Lagt til að fjárfestingarleið Seðlabankans verði rannsökuð

Þingsályktunartillaga um að gerð verði rannsókn á fjárfestingarleið Seðlabanka Íslands hefur verið birt á vef Alþingis. Þriggja manna nefnd á að upplýsa um hverjir komu með fé í gegnum leiðina og hvaða það fé kom.

Már Guðmundsson er seðlabankastjóri.
Már Guðmundsson er seðlabankastjóri.
Auglýsing

Tíu þing­menn Pírata hafa lagt fram þings­á­lykt­un­ar­til­lögu um að gerð verð rann­sókn á fjár­fest­ing­ar­leið Seðla­banka Íslands. Sam­kvæmt til­lög­unni á þriggja manna nefnd sem for­seti Alþingis skipar að fara með rann­sókn­ina og hún á að starfa í sam­ræmi við lög um rann­sókn­ar­nefnd­ir.

Nefnd­in, verði hún skip­uð, á að leggja mat „hvernig til hafi tek­ist þegar fjár­fest­ing­ar­leið Seðla­banka Íslands var komið á fót, m.a. fram­kvæmd hennar og efna­hags­leg áhrif.“ Í þessu skyni geri nefndin grein fyr­ir: 

  • fjár­magn­inu sem flutt var til lands­ins með fjár­fest­ing­ar­leið­inni;

  • hvaðan fjár­magnið kom;

  • hvaða ein­stak­lingar voru skráðir fyrir fjár­magn­inu sem flutt var til lands­ins eða hvaða félög og eign­ar­haldi; þeirra;

  • hvernig fénu sem fært var inn til lands­ins var var­ið, þ.e. til hvaða fjár­fest­inga það var notað og hvaða áhrif þær fjár­fest­ingar hafa haft á íslenskt efna­hags­líf;

  • hvort rík­is­sjóður hafi orðið af skatt­tekjum vegna þessa og þá hversu stórt umfang slíks taps hafi ver­ið.

Farið er fram á að nefndin skili nið­ur­stöðum sínum í skýrslu­formi svo fljótt sem verða má og eigi síðar en 31. jan­úar 2018.

Gríð­ar­lega umdeild leið

Fjár­­­fest­inga­­leið Seðla­­banka Íslands, sem einnig var nefnd 50/50 leið­in, var gríð­­ar­­lega umdeild aðferð sem Seðla­­bank­inn beitti til minnka hina svoköll­uðu snjó­­hengju, krón­u­­eignir erlendra aðila sem fastar voru innan fjár­­­magns­hafta og gerðu stjórn­­völdum erfitt fyrir að vinna að frek­­ari losun þeirra hafta. Sam­­kvæmt henni gátu þeir sem sam­­þykktu að koma með gjald­eyri til Íslands skipt þeim í íslenskar krónur á hag­­stæð­­ara gengi en ef þeir myndu gera það í næsta banka. Mun hag­­stæð­­ara gengi.

Þeir sem tóku á sig „tap­ið“ í þessum við­­skiptum voru aðilar sem áttu krónur fastar innan hafta en vildu kom­­ast út úr íslenska hag­­kerf­inu með þær. Þeir sem „græddu“ voru aðilar sem áttu erlendan gjald­eyri en voru til­­­búnir að koma til Íslands og fjár­­­festa fyrir hann. Seðla­­bank­inn var síðan í hlut­verki milli­­­göng­u­að­ila sem gerði við­­skiptin mög­u­­leg.  Líkt og verslun sem leiddi heild­­sala og neyt­endur sam­­an.

Alls fóru fram 21 útboð eftir fjár­­­fest­inga­­leið­inni frá því í febr­­úar 2012 til febr­­úar 2015, þegar síð­­asta útboðið fór fram. Alls komu um 1.100 millj­­ónir evra til lands­ins á grund­velli útboða fjár­­­fest­ing­­ar­­leið­­ar­inn­­ar, sem sam­svarar um 206 millj­­örðum króna.

Ef þeir sem komu með þennan gjald­eyri til Íslands hefðu skipt þeim á opin­beru gengi Seðla­­bank­ans, líkt og venju­­legt fólk þarf að gera, hefðu þeir fengið um 157 millj­­arða króna fyrir hann. Virð­is­aukn­ingin sem fjár­­­fest­inga­­leiðin færði eig­endur gjald­eyr­is­ins í íslenskum krónum var því 48,7 millj­­arðar króna. Skil­yrt var að binda þyrfti féð sem fært var inn í landið með þessu hætti í fast­­eign­um, verð­bréf­um, fyr­ir­tækjum eða öðrum fjár­­­fest­inga­­kost­­um. Því má segja að þeir sem hafi nýtt sér fjár­­­fest­ing­­ar­­leið­ina hafi fengið um 20 pró­­sent afslátt af þeim eignum sem þeir keyptu.

Margir inn­lendir aðilar nýttu sér leið­ina

794 inn­­­lendir aðilar komu með pen­inga inn í íslenskt hag­­kerfi í gegnum útboð fjár­­­fest­ing­­ar­­leiðar Seðla­­banka Íslands. Pen­ingar þeirra námu 35 pró­­sent þeirrar fjár­­hæðar sem alls komu inn í landið með þess­­ari leið, en hún tryggði um 20 pró­­sent afslátt á eignum sem keyptar voru fyrir pen­ing­anna á Íslandi.

Alls fengu þessir aðilar 72 millj­­arða króna fyrir þann gjald­eyri sem þeir skiptu í íslenskar krónur sam­­kvæmt skil­­málum útboða fjár­­­fest­ing­­ar­­leið­­ar­inn­­ar. Afslátt­­ur­inn, eða virð­is­aukn­ing­in, sem þeir fengu með þessu umfram það ef þeir hefðu skipt gjald­eyr­inum á skráðu gengi Seðla­­bank­ans er um 17 millj­­arðar króna.

Seðla­­bank­inn segir að sér sé ekki heim­ilt að greina frá nöfnum þátt­tak­enda í gjald­eyr­is­út­­­boðum sínum vegna þagn­­ar­­skyld­u­á­­kvæðis í lögum um Seðla­­banka Íslands.

Auglýsing

Á meðal þeirra sem fjöl­miðlar hafa greint frá að hafi nýtt sér þessa leið eru félög í eigu bræðr­anna Lýðs og Ágústs Guð­­munds­­sona, Hreið­­ars Más Sig­­urðs­­son­­ar, Jóns Ólafs­­son­­ar, Jóns Von Tetzchner, knatt­­spyrn­u­­manns­ins Gylfa Þórs Sig­­urðs­­son­­ar, Ólafs Ólafs­­son­­ar, Hjör­­leifs Jak­obs­­son­­ar, Ármanns Þor­­valds­­son­­ar, Kjart­ans Gunn­­ar­s­­son­­ar, Skúla Mog­en­sen, rekstr­ar­fé­lags Iceland Foods, Alvogen, Karls og Stein­gríms Wern­er­s­­sona og danskra eig­enda Húsa­smiðj­unn­­ar.

Gagn­rýnt í aflandseigna­skýrslu

Skýrslu um aflandseignir og skattaund­an­­skot Íslend­inga, sem birt var snemma á þessu ári, er fjallað um fjár­­­­­fest­inga­­­leið Seðla­­­banka Íslands og því meðal ann­­­ars velt upp, hvort hún hafi orðið til þess að hluti af fjár­­­­­magn­inu frá aflandseyj­unum hafi skilað sér Íslands, með geng­is­af­slætti, í gegnum fjár­­­­­fest­inga­­­leið­ina.

Orð­rétt seg­ir: „Miðlun upp­­­lýs­inga um fjár­­­­­magns­flæði inn og út úr land­inu, t.d. aflandskrónur sem fluttar hafa verið til lands­ins og eins þátt­­­taka í fjár­­­­­fest­ing­­­ar­­­leið Seðla­­­bank­ans er ekki til stað­­­ar. Sér í lagi hefur skatt­yf­­­ir­völdum ekki verið gert við­vart af hálfu Seðla­­­bank­ans þegar um grun­­­sam­­­legar fjár­­­­­magnstil­­­færslur er að ræða. Æski­­­legt má telja að sam­­­starf væri um miðlun upp­­­lýs­inga á milli þess­­­ara stofn­ana.“ Sam­­kvæmt þessu gat því fé sem orðið hafði til vegna skattaund­an­­skota kom­ist aftur „heim“ til Íslands í gegnum fjár­­­fest­inga­­leið­ina og eig­endur þess notað hið illa fengna fé til að kaupa eignir hér­­­lendis með afslætti.

Mik­il­væg mál sem varðar almenn­ing

Í grein­ar­gerð sem fylgir þings­á­lykt­un­ar­til­lögu Pírata segir að á und­an­förnum árum hafi gagn­rýni á fjár­fest­ing­ar­leið­ina verið hávær, en mis­miklum rökum studd.

Einar Aðalsteinn Brynjólfsson, þingmaður Pírata, er fyrsti flutningsmaður þingsályktunartillögunnar.Sú gagn­rýni hafi fengið byr undir báða vængi þegar skýrsla fjár­mála- og efna­hags­ráðu­neyt­is, Eignir Íslend­inga á aflands­svæð­um, var birt í byrjun jan­ú­ar. 

„Segja má að sú rann­sókn sem hér er stefnt að sé að ein­hverju leyti svar við ofan­greindri skýrslu og að hún muni, síð­ast en ekki síst, varpa ljósi á hul­inn hluta íslensks fjár­mála­lífs und­an­far­inna ára og ára­tuga.“

„Lög um rann­sókn­ar­nefndir gera ráð fyrir því að Alþingi geti látið fara fram rann­sókn á mik­il­vægu máli sem varðar almenn­ing. Mik­il­vægi máls þessa felst í því að upp­lýsa um fram­kvæmd fjár­fest­ing­ar­leiðar Seðla­banka Íslands, sem var liður í losun gjald­eyr­is­hafta hér­lend­is. Fjár­fest­ing­ar­leiðin hefur verið gagn­rýnd af ýmsum ástæð­um, en telja verður sér­stak­lega mik­il­vægt í ljósi umræðu um aflandseignir og skattaund­an­skot á síð­ustu miss­erum að leit­ast verði við að rann­saka og fjalla um hvort fjár­fest­ing­ar­leiðin hafi stuðlað að því að fjár­magn vegna skattaund­an­skota, sem geymt var í skjóli á aflandseyj­um, hafi verið fært til lands­ins í gegnum fjár­fest­ing­ar­leið­ina með afslætt­i.“

Við þurfum á þínu framlagi að halda

Þú getur tekið beinan þátt í að halda úti öflugum fjölmiðli.

Við sem vinnum á ritstjórn Kjarnans viljum hvetja þig til að vera með okkur í liði og leggja okkar góða fjölmiðli til mánaðarlegt framlag svo við getum haldið áfram að vinna fyrir lesendur, fyrir fólkið í landinu.

Kjarninn varð níu ára í sumar. Þegar hann hóf að taka við frjálsum framlögum þá varð slagorðið „Frjáls fjölmiðill fyrir andvirði kaffibolla“ til og lesendur voru hvattir til að leggja fram í það minnsta upphæð eins kaffibolla á mánuði.

Mikið vatn hefur runnið til sjávar á þeim níu árum sem Kjarninn hefur lifað. Í huga okkar á Kjarnanum hefur þörfin fyrir fjölmiðla sem veita raunverulegt aðhald og taka hlutverk sitt alvarlega aukist til muna.

Við trúum því að Kjarninn skipti máli fyrir samfélagið.

Við trúum því að sjálfstæð og vönduð blaðamennska skipti máli.

Ef þú trúir því sama þá endilega hugsaðu hvort Kjarninn er ekki allavega nokkurra kaffibolla virði á mánuði.

Vertu með okkur í liði. Þitt framlag skiptir máli.

Ritstjórn Kjarnans: Sunna Ósk Logadóttir, Þórður Snær Júlíusson, Erla María Markúsdóttir, Arnar Þór Ingólfsson, Eyrún Magnúsdóttir og Grétar Þór Sigurðsson.


Já takk, ég vil styrkja Kjarnann!
Þorbjörn Guðmundsson
Er íslenska velferðarkerfið ekki lengur griðarstaður þeirra sem minnst hafa?
Kjarninn 11. janúar 2023
Takk fyrir og sjáumst á nýjum miðli á föstudag
Bréf frá ritstjóra Kjarnans vegna sameiningar við Stundina og þess að nýr framsækinn fréttamiðill verður til í lok viku.
Kjarninn 11. janúar 2023
Sverrir Albertsson
Vatn á myllu kölska
Kjarninn 11. janúar 2023
Lögreglumenn standa vörð um gröfurnar í námunni.
Berjast fyrir þorpi á barmi hengiflugs
Lítið þorp í Rínarlöndum Þýskalands er allt komið í eigu kolarisa. Fyrirtækið ætlar sér að mylja niður húsin og stækka kolanámu sína sem þegar þekur um 80 ferkílómetra. Þetta þykir mörgum skjóta skökku við í heimi sem berst við loftslagsbreytingar.
Kjarninn 10. janúar 2023
Arnþrúður Karlsdóttir, útvarpsstjóri Útvarps Sögu.
Útvarp Saga telur fjölmiðlastyrki skapa tortryggni og bjóða upp á frændhygli
Fjögur fjölmiðlafyrirtæki hafa til þessa skilað inn umsögnum um frumvarp Lilju Alfreðsdóttur menningar- og viðskiptaráðherra, sem mun að óbreyttu framlengja núverandi styrkjakerfi til fjölmiðla.
Kjarninn 10. janúar 2023
Sólveig Anna Jónsdóttir formaður Eflingar.
Viðræðum slitið og Efling undirbýr verkfallsaðgerðir
Samtök atvinnulífsins hafa hafnað gagntilboði Eflingar um skammtímakjarasamning, sem kvað á um meiri launahækkanir en SA hefur samið um við aðra hópa á almennum vinnumarkaði til þessa. Efling undirbýr nú verkfallsaðgerðir.
Kjarninn 10. janúar 2023
Palestínski fáninn á lofti í mótmælum í Reykjavík. Ísraelskri lögreglu hefur nú verið fyrirskipað að rífa fánann niður á almannafæri.
Fánabann og refsiaðgerðir í Palestínu í kjölfar niðurstöðu Sameinuðu þjóðanna
Degi eftir að ný ríkisstjórn tók við völdum í Ísrael samþykkti allsherjarþing Sþ að fela Alþjóðadómstólnum í Haag að meta lögmæti hernáms Ísraelsríkis á Vesturbakkanum. Síðan þá hefur stjórnin gripið til refsiaðgerða og nú síðast fánabanns.
Kjarninn 10. janúar 2023
Gríðarlega mikil dæling á sandi á sér stað í Landeyjahöfn á hverju ári. Markarfljótið ber hundruð þúsunda tonna af jarðefnum út í sjó og það á til að safnast upp í mynni hafnarinnar.
Vilja sjúga sand af hafsbotni í stórum stíl og flytja út
Eftirspurn eftir íslenskum jarðefnum er gríðarleg ef marka má framkomin áform erlendra stórfyrirtækja um nýtingu þeirra. Vinsældir hafnarinnar í Þorlákshöfn eru samhliða mjög miklar.
Kjarninn 10. janúar 2023
Meira eftir höfundinnÞórður Snær Júlíusson
Meira úr sama flokkiFréttaskýringar
None