Í stjórnarsáttmála ríkisstjórnarflokkanna segir: „Stofnaður verður þjóðgarður á miðhálendinu í samráði þverpólitískrar þingmannanefndar, umhverfis- og auðlindaráðuneytisins, sveitarfélaga, náttúruverndar- og útivistarsamtaka og annarra hagsmunaaðila.“
Skýrara getur það varla orðið. Augljós sannindamerki um að Katrín Jakobsdóttir, formaður Vinstri grænna, myndi ekki fara erindisleysu í stjórnarsamstarfi við þá tvo flokka sem harðast hafa unnið gegn náttúruvernd, gegn verndun loftslagsins og gegn frjálsum félagasamtökum.
Einnig segir í stjórnarsáttmála ríkisstjórnarflokkanna: „Ríkisstjórnin mun beita sér fyrir því að efla traust á stjórnmálum og stjórnsýslu.”
En nú hefur formaður Framsóknarflokksins upplýst að stofnun þjóðgarðs sé útilokað mál. Hann klappar á bak umhverfisráðherra og segir að hugmyndin sé heillandi og klykkir út með að: „Í raun og veru er þetta það stórt verkefni að það þarf lengri aðdraganda.”
Ber að skilja formann Framsóknarflokksins svo að til að efla traust almennings á stjórnmálum og stjórnsýslu þurfi miklu lengri aðdraganda en eitt kjörtímabil.
Eða, hversu skýrt þarf orðalag stjórnarsáttmála ríkisstjórnarflokka að vera til að nokkur maður trúi því að Sigurður Ingi eða Katrín Jakobsdóttir láti verða af stofnun þjóðgarðs á miðhálendinu, komi til samstarfs þeirra á milli í næstu ríkisstjórn lýðveldisins?
Andstaða sveitarfélaga
Andstaðan við þjóðgarð nú byggist ekki á meintri nauðsyn þess að virkja á miðhálendinu. Þess gerist ekki þörf því vindorka er nú orðin mun ódýrari en vatnsafl. Að auki krefst bygging nýrra stórvirkjana þess að ríkið gangist í ábyrgð fyrir lánum Landsvirkjunar, sem jafngildir því að ríkið niðurgreiði lánin.
Hvað þessum örfáu sveitarfélögum gekk til er erfitt að átta sig á í ljósi góðrar reynslu þeirra sveitarfélaga sem liggja að Vatnajökulsþjóðgarði. Vatnajökulsþjóðgarður er nú á heimsminjaskrá UNESCO sem er mikil viðurkenning og hefur orðið sveitarfélögunum til verulegra hagsbóta.
Stjórnkerfið vinnur gegn náttúruvernd
Hinn 10. ágúst 2019 undirritaði umhverfisráðherra friðlýsingu vatnasviðs Jökulsár á Fjöllum í samræmi við lög um verndar- og orkunýtingaráætlun (rammaáætlun). Hafi hann miklar þakkir fyrir en þann daginn höfðu liðið nær 19 ár frá því að skipuð var þingmannanefnd um stofnun þjóðgarðs norðan Vatnajökuls sem skyldi leggja fram tillögur um verndun alls vatnasviðs Jökulsár á Fjöllum. 19 ár!
Þrisvar sinnum rammaáætlun
Þrír áfangar rammaáætlunar hafa metið verndargildi Þjórsárvera svo hátt að svæðið eigi að fara í verndarflokk en Landsvirkjun þráast enn við – telur ekki útséð um að byggja megi Norðlingaölduveitu undir öðru nafni.
Þrisvar sinnum hefur þriðji áfangi rammaáætlunar verið lagður fyrir Alþingi í formi þingsályktunartillögu. Sama tillagan í hvert skipti en þrír ráðherrar. Allt bendir til að umhverfisráðherra verði ekki þeirrar gæfu aðnjótandi að fá þingsályktunartillögu um rammaáætlunar samþykkta á Alþingi.
Í stjórnarmyndunarviðræðunum haustið 2017 náðist ekki samkomulag um afgreiðslu þriðja áfanga rammaáætlunar. Þess í stað var samþykkt að stofna þingmannanefnd til að móta orkustefnu fyrir Ísland. Skýrsla nefndarinnar ásamt aðgerðaáætlun í nafni iðnaðarráðherra var send Alþingi til upplýsingar, en ekki til afgreiðslu. Á þetta að „... efla traust á stjórnmálum og stjórnsýslu”?
Árangur stefnumótunar í þingmannanefndar orkumálum var að árið 2050 hafi
„... jarðefnaeldsneyti alfarið vikið fyrir endurnýjanlegum orkugjöfum.“ Ég fæ þá niðurstöðu ekki til að stemma við það markmið ríkisstjórnarinnar að Ísland verði kolefnishlutlaust 10 árum fyrr. Það er greinilega vinsælt að setja sér háleit markmið 2–3 áratugi fram í tímann, vitandi að þá hafa aðrir tekið við keflinu.
Inn á ratsjá ríkisstjórnarinnar
„Heillandi hugmynd“ sagði sveitarstjórnarráðherrann. Mættum við þá biðja hann um að sýna stórhug og dug. Að ekki líði önnur 19 ár frá því að umhverfisráðherra skipaði nefnd síðsumars 2016 til að kanna forsendur fyrir stofnun þjóðgarðs; að ríkisstjórnin vinni í samræmi við stjórnarsáttmálann og komi sér að verki.
Höfundur er formaður Náttúruverndarsamtaka Íslands.
