Öll spjót standa nú á dönsku rík­is­stjórn­inn­i ­vegna mál­efna flótta­fólks. Flótta­manna­stofnun Sam­ein­uðu þjóð­anna hefur harð­lega ­gagn­rýnt yfir­lýs­ingar danskra ráð­herra um að flótta­fólki verði gert skylt að af­henda verð­mæti, til dæmis pen­inga og skart­gripi við kom­una til Dan­merk­ur. Svíar hafa gert Dönum skylt að skoða skil­ríki allra sem fara yfir sund­ið, ­Þjóð­verjar neita allri sam­vinnu um landamæra­eft­ir­lit,  Danski þjóð­ar­flokk­ur­inn vill  strang­ari landamæra­gæslu og lög­reglan seg­ist ekki geta annað eft­ir­lit­inu með full­nægj­andi hætti vegna mann­eklu.

Dem­ant­ar, perlur og ­skírasta gull

Um miðjan nóv­em­ber kynnti Lars Løkke Rasmus­sen for­sæt­is­ráð­herra D­an­merkur laga­frum­varp  dönsku stjórn­ar­inn­ar ­sem miðar að því að draga úr straumi flótta­fólks til Dan­merk­ur. Áætl­un ­stjórn­ar­innar var í 34 lið­um, mesta athygli vakti að lög­reglu og toll­gæslu yrð­i heim­ilt að leggja hald á verð­mæti, til dæmis dem­anta, gull og reiðufé umfram ­þrjú þús­und krónur danskar(ca 60 þús­und íslenskar), sem flótta­fólk hefði í fórum sínum við kom­una til Dan­merk­ur. Fjöl­miðlar víða um heim hentu þetta á lofti og töl­uðu um mann­vonsku og útlend­inga­hatur Dana. Spurt var hvort til­ ­stæði að rífa gull­fyll­ingar úr tönnum flótta­fólks og jafn­vel vitnað til síð­ar­i heims­styrj­aldar í því sam­bandi. Ráð­herr­ar,einkum Inger Stöjberg ráð­herra inn­flytj­enda­mála, reyndu að útskýra að regl­urnar væru þær sömu og gildi um Dan­i en allar voru þær útskýr­ingar klaufa­legar og urðu ekki til að lægja gagn­rýn­is­öld­urn­ar.

Stjórnin hefur síðan dregið nokkuð í land með hug­myndir sínar í þessum efn­um enda talið mjög vafa­samt, eða jafn­vel úti­lok­að, að frum­varpið um eigna­upp­töku verði sam­þykkt í þing­inu. Danski þjóð­ar­flokk­ur­inn gagn­rýnir hins­vegar stjórn­ina og vill halda fast við upp­haf­legu til­lög­una um eigna­upp­töku. Dönsku ­fjöl­miðl­arnir hafa flestir fjallað ítar­lega um þetta „dem­anta­mál”, eins og það er kall­að, og nú fyrir helg­ina var greint frá gagn­rýni Flótta­manna­stofn­un­ar ­Sam­ein­uðu þjóð­anna vegna hug­mynda dönsku rík­is­stjórn­ar­inn­ar. Yfir­mað­ur­ ­Evr­ópu­skrif­stofu Flótta­manna­stofn­un­ar­innar segir fyr­ir­ætl­anir dönsku ­stjórn­ar­innar eins­dæmi og hvetur til að allar hug­myndir um eigna­upp­töku verð­i ­dregnar til baka. Frum­varpið kemur vænt­an­lega til kasta þings­ins síðar í þessum ­mán­uði.

Svíar og landamæra­gæslan

Eins og mikið hefur verið fjallað um í fjöl­miðlum ákváðu sænsk ­stjórn­völd að taka upp strangt eft­ir­lit og skil­ríkja­skoðun á landa­mærum D­an­merkur og Sví­þjóð­ar. Skil­ríkja­skoð­unin getur ekki farið fram á landa­mær­un­um ­sjálfum því þau liggja úti á miðju Eyr­ar­sundi og á Eyr­ar­sunds­brúnni er til­ ­dæmis engin aðstaða til slíkrar skoð­un­ar. Svíar beittu ákvæði Schen­gen ­sam­komu­lags­ins (flytj­anda­á­byrgð) sem skyldar fyr­ir­tæki sem annast far­þega­flutn­inga milli landa að skoða skil­ríki far­þega við brott­för úr ein­u landi til ann­ars. Þessi skil­ríkja­skoðun fer fram á Kastrup hjá þeim far­þeg­um ­sem ætla til Sví­þjóðar með lest og í dönskum ferju­höfnum eins og til dæm­is­ Hels­ingja­eyri. Danir bera því ­kostn­að­inn, sem er ærinn, af þessu eft­ir­liti. Svíar eru mjög ósáttir við að D­anir hleyptu lengi vel öllu flótta­fólki áfram til Sví­þjóðar og þótt allt sé að ­mestu slétt og fellt á yfir­borð­inu eru sam­skipti þjóð­anna „við frost­mark” eins og það er svo kurt­eis­lega orð­að. 

Hvað gerir skil­ríkja­lausa fólk­ið?

Eft­ir­litið á Kastrup hófst sl. mánu­dag 4. jan­ú­ar. Þann dag og dag­inn eftir kom þangað tals­verður fjöldi skil­ríkja­lausra flótta­manna sem var snúið við. Fljótt flýgur fiski­sagan og nú eru það nær ein­göngu skil­ríkja­lausir Svíar og Danir sem ekki kom­ast leiðar sinn­ar, flótta­fólkið veit að ekki þýðir að reyna slíkt án skil­ríkja. Þá vakn­ar ­spurn­ingin hvað verður um þetta fólk.  Í raun veit það eng­inn með vissu, ein­hverjir eru sjálf­sagt á hálf­gerðum flæk­ing­i án þess að vita hvað tekur við. Þeir eru þó lík­lega fleiri sem leita ann­arra ­lausna. Og hverjar gætu þær ver­ið? Á Eyr­ar­sunds­strönd Dan­merkur eru fjöl­marg­ar (­skipta tug­um) smá­báta­hafnir og þús­undir smá­báta að mestu bundnir við bryggju á þessum árs­tíma. 

Eng­inn fylgist með öllum þessum fleyt­um, eig­endum og um­ráða­mönnum er í sjálfs­vald sett að halda til hafs, þegar og ef þeim sýn­ist. Und­an­farna daga hafa dönsku fjöl­miðl­arnir birt við­töl við báta­eig­end­ur, jafn­vel undir nafni, sem segj­ast með glöðu geði ferja fólk yfir sund­ið. Það sé bein­línis borg­ara­leg skylda að hjálpa fólki í neyð. „Nauð­syn brýtur lög” sagð­i einn við­mæl­andi Danska útvarps­ins, DR.  Svíar hafa til­kynnt að þeir muni auka eft­ir­lit á Eyr­ar­sundi en það veldur smá­báta­eig­endum ekki áhyggj­um. „Það er ekki bann­að að sigla með fólk um Eyr­ar­sund og hefur sænska strand­gæslan heim­ild til að krefj­ast skil­ríkja af mér og vinum mín­um? Ég held ekki” sagði áður­nefnd­ur við­mæl­andi DR.

Danir feta í fót­spor Svía

Nokkrum klukku­stundum eftir að skil­ríkja­skoð­unin var tekin upp við landa­mæri Sví­þjóðar og Dan­merkur tikynnt­i d­anska rík­is­stjórnin að Danir sæju sig knúna til að gera slíkt hið sama, á landa­mærum Dan­merkur og Þýska­lands. „Við gerum þetta af illri nauð­syn” sagð­i L­ars Løkke Rasmus­sen for­sæt­is­ráð­herra við frétta­menn. Landa­mæri Þýska­lands og D­an­merkur eru sjö­tíu kíló­metra löng og þar eru þrettán landamæra­stöðv­ar, sem ­segja má að séu að mestu leyti  arfur frá­ ­gam­alli tíð og flestar þeirra hafa verið ómann­aðar um ára­bil. Auk þess eru þar ótal stígar og minni veg­ir. Fjöldi Dana sækir dag­lega vinn­u ­yfir landa­mærin og sömu sögu er að segja um Þjóð­verja sem vinna Dan­merk­ur­meg­in­. ­Járn­brautin sem tengir löndin tvö liggur um Pad­borg og þar, ásamt bæn­um Flens­borg, er mið­stöð toll­af­greiðslu flutn­inga­bíla sem fara um landa­mær­in, hund­ruðum eða þús­undum saman á degi hverj­u­m. 

Sú ákvörðun Dana að taka upp­ skil­ríkja­skoðun á landa­mær­unum er ekki auð­leyst verk­efni. Í dönskum fjöl­miðl­u­m hefur komið fram að landamæra­eft­ir­litið er ein­ungis á stærstu stöðv­un­um, þar ­sem almenn­ings­sam­göngur liggja um og þarf um það bil tvö­hund­ruð lög­reglu­menn til­ að sinna eft­ir­lit­inu hverju sinni, miðað við þrí­skiptar vaktir þýðir það sam­tals um sex hund­ruð manns. Lög­reglu­þjónar víðs­vegar úr Dan­mörku hafa verið send­ir til starfa við landa­mærin og rætt hefur verið um að her­inn verði lög­regl­unn­i til aðstoðar og sendi allt að fjögur hund­ruð her­menn að landa­mær­un­um. Rík­is­stjórn­in miðar eft­ir­litið við tíu daga en fast­lega er gert ráð fyrir að það stand­i ­leng­ur.

Þjóð­verjar yppa öxlum

Kostn­að­ur­inn við eft­ir­litið er mik­ill og D­anir hafa farið fram á það við Þjóð­verja að þeir taki að sér skil­ríkja­skoðun í lestum og far­þeg­ar­út­um, vís­uðu til Schengen ákvæð­is­ins um flytj­anda­á­byrgð. ­Þjóð­verjar hafa ekki opin­ber­lega svarað þessu erindi Dana en tals­menn þýsku ­járn­braut­anna hafa sagt, í fjöl­miðl­um, að þeir taki þetta ekki að sér, frekar muni þeir leggja af lest­ar­sam­göngur yfir landa­mær­in. Einn tals­mað­ur­ ­járn­braut­anna sagði að útgjöld Þjóð­verja vegna flótta­fólks­ins væru gríð­ar­leg og þeir ætli ekki að taka að sér landamæra­gæslu fyrir Dani.

Fram­haldið

Tæp vika er nú liðin síð­an landamæra­eft­ir­litið hófst. Engin leið er að segja til um hvernig fram­hald­ið verð­ur. Danska dóms­mála­ráðu­neytið birtir dag­lega tölur um fjölda þeirra sem fara um landa­mærin og nýj­ustu tölur benda til að þeim fari ört fækk­andi sem vilja kom­ast frá Þýska­landi til Dan­merk­ur. Í sam­tali við blaða­mann Jót­land­s­pósts­ins, Þýska­lands­megin við landa­mær­in, sagði skil­ríkja­laus sýr­lensk fjöl­skylda ætla að ­sækja um hæli í Þýska­landi fyrst úti­lokað væri að kom­ast til Dan­merkur og áfram norð­ur.