af­slætt­inum sem tekin verður af sam­neyslu barna fram­tíðar og borga sér­eign­ar­sparn­að­inn sinn í steypu í nokkur ár.

Bjarni Bene­dikts­son og Sig­mundur Davíð Gunn­laugs­son á þriðja skulda­nið­ur­fell­ing­ar­blaða­manna­fund­inum á einu ári.

Tæp­lega 30 þús­und með litlar skuldir fá pen­inga

Í fram­setn­ingu á nið­ur­stöðum milli­færsl­unnar var einnig til­greint að um 70 pró­sent sam­þykktra umsókna séu frá ein­stak­lingum sem skulda undir 15 millj­ónum króna og hjónum sem skulda undir 30 millj­ónum króna.  Þetta var sett fram eins og um frá­bærar fréttir væri að ræða.

Ef þú skuldar undir tíu millj­ónir króna íbúð­ar­hús­næði á Íslandi í dag þá ertu ekki í skulda­vand­ræð­um. Þá ertu raunar í mjög góðri stöðu.

Í glæru­kynn­ing­unni er hins vegar hægt að sjá að 17.960 aðil­ar, 8.727 ein­stak­lingar og 9.233 hjón eða sam­búð­ar­fólk, sem skulda undir tíu millj­ónum króna í hús­næð­is­lán fá nið­ur­fell­ingu. Það þýðir að 27.193 ein­stak­lingar með svo lágar skuldir fá nið­ur­fell­ingu. Ef þú skuldar undir tíu millj­ónir króna íbúð­ar­hús­næði á Íslandi í dag, þá ertu ekki í skulda­vand­ræð­um. Þá ert þú raunar í mjög góðri stöðu.

Þá fengu 3.281 aðil­ar, 539 ein­stak­lingar 2.742 hjón eða sam­búð­ar­fólk, sem skuld­uðu yfir 45 millj­ónir króna sam­þykkta leið­rétt­ingu. Ef þú skuldar yfir 45 millj­ónir króna í íbúð­ar­hús­næði, og hefur ekki nýtt þér önnur skulda­nið­ur­fell­ing­ar­úr­ræði hingað til, þá ertu vænt­an­lega í mjög dýru hús­næði og með hel­víti fínar tekjur til að þjón­usta skuld­irnar sem því fylgja.

Glær­urnar urðu síðan bara skrýtn­ari og skrýtn­ari. Þar var til að mynda sett fram sem jákvæð nið­ur­staða að um 70 pró­sent milli­færsl­unnar fari til hjóna sem eiga minna en 25 millj­ónir króna í eigið fé og ein­stak­linga sem eiga minna en ell­efu millj­ónir króna í eigið fé.

Það þýðir að 30 pró­sent fara til hjóna sem eiga meira en 25 millj­ónir króna í eigið fé og ein­stak­linga sem eiga meira en ell­efu millj­ónir króna í eigið fé. 24 millj­arðar króna af skattfé renna til þessa hóps.

Valin dæmi og raun­skipt­ingin falin

Mesta almanna­tengsla­snilldin var samt sú að gera áhorf­endum algjör­lega ókleift að lesa nokkra skipt­ingu á gæð­unum út úr kynn­ing­unni aðra en þá sem valið var að kynna. Flestar glær­urnar vor­u ­settar fram með ein­hvers­konar hlut­falls­bilum og ómögu­legt var að sjá skipt­ingu milli ald­ur­s-, tekju- og eigna­hópa utan þeirra dæma sem valin voru til að sykra upp nið­ur­stöð­una.

Frekara nið­ur­brot hlýtur hins vegar að vera vænt­an­legt. Ef rík­is­stjórnin sér ekki sóma sinn í að birta það fljót­lega hlýtur stjórn­ar­and­staðan að krefj­ast þess.

Gömul rang­indi ekki rök fyrir nýjum

Söng­ur­inn um að þetta sé jákvæð efna­hags­að­gerð fyrir alla er löngu orð­inn mark­laus. Nán­ast allir grein­ing­ar­að­il­ar, nema þeir sem vinna sér­stak­lega fyrir Leið­rétt­ing­una, segja að 80 millj­arða króna pen­inga­gjöf til ein­hverra muni valda verð­bólgu og ruðn­ings­á­hrifum á fast­eigna­mark­aði sem geri öðrum hópum sam­fé­lags­ins mun erf­ið­ara um vik að halda í við þiggj­end­urna í lífs­gæða­kapp­hlaup­inu.

Já, það var ósann­gjarnt að þeir sem tóku geng­is­tryggð hús­næð­is­lán, að mörgu leyti áhættu­sækn­ustu lán­tak­end­urn­ir, hafi fengið rúm­lega 100 millj­arða króna nið­ur­færslu. Sú nið­ur­færsla var hins vegar vegna þess að lánin voru ólög­mæt og kom frá bönk­um, ekki rík­inu. Og já, það var ósann­gjarnt að allar inn­stæður voru tryggðar í hrun­inu á meðan að virði eigna allra þeirra sem áttu ekki inn­stæður féll eins og steinn.

En það gengur ekki að nota rang­indi for­tíðar til að rök­styðja rang­indi dags­ins í dag.

En það gengur ekki að nota rang­indi for­tíðar til að rök­styðja rang­indi dags­ins í dag.

Ný stétt­ar­skipt­ing­ar­lína

Ný stétt­ar­skipt­ing­ar­lína hefur verið dregin í sand­inn. Slík lína var áður dregin á níunda ára­tugnum þegar verð­trygg­ing­unni var skyndi­lega kom­ið á. Þá hafði ríkið borgað upp, í gegnum verð­bólgu, hús­næði fjöl­margra. En á þeim tíma var línan dregin með­ ­kerf­is­breyt­ingu. Allt í einu áttu ekki fleiri að fá.

Í dag er línan dregin á blaða­manna­fund­um. Nú standa jakka­fata­klæddir menn glott­andi og gefa him­in­háar fjár­hæðir úr rík­is­sjóði til hluta þjóð­ar­inn­ar. Sá hluti er nú með for­skot á hina. Og ýtt hefur verið veru­lega undir aukna mis­skipt­ingu.

Lær­dóm­ur­inn sem draga verður af þessu öllu saman er sá að stjórn­mála­menn taka nán­ast alltaf rangar ákvarð­an­ir. Til­vera þeirra snýst um að láta kjósa sig á fjög­urra ára fresti og líf­tími flestra þeirra er það stuttur að þeim er oft­ast sama um lang­tíma­á­hrif ákvarð­anna sinna.

Við hin þurfum hins vegar að lifa með þeim.