Öll viljum við vera ham­ingju­söm. En fæst höfum við hug­mynd um hvað skapar raun­veru­lega ham­ingju í lífi okk­ar. Hér fyrir neðan er fjallað um þrjár algengar en hæpnar hug­myndir um ham­ingj­una.

Hug­mynd #1: Ham­ingjan ræðst af aðstæðum okkar

Sonja Lyu­bom­ir­sky, pró­fessor við Kali­forn­íu­há­skóla og þekktur fræði­maður á sviði jákvæðrar sál­fræði, sagði einu sinni að við gætum ekki fundið ham­ingju neins staðar þar sem hún væri innra með okk­ur. Það virð­ist vissu­lega rök­rétt. Við segjum oft: „Þegar ég fæ stöðu­hækk­un…“, „Þegar ég hitti loks réttu mann­eskj­una…“, „Þegar ég verð búinn að koma mér í gott for­m…, þá mun ég öðl­ast ham­ingju.“

Málið er hins vegar ekki svona ein­falt. Þó að ytri þættir eins og heilsan, ást­ar­sam­bönd eða starf geti vissu­lega haft tals­verð áhrif á líf okk­ar, skipta þeir í raun litlu máli þegar kemur að ham­ingj­unni sem við upp­lifum hvert og eitt. Fræði­menn benda á að eft­ir­far­andi þrír þættir geti leitt til ham­ingju­sam­ara lífs:

1. Gleði og ánægja: Að fram­kvæma og njóta þess sem veitir okkur gleði og lífs­fyll­ingu.
2. Virkni, áhugi og þátt­taka: Að verja tíma í það sem gefur okkur tæki­færi til að nýta styrk­leika okkar á jákvæðan hátt.
3. Merk­ing og til­gangur: Að finna leiðir til að gefa af sér, gera gagn og vera ein­hvers virði.

Þetta hljómar ein­falt, er það ekki? Og það er einmitt mál­ið. Það sem skapar mestu ham­ingj­una er oft svo ein­falt. Gott er að leita að tæki­færum til að skapa meiri ánægju, virkni og merk­ingu í lífi sínu, t.d. með því að:

• hug­leiða for­tíð­ina. Manstu eftir aðstæðum þar sem þú upp­lifðir sér­lega mikla ánægju? Hvað varstu að gera? Leit­aðu að tæki­færum til að upp­lifa fleiri slíkar stund­ir.
• ein­beita sér að núinu: Staldr­aðu við það sem þú ert að gera og njóttu upp­lif­un­ar­inn­ar. Kannski er málið að draga djúpt and­ann. Eða skoða myndir af vel heppn­aðri bústað­ar­ferð. Kannski er það rjúk­andi tebolli. Það skiptir ekki máli hvað þú vel­ur, svo lengi sem þú nýtur þess.
• sjá fyrir sér fram­tíð­ina: Hvernig viltu verða minnst í lok lífs þíns? Hvaða lær­dóm og gjafir viltu skilja eftir sem arf­leifð þína? Hvað get­urðu gert í dag til að auka lík­urnar á því að þín verði minnst með þessum hætti?

Hug­mynd #2 Ham­ingjan minnkar með aldr­inum

Lou­ise Hay, sem er oft kölluð móðir sjálfs­hjálp­ar­bóka, sagði að hver aldur væri full­kom­inn og hvert ár sér­stakt og dýr­mætt af því að maður lifði það bara einu sinni.

Í okkar menn­ingu komum við ekki alltaf vel fram við þá sem eldri eru. Í fjöl­miðlum og dag­legum sam­tölum leggjum við áherslu á mik­il­vægi æsku, hraða og lík­am­lega orku. Við tengjum ell­ina við minnkað sjálf­ræði og lík­am­lega og and­lega hnignun og gerum ráð fyrir að ham­ingjan minnki eftir því sem árin fær­ist yfir. Samt sem áður eru rann­sóknir á þessu sviði afdrátt­ar­laus­ar. Eldri borg­arar upp­lifa meiri ham­ingju og lífs­á­nægju en þeir sem yngri eru. Þeir upp­lifa ekki aðeins færri nei­kvæðar til­finn­ingar og fleiri jákvæðar til­finn­ingar heldur einnig meiri stöð­ug­leika í sinni til­finn­inga­legu vellíð­an. Þeir virð­ast einnig minna næmir fyrir streitu­völdum dags­legs lífs.

Ástæðan er að eftir því sem við eld­umst leggjum við meiri áherslu á þrosk­andi sam­bönd og upp­lif­anir auk þess sem við varð­veitum og njótum gleði­stunda og finnum fyrir þakk­læti fyrir allt það stóra og smáa sem lífið hefur fært okk­ur.

Gott er að læra af þeim sem eldri eru, m.a. með því að breyta sjón­ar­horni sínu. Spurðu þig t.d.:

• Hvaða sam­bönd skipta mig mestu máli? Hvernig get ég dýpkað tengsl­in?
• Hvaða athafnir gefa mér mestan til­gang? Hvernig get ég fjár­fest meira í þessum atrið­um?
• Hvaða upp­lif­anir veita mér mesta ánægju? Hvernig get ég skapað meira rými til að njóta þeirra?
• Fyrir hvað er ég þakk­lát(­ur)?

Hug­mynd #3 Það er til ein upp­skrift að ham­ingj­unni

Að sögn Sonju Lyu­bom­ir­sky hefur ham­ingjan mörg and­lit; hún getur verið ein­stak­lingur sem er ákaf­lega for­vit­inn og áhuga­samur um námið sitt. Hún getur verið ein­stak­lingur sem á auð­velt með að greina á milli þess sem skiptir máli og þess sem skiptir ekki máli eða for­eldri sem hlakkar á hverju kvöldi til að lesa fyrir barnið sitt. Sumir þeirra sem eru ham­ingju­samir virka mjög glað­legir eða líta út fyrir að hafa fundið hug­arró á meðan aðrir eru ein­fald­lega önnum kafn­ir. Með öðrum orð­um, við höfum öll mögu­leika á að vera ham­ingju­söm, hvert á sinn hátt.

Þó að ýmsir þættir geti stuðlað að ham­ingju er sann­leik­ur­inn sá að það er engin ein leið eða upp­skrift til að rækta ham­ingj­una. Þess vegna er gott að búa sér til sína eigin upp­skrift og velta fyrir sér spurn­ingum eins og:

• Ég upp­lifa mestu ham­ingj­una þegar ég er _____________________, _________________ og _____________________.
• Þegar kemur að ham­ingju minni mun ég ein­beita mér að því að verja meiri orku og tíma í ___________________________________ og minni tíma og orku i _____________________.
• Það sem ég mun gera í dag til að rækta ham­ingj­una í lífi mínu er _______________________.

Grein­ar­höf­undur er fram­kvæmda­stjóri Þekk­ing­ar­miðl­unar og með meistara­gráðu í hag­nýtri jákvæðri sál­fræði.