Í sjáv­ar­byggð­inni Vest­manna­eyjum búa 4200 manns eða um 1,3% þjóð­ar­inn­ar.  Í sjáv­ar­byggð­inni Vest­manna­eyjum eru á bil­inu 10-13% afla­heim­ilda.  Á yfir­stand­andi ári hef­ur  íbúum farið fækk­andi eins og reyndar flest ár frá 1991.  Það er vit­laust gefið þegar 13% afla­heim­ilda standa ekki undir rúm­lega 4000 manna byggð.

Ríkið hefur háa skatta út úr sjáv­ar­út­egi

Elliði Vign­is­son, bæj­ar­stjóri í Vest­manna­eyj­u­m.

Ísland er eina ríkið í heim­inum sem fær meira út úr sjáv­ar­út­vegi en lagt er til hans.  Ekki ein­göngu borgar hann skatta til jafns á við allar aðrar atvinnu­greinar heldur borgar hann einnig sér­stakt gjald til rík­is­ins sem oft­ast er kallað veiði­gjald.  Þannig var greiddur tekju­skattur sjáv­ar­út­vegs­fé­laga um 21,5% á árinu 2013 af heild­ar­sköttum rík­is­sjóðs á tekjur og hagnað lög­að­ila.  Þar við bæt­ist að sjáv­ar­út­veg­ur­inn greiddi um sext­án­þús­und millj­ónir króna (16.000.000.000 kr.) í almenn og sér­tæk veiði­gjöld.  Bara árið 2013 námu bein opin­ber gjöld á sjáv­ar­út­vegs­fé­lög um tutt­ugu og fjórum og hálfum millj­arði króna (24.000.000.000 kr.) og hafa þessi gjöld þá rúm­lega þre­fald­ast frá árinu 2009.  Samt glíma sjáv­ar­byggðir við vanda.

Eig­endur fyr­ir­tækja hafa arð af rekstr­inum

Sem betur fer er arður af rekstri sjáv­ar­út­vegs­fyr­ir­tækja.  Ef svo væri ekki færi atvinnu­greinin sem stendur beint undir rúm­lega 10% af lands­fram­leiðslu (að mati sjáv­ar­kla­s­ans um 25% - 30% af heild­ar­fram­leiðslu) lóð­beint á haus­inn.   Arður er eðli­legur hluti af kostn­aði fyr­ir­tæja – rétt eins og skatt­ur.  Heildar arð­greiðslur í sjáv­ar­út­vegi þessi tvö ár voru um 18 millj­arð­ar.  Það er um 18% af hagn­aði þess­ara fyr­ir­tækja (Ebit­u).    Samt glíma sjáv­ar­byggðir við vanda.

Mak­ríll­inn gerði gott betra

Á sein­ustu árum hefur ríkt góð­æri í íslenskum sjáv­ar­út­veg­i.  Mak­ríl­veiðar hafa skilað þjóð­ar­bú­inu miklum tekj­u­m.  Á ver­tíðnni 2011 var afla­verð­mæti um þrjá­tíu­þús­und milljón krónur (30.000.000.000 kr.)  Upp­sjáv­ar­veiðar hafa gengið sér­stak­lega vel.  Vest­manna­eyjar eru sér­stak­lega sterkar í upp­sjáv­ar­veið­u­m.  Samt fækkar í Eyj­um.

Sjáv­ar­byggð­unum blæðir

Það er í mínum huga ekki nokkur vafi á að sjáv­ar­út­veg­ur­inn er að skila „þjóð­inni“ arði af auð­lind­inni -  það sýna skatt­greiðsl­urn­ar.  Það er ekki nokkur vafi á að sjáv­ar­út­veg­ur­inn er að skila eig­endum sjáv­ar­út­vegs­fyr­ir­tækja arði af fjár­fest­ing­unni – það sýna skatt­greiðsl­urn­ar.  Það er ekki heldur nokkur vafi á að sjáv­ar­út­veg­ur­inn er ekki að skila nægu til þró­unar sjáv­ar­byggða.  Það sýna íbúa­tölur í Vest­manna­eyjum og víð­ar.

Hrá­efn­is­fram­leið­endur eins og nýlend­urnar voru

Stað­reyndin er sú að sjáv­ar­byggðir eru að verða eins og nýlend­urnar vor­u.  Þær eru nán­ast ein­göngu hrá­efn­is­fram­leið­andi þar sem allt kapp er lagt á skjót­feng­inn árangur til að standa undir ofur­skatti og arð­greiðsl­u­m.  Stoð­kerfið er byggt upp í öðrum og lægri póst­núm­erum (td. eru um 160 árs­verk hjá Haf­rann­sókna­stofnun og þar af rúm­lega eitt þeirra er í Vest­manna­eyj­u­m), svig­rúm sjáv­ar­fyr­ir­tæja til nýsköp­unar er skatt­lagt í burtu úr sjáv­ar­byggð­um.

Hvað þarf að gera?

Það sem þarf að gera er að lækka skatta og byggja heldur inn skatta­lega hvata til nýsköp­unar og þró­unar í sjáv­ar­byggð­um. Fram­tíð sjáv­ar­út­vegs er ekki í auknum veiðum heldur í sprota­starfi og nýsköp­un.  Fram­tíð sjáv­ar­byggða er ekki í byggða­kvótum og sér­tækum aðgerðum heldur í því að fyr­ir­tækin sem þar eru fái hvata til að vaxa og dafna á for­sendum nýsköp­unar og virð­is­auka.  Þannig verða til störf og verð­mæt­i.  Þannig fær þjóðin ekki bara arð heldur einnig vöxt.   Þannig verða sjáv­ar­byggð­irnar öfl­ugar í stað þess að vera ölm­usu­þegi í formi byggð­ar­kvóta og sér­tækra aðgerða.

Eins og þetta er í dag þá er vit­laust gef­ið.  Það er stað­reynd.  Það hallar á sjáv­ar­byggð­ir.  Ábyrgðin liggur hjá stjórn­völd­um.

(…að gefnu til­efni er rétt að taka það skýrt fram að okkur hér í Eyjum er þó síst meiri vor­kunn en öðrum þegar litið er til stöðu sjáv­ar­byggða. Vandi þeirra er almennt mik­ill og víð­ast meiri en hér.)