Í mars síð­ast­liðnum birt­ust nið­ur­stöður könn­unar Vörðu – rann­sókn­ar­stofn­unnar ASÍ og BSRB um stöðu launa­fólks og atvinnu­lausra á Íslandi. Skömmu seinna fengum við í Efl­ingu nið­ur­stöður þar sem staða félags­fólks Efl­ingar var sér­stak­lega skoð­uð. Þar mátti sjá svart á hvítu hvers­konar „áskor­un“ það er að kom­ast af á launum verka­fólks í „skemmti­leg­ustu borg í heim­i“. Þar mátti sjá svart á hvítu afleið­ingar þeirrar kerf­is­lægu andúðar sem fengið hefur að vaxa og dafna í okkar stétt­skipta sam­fé­lagi gagn­vart vinnu­afl­inu.

43,2% Efl­ing­ar-kvenna sögð­ust eiga erfitt eða frekar erfitt með að ná endum sam­an. 17,8% Efl­ing­ar­kvenna höfðu þurft að fá ein­hvers­konar fjár­hags­að­stoð frá ætt­ingj­um, vinum eða hjálp­ar­sam­tök­um. 30,5% Efl­ing­ar­fólks gat ekki mætt óvæntum útgjöldum (við­gerð á heim­il­is­tækj­um, kostn­aður við skóla­ferða­lag barns svo að dæmi séu tek­in). 21, 5% Efl­ing­ar­kvenna mátu lík­am­lega heilsu sína slæma þegar þær svör­uðu könn­un­inn og 41,4% Efl­ing­ar­kvenna mátu and­lega heilsu sína slæma. 54,3% Efl­ing­ar­fólks hafi þurft að neita sér um heil­brigð­is­þjón­ustu af ein­hverjum toga vegna kostn­að­ar. Og svo mætti áfram telja.

Í þess­ari viku birti fyrr­nefnd Varða nið­ur­stöður könn­unar sem unnin var að beiðni Öryrkja­banda­lags Íslands. Aftur fengum við að lesa um kerf­is­læga andúð á hópi fólks; líf öryrkja er líf erf­ið­leika og áhyggna. Kaldur skuggi pen­inga­leys­is­ins eltir fólk hvert sem það fer, hvað sem það ger­ir. Líf full­orð­inna og barna er gert eins erfitt og hægt er að hugsa sér:

30% öryrkja eiga ekki fyrir kostn­aði vegna skipu­legra tóm­stunda barna sinna. 40% hafa ekki efni á að kaupa nauð­syn­legan fatnað fyrir afkvæmi sín og 34% öryrkja geta ekki keypt eins nær­ing­ar­ríkan mat og þau telja börnin sín þurfa. 85% ein­hleypra for­eldra eiga erfitt eða frekar erfitt með að ná endum sam­an. 63% kvenna með örorku geta ekki mætt óvæntum útgjöld­um. 58% þess­ara kvenna hafa neitað sér um tann­lækna­þjón­ustu og 56% um sál­fræði­þjón­ustu.

Á meðan sjálfs­upp­hafn­ing með­lima valda­stétt­ar­inna nær nýjum hæð­um, og valda­menn og konur eyða enda­lausum pen­ingum teknum úr rík­is­sjóði til að kaupa af sjálfum sér risa­stórar myndir út um alla borg hefur skeyt­ing­ar­leysið gagn­vart því óbæri­lega ástandi sem ríkir í lífi fjölda fólks aldrei verið jafn skelfi­lega áber­andi. Skýrslur líkt og þær sem hér eru nefndar fá umfjöllun í fréttum eitt kvöld. Þau sem bera ábyrgð þurfa ekki einu sinni að standa fyrir máli sínu, þrátt fyrir aug­ljósan alvar­leika þess er um ræð­ir. Þau kom­ast upp með að láta eins og völd þeirra séu ein­fald­lega afleið­ing nátt­úru­lög­mála, sömu nátt­úru­lög­mála sem dæma fólk til van­líða og skorts.

En því sem hér að ofan er lýst er ekki nátt­úru­lög­mál. Það er ekki nátt­úru­lög­mál að verka­konum sé haldið föngnum í hlekkjum ofur-arð­ráns­ins. Það er ekki nátt­úru­lög­mál að þær upp­skeri svo lítið fyrir sitt ómissandi vinnu­afl að til­vera þeirra og barna þeirra sé enda­laus „áskor­un“ í því að kom­ast af. Það er ekki nátt­úru­lög­mál að lífs­skil­yrði öryrkja séu svo erfið að lækn­is­heim­sókn verði lúxus sem ekki er að hægt að leyfa sér. Það er ekki nátt­úru­lög­mál að börn öryrkja geti ekki notið þess að eiga áhyggju­lausa barns-til­veru, fulla af leikjum og gleði. Nei, nið­ur­stöður kann­ana Vörðu um kjör vinnu­aflsins og öryrkja eru nið­ur­stöður mann­legrar gjörða og gjörða­leys­is. Nið­ur­stöð­urnar segja sögu af þolendum og ger­end­um. Vegna þess að það sjúka kerfi sem við lifum í féll ekki af himnum ofan. Er ekki þyngd­ar­lög­mál, er ekki eitt af lögum Mendels. Nei, það er hann­að, inn­leitt og því viðhaldið af mann­eskjum sem í orði aðhyll­ast gildin um frelsi og jafn­rétti en hafa fyrir löngu gengið inn í spegla­sal nýfrjáls­hyggj­unnar til að ráfa þar um, und­ir­seld valda­þránni, und­ir­seld tæki­fær­is­mennsk­unni. Und­ir­seld trúnni á kerf­ið; sama hverjar afleið­ing­arnar eru má ekki hrófla við því við­bjóðs­lega stig­veldi sem okkur hefur verið troðið inn í.

Arð­ráns­kerfið hvílir á efna­hags­legu ofbeldi. Það er stað­reynd. Það þarf ger­endur til að fram­kvæma mann­fjand­sem­ina. Og það þarf sjúka með­virkni til að kerfið megi vaxna og dafna á kostnað þolend­anna. Það er stað­reynd.

Því segi ég: Hingað og ekki lengra. Hættum með­virkn­inni með rugl­inu. Okkar sjálfra vegna og vegna þeirra sem haldið er föngnum af þeirri hræði­legu en ein­földu ástæðu að ríki­dæmi auð­stétt­ar­innar er ávallt á kostnað hinna eigna­lausu. Við hljótum í sam­ein­ingu að hafna því að lítil börn líði skort vegna þess að útgerð­ar­auð­valdið fær aldrei nóg, vegna þess að fjár­magns­eig­endur fá aldrei nóg, vegna þess að yfir­stéttin í Val­höll fær aldrei nóg.

Þetta er okkar sam­fé­lag. Við skulum ekki sætta okkur við það lengur að eitrun stétt­skipt­ing­ar­innar og mis­skipt­ing­ar­innar haldi áfram að breiða úr sér, með ömur­legum afleið­ing­um. Við eigum að berj­ast gegn arðráni, kúgun og órétt­læti. Við eigum að berj­ast fyrir frelsi, rétt­læti og systk­ina­lagi. Sjálfs­virð­ingin segir okkur það. Við skulum leyfa henni að ráða för.

Höf­undur er for­maður Efl­ing­ar. Hún er í 4. sæti á lista Sós­í­alista í Reykja­vík­ur­kjör­dæmi norð­ur.