Seðlabankinn birtir skýrslu um neyðarlán Kaupþings á næstu mánuðum
Skýrsla sem boðuð var í febrúar 2015 af Seðlabanka Íslands, og fjallar um tildrög þess að Kaupþing fékk 500 milljóna evra neyðarlán í október 2008, verður birt á næstu mánuðum. Hún mun einnig fjalla um söluferli FIH. Von er á annarri skýrslu sem mun fjalla um söluferli FIH, en úr allt annarri átt.
Skýrsla um neyðarlánveitingu Seðlabanka Íslands til Kaupþings í miðju bankahruninu er langt á veg komin og gert er ráð fyrir að hún verði kynnt í bankaráði hans á næstu mánuðum. Már Guðmundsson seðlabankastjóri greindi frá því í febrúar 2015 að hann ætlaði að láta taka saman skýrslu um tildrög þess að Kaupþing fékk neyðarlán upp á 500 milljónir evra frá bankanum 6. október 2008, sama dag og neyðarlög voru sett og Geir H. Haarde, þáverandi forsætisráðherra, bað guð að blessa Ísland í sjónvarpsávarpi. Það eru því um tvö og hálft ár liðið frá því að skýrslan var boðuð.
Í svari við fyrirspurn frá Kjarnanum um afdrif skýrslunnar segir Seðlabanki Íslands að ákveðið hafi verið að bæta söluferli FIH bankans – en sá danski banki var tekinn sem veð fyrir láninu – við skýrsluna. „Sá hluti er mjög umfangsmikill og snertir m.a. þróun efnahags- og bankamála í Danmörku. Vegna mikilla anna starfsmanna við önnur verk hefur verið erfiðleikum bundið að tryggja næga krafta í þetta verk – en það er sem sagt langt á veg komið,“ segir í svarinu.
Kjarninn óskaði eftir nánari upplýsingum um hver tímaramminn á skilum á skýrslunni væri, en Seðlabankinn taldi sig ekki geta verið nákvæmari en að henni verði skilað á næstu mánuðum.
Hannes vinnur líka að skýrslu
Önnur skýrsla er væntanleg þar sem fjallað verður meðal annars um söluferli FIH. Sú er skrifuð af stjórnmálafræðiprófessornum Hannesi Hólmsteini Gissurarsyni, en honum var falið að stýra rannsóknarverkefni á vegum fjármálaráðuneytisins á erlendum áhrifaþáttum hrunsins í júlí 2014. Áætlaður kostnaður verkefnisins var tíu milljónir króna og áætluð verklok voru í byrjun september 2015. Skýrslu Hannesar hefur enn ekki verið skilað en greint var frá því í júní að hún sé nú í yfirlestri. Til stendur að kynna skýrsluna 8. október næstkomandi, eða rúmum tveimur árum eftir upphafleg áætluð verklok og rúmum þremur árum eftir að Hannesi var falið verkefnið.
Ráðning Hannesar til verksins var afar umdeild sökum mikilla tengsla hans við áhrifamenn innan Sjálfstæðisflokksins, sérstaklega fyrrverandi seðlabankastjórann Davíð Oddsson, sem nú stýrir Morgunblaðinu.
Hannes skrifaði grein í Morgunblaðið 21. apríl 2015 þar sem hann opinberaði í fyrsta sinn hluta af því sem hann er að skrifa um í skýrslu sinni. Í greininn fjallaði hann í löngu máli um söluna á FIH-bankanum, sem tekin var sem veð fyrir neyðarláni Seðlabanka Íslands til Kaupþings 6. október, þegar Davíð Oddsson stýrði enn Seðlabankanum. Kjarninn greindi frá því 2. október 2014 að tap íslenskra skattgreiðenda vegna FIH væri 35 milljarðar króna.
Hannes komst að þeirri niðurstöðu að FIH hafi verið gott veð. Már Guðmundsson seðlabankastjóri hafi hins vegar verið plataður í málinu með þeim afleiðingum að Ísland varð af 60 milljarða króna ágóða vegna FIH, og sat þess í stað uppi með ofangreint tap.
Már svaraði grein Hannesar skömmu síðar. Hann sagði Hannes misskilja margt í málinu og fullyrti að ef Seðlabankinn hefði knúið FIH bankann í slitameðferð haustið 2010 hefði allt neyðarlánið sem bankinn veitti Kaupþingi 6. október 2008 tapast. Með því að selja bankann takist Seðlabankanum að innheimta liðlega helming lánsins, sem var upp á 500 milljónir evra.
Því liggur fyrir að á haustmánuðum munu koma út tvær skýrslur þar sem fjallað verður um söluferli FIH, og út frá grein Hannesar frá því í apríl 2015, og svörum Más nokkrum dögum síðar, liggur fyrir að umfjöllun í skýrslunum verður afar ólík. Raunar er viðbúið að niðurstöður þeirra varðandi FIH verði eins og svart og hvítt.
Ásakanir um ábyrgð ganga á víxl
Neyðarlán Seðlabanka Íslands til Kaupþings 6. október 2008 hefur reglulega ratað í fréttir á undanförnum árum. Það var upp á 500 milljónir evra, tæplega 78 milljarða króna á gengi þess dags sem lánið var veitt. Tæpur helmingur lánsins endurheimtist aldrei þar sem veðið sem sett var fyrir láninu, danski bankinn FIH, var fjarri því jafn verðmætur og talið var í fyrstu.
Lánið komst aftur í hámæli í október í fyrra, nokkrum dögum fyrir þingkosningar, eftir að Kastljós og fréttir Stöðvar 2 birtu vitnaskýrslu frá 2012 þar sem það er til umfjöllunar. Þar komu fram upplýsingar um innihald símtals milli Geirs H. Haarde og Davíðs Oddssonar sem átti sér stað skömmu fyrir hádegi 6. október 2008. Eftir símtalið lá fyrir ákvörðun um að veita lánið til Kaupþings.
Í umræddu símtali milli Geirs og Davíðs ræða þeir lánveitinguna. Geir hefur ekki viljað veita heimild fyrir því að upptakan verði gerð opinber.
Í febrúar 2015 skrifaði Davíð Reykjavíkurbréf í Morgunblaðið. Þar sagði að þar sem gjaldeyrisvaraforði Seðlabanka Íslands í október 2008 var tilkominn vegna skuldabréfaútgáfu ríkissjóðs hafi bankastjórar Seðlabankans litið svo á að það það yrði að vera vilji ríkisstjórnarinnar, ekki bankans, sem réði því hvort Kaupþing fengi hann nánast allan að láni þennan dag. Í Reykjavíkurbréfinu stóð: „Þeir sem báðu um aðstoðina [Kaupþing] héldu því fram, að ríkisstjórnin vildi að þessi fyrirgreiðsla yrði veitt. Þess vegna fór símtalið við forsætisráðherrann fram. Tilviljun réð því að það símtal var hljóðritað. Þess vegna átti fyrirgreiðslan sér að lokum stað gegn allsherjarveði í banka sem talinn var standa mjög ríflega undir því.“ Að sögn Davíðs var það því Geir sem tók ákvörðunina um að lána Kaupþingi.
Geir, sem er núverandi sendiherra Íslands í Bandaríkjunum, sagði hins vegar í fréttum Stöðvar 2 í maí í 2015 að það hafi verið mistök að veita Kaupþingi lánið. Því miður hafi ekki allt verið sem sýndist hjá bankanum og hann staðið veikar en látið var. Lánið hefði því aldrei dugað til að bjarga bankanum og peningarnir ekki farið í það sem þeir áttu að fara.
Í svari við fyrirspurn Kastljóss vegna nýrra upplýsinga í málinu, sem sagt var frá í október 2016, sagði Geir að forsætisráðherra ætti ekki að þurfa að sæta því að embættismenn ríkisins hljóðriti samtöl við hann „án hans vitundar“. Þá sagði hann það alveg skýrt að Seðlabankinn hafi borið ábyrgð á láninu, þó hann hafi talið það tilraunarinnar virði. Það séu vonbrigði að veð sem Seðlabankinn taldi trygg, skyldu ekki hafa duga fyrir láninu.
Enn liggur heldur ekki fyrir í hvað peningarnir sem Kaupþing fékk lánað fóru. Um það eru frásagnir misvísandi. Mikil vilji virðist vera fyrir því að fá skýr og endanleg svör við þessum tveimur spurningum: hver tók ákvörðunina og í hvað fór lánið. Mögulega munu þau svör koma fram í skýrslu Seðlabankans sem væntanleg er á næstu mánuðum.
Kjarninn hefur fjallað ítarlega um þessi mál undanfarin ár.
