Merki­legt hvernig menn­ing og listir túlka veru­leik­ann á annan hátt en allar aðrar greinar mann­legrar tján­ing­ar. Þess vegna getum við ekki lifað án listar og menn­ing­ar.

Fyr­ir­sögn þessa grein­ar­korns vakn­aði eftir að ég hafði horft á lok þáttar­að­ar­inn­ar, Ver­búð­in. Skáld­skap­ur­inn birtir sann­leik­ann betur en nokkuð annað þegar mann­leg tján­ing á í hlut. Þætt­irnir birtu okkur á ljósan hátt hvernig græðgi og spill­ing grass­erar í mann­líf­in­u. 

Þessi brota­löm, eða synd, er í okkur öll­um, en við getum varist henni með því að vera árvökul í dag­legu lífi og leit­ast við að lifa í takti við rétt­læti og sann­leika, og styðja við hið sama í sam­skiptum okkar við annað fólk, í nefndum og ráðum, í félögum og stjórn­um, á vinnu­stað og heim­ili og síð­ast en ekki síst, í kjör­klef­an­um!

Svo er það athygl­is­vert að á íslensku tölum við um menn­ingu meðan á flestum öðrum tungu­málum sem eru skyld okk­ar, þ.e.a.s. evr­ópskum tungu­mál­um, er notað orðið kúlt­úr, sem vísar til rækt­un­ar. Minn góði og fróði pró­fess­or, Einar heit­inn Sig­ur­björns­son, vakti athygli okk­ar, nem­enda sinna, á þessu forðum daga í guð­fræði­deild HÍ. 

Menn­ing er af orð­inu maður. Í guð­fræð­inni eru tvær tákn­myndir um mann­inn sem rísa hæst. Önnur er Adam hinn fyrsti maður sem brást og kall­ast því hinn gamli Adam. Hin er Jesús Kristur, hinni nýi Adam, sem ekki féll fyrir meini heims­ins, synd­inni, sem á frum­máli Nýja testa­ment­is­ins er ham­artia og merkir geigun eða brota­löm. Menn­ingin fæst því við að túlka mann­lífið í glímunni sem stendur milli hins góða og illa og ætti í því sam­bandi að horfa til Manns­son­ar­ins, sem var eitt af tign­ar­heitum Krists, sem birti mennsk­una/­menn­ing­una í sinni tær­ustu mynd. Kristnin hefur fært okkur þessa túlkun og skiln­ing á til­vist manns­ins, mann­eskj­unn­ar.

Ég hef kallað synd­ina galla í stýri og vísa þar með til fyrsta bíls­ins sem ég eign­að­ist. Hann var af sænskri gerð, en ég gef ekki upp teg­und­ina! Hlaup var í stýr­inu og þess vegna leit­aði hann ætíð út af veg­inum og mitt hlut­verk var að halda honum á réttum vegi. Og bíll­inn á sinn skáld­lega hátt færði mér heim sann­inn um að ég er einmitt hald­inn sams­konar hlaupi í stýri og á það því til að leita út af veg­in­um.

Við erum öll með hlaup í stýri, haldin þess­ari brota­löm, sem er ekki upp­runa­leg í sköpun heims­ins, heldur til­komin vegna breysk­leika manns­ins. Jesús er hinn full­komni mað­ur, sá sem ekki féll, heldur full­komn­aði sitt skeið og opn­aði okkur leið til hins góða, fagra og full­komna. Hann tal­aði gegn órétti og djöf­ul­gangi á sínum tíma og galt fyrir það með lífi sínu. Í heimi kristn­inn­ar, lifir hann og ríkir og leið­beinir enn með orðum sínum og gjörð­um.

Á Alþingi sátu menn, sem voru hreinir agentar sér­hags­muna, þegar kvóta­lögin voru samin og sam­þykkt, agentar þeirra sem mynd­uðu græðg­is- og valda­klík­ur, sem í a.m.k. sumum til­fell­um, hafa í tím­ans rás afhjúpað sig sem glæpaklík­ur. Agent­unum tókst að sann­færa meiri­hlut­ann um órétt­inn, m.a. með flokksag­ann sem tyft­ara.

Og enn er Alþingi ófært um að laga skekkj­una, geig­un­ina, hlaupið í stýr­inu, synd­ina í kerf­inu, þrífa upp óþverr­ann. Á Alþingi sitja enn agentar og varð­hundar sér­hags­mun­anna, sem mæla flátt og hugsa lágt. Um þá koma mér í hug orð hins þjáða Jobs, sem varð fyrir ótrú­legum órétti af hálfu vina sinna, og varð að hlusta á maka­laust tal þeirra: 

„Því að sann­lega sam­tvinnið þér lygar og eruð gagns­lausir gutl­arar allir sam­an." (Job 13.4) 

Ég hef leyft mér, oftar en einu sinni, í mál­flutn­ingi mín­um, að breyta einum staf í orð­inu þjóð­þing og skipt út ð fyrir f. Þingið er í þeim sporum að standa vörð um þjófn­að­inn og arðránið sem þjóðin verður fyrir alla daga meðan hið bölv­aða gjafa­kvóta­kerfi er við lýði. Þing­menn sem vilja breyt­ingar á þess­ari spill­ingu og eru í minni­hluta, sitja uppi með að vera nyt­samir sak­leys­ingjar, sem ná engu fram og verða þar með hluti af óhreinu mengi - þjóf­þing­i. 

Alþingi hefur breytt Íslandi í léns­veldi á ný og léns­herr­arnir eru kvóta­greif­arn­ir. Þeir munu græða á því um aldur og ævi meðan þjóðin lætur þá og þjóna þeirra á Alþingi og í rík­is­stjórn­um, skammta sér þunnan graut í skál.

Auð­vitað þurfti að setja bönd á fisk­veið­ar, kvóta­kerfi í ein­hverri mynd, en ekki þeirri sem nú er. Og athygl­is­vert er að kerf­inu var ætlað að koma í veg fyrir ofveiði. Hvers vegna berst minni afli á land nú en þegar óbermis kvóta­kerfið var sett á? Hefur því ekki mis­tek­ist að koma böndum á græðgina?

Stjórn­laga­ráð setti fram auð­linda­á­kvæði sitt með rétt­látum og sann­gjörnum hætti í 34. grein um Nátt­úru­auð­lind­ir:

Auð­lindir í nátt­úru Íslands, sem ekki eru í einka­eigu, eru sam­eig­in­leg og ævar­andi eign þjóð­ar­inn­ar. Eng­inn getur fengið auð­lind­irn­ar, eða rétt­indi tengd þeim, til eignar eða var­an­legra afnota og aldrei má selja þær eða veð­setja.

Til auð­linda í þjóð­ar­eign telj­ast nátt­úru­gæði, svo sem nytja­stofn­ar, aðrar auð­lindir hafs og hafs­botns innan íslenskrar lög­sögu og upp­sprettur vatns- og virkj­un­ar­rétt­inda, jarð­hita- og námu­rétt­inda. Með lögum má kveða á um þjóð­ar­eign á auð­lindum undir til­tek­inni dýpt frá yfir­borði jarð­ar.

Við nýt­ingu auð­lind­anna skal hafa sjálf­bæra þróun og almanna­hag að leið­ar­ljósi.

Stjórnvöld bera, ásamt þeim sem nýta auð­lind­irn­ar, ábyrgð á vernd þeirra. Stjórn­völd geta á grund­velli laga veitt leyfi til afnota eða hag­nýt­ingar auð­linda eða ann­arra tak­mark­aðra almanna­gæða, gegn fullu gjaldi og til til­tek­ins hóf­legs tíma í senn. Slík leyfi skal veita á jafn­ræð­is­grund­velli og þau leiða aldrei til eign­ar­réttar eða óaft­ur­kall­an­legs for­ræðis yfir auð­lind­un­um.

Hér er tek­inn af allur vafi um eign­ar­hald og veð­setn­inga. Gengið er út frá því að aðgangur að auð­lind­unum skuli vera „gegn fullu gjaldi". Þetta studdu 83% kjós­enda í þjóð­ar­at­kvæða­greiðsl­unni um til­lögur Stjórn­laga­ráðs árið 2012 og 67% sögð­ust vilja leggja til­lögur ráðs­ins fram sem grunn að frum­varpi um nýja stjórn­ar­skrá.

Að þessu orða­lagi „gegn fullu gjaldi" hefur ítrekað verið gerð atlaga m.a. af núver­andi for­sæt­is­ráð­herra og flokki hennar VG. Þá liggur það í augum uppi að Sjálf­stæð­is­flokkur og Fram­sókn vilja ekki heldur þetta orða­lag, en kjósa þess í stað að skipt­ast á um, ásamt með VG, að klæð­ast jóla­sveina­bún­ingi og útdeila „gjöfum sínum" til léns­herr­anna með því að gegn­is­fella orðin - „fullt gjald". 

Allir þing­menn, sem kosnir voru til yfir­stand­andi þings og allra þinga, voru kosnir sem full­trúar hags­muna­afla og þess vegna eru þing­menn ófærir um að rita þjóð­inni nýja stjórn­ar­skrá. Þjóðin fól það öðru fólki, sem kosið var af þjóð­inni, sem ein­stak­ling­ar, en ekki agentar flokka og sér­hags­muna. Þessu verk­lagi hefur verið fylgt meðal margra lýð­ræð­is­þjóða með góðum árangri.

Bar­áttan er harð­vítug við spill­ingaröflin í land­inu sem smeygja sér alls­staðar inn eins og veira sem sýkir allt, veikir og skælir hið góða, fagra og full­komna.

­Synd­in, hlaupið í stýr­inu, geig­un­in, er eins og veira, hún er eins og húsa­sótt, sem hefur lagst á Alþing­is­húsið og breið­ist þar út og gerir þing­mönnum erfitt fyrir að standa upp­réttir á vegi rétt­læt­is­ins, en lætur þá í stað­inn skriplast á skötu í sínum laga­setn­ingum og skrifa lög sem minna á mynd­hverf­ingu um skratt­ann á hálum ís sem skakklapp­ast á hálum hófum og párar illan og grodda­legan boð­skap með járn­karli á svellið. Rétt­læt­is­sólin mun í fyll­ingu tím­ans bræða það svell vondra laga og sökkva ljótum áformum spill­ing­arafl­anna í djúpan sæ. En til þess að svo megi verða, þarf þjóðin að vakna af sínum Þyrni­rós­ar­svefni.

Aðkoma Hæsta­réttar er svo kap­ít­uli út af fyrir sig sem Þor­valdur Gylfa­son hefur gert ræki­leg skil í grein sinni í Frétta­blað­inu 18. febr­úar 2021 sem hann rit­aði ásamt Lýði Árna­syni og Þórði Má Jóns­syni, undir yfir­skrift­inni: Van­hæfni í Hæsta­rétti.

Ég veit ekki hvort þú tókst eftir því í loka­senu síð­asta þáttar Ver­búð­ar­inn­ar, að Harpa sem upp­nefnd var Vest­fjarða-­norn­in, horfði út um glugga her­bergis síns á Hótel Sögu þegar hún var flúin að vestan með gróð­ann í reið­ing­um. Þar sást Nes­kirkja handan Haga­torgs. Það gladdi mig því þar þjón­aði ég í ein 15 ár og talað ítrekað af pré­dik­un­ar­stóli um órétt­inn í þjóð­fé­lag­inu, um auð­lindir lands­ins og manns­ins mein og sár og leit­að­ist við að benda á veg­inn til hins góða fagra og full­komna. Hún horfir út um glugg­ann áður en skipt er niður á Alþingi þar sem Jón Hjalta­lín flytur ræðu sína og endar með orð­un­um: Góða nótt! 

Og enn ríkir nótt­in!

En lifi menn­ing­in, lifi skáld­skap­ar­hefð­in, með hinu ríka mynd­máli og hnífskar­pri gagn­rýn­i! 

Þakkir til ykkar í Vest­ur­porti fyrir hug­rekki, hnífskarpa sýn og skáld­lega takta!

Höf­undur er fyrr­ver­andi sókn­­­ar­­­prest­­ur.