B. Búa yfir sér­þekk­ingu

C. Sleppa því að koma hingað

„Ef hann væri hjarta­skurð­læknir myndi málið kannski snúa öðru­vísi ... það eina sem ég get  ráð­lagt ykkur er að gift­ast.“ Þetta sagði ónefndur lög­maður þegar ég spurði hvernig þáver­andi kær­asti minn, kanadískur blaða­maður og uppi­stand­ari, gæti fengið dval­ar­leyfi á Íslandi. Í sem stystu máli tók við langt og dýrt ferli með nei­kvæðum hvötum í boði Útlend­inga­stofn­unar áður en hann eygði von um að geta kallað Ísland land sitt.

Frjálst flæði fólks, fjár­magns, vöru og þjón­ustu er grund­völlur EES. Fólk fætt utan þess þarf hins vegar að hafa góða ástæðu til þess að mega setj­ast hér að. Allra best er að barna Íslend­ing eða gift­ast Íslend­ingi. Næst­best er að vera sér­fræð­ingur í ein­hverju sem íslenskt sam­fé­lag skort­ir, t.d. sér­hæft heil­brigð­is­starfs­fólk, for­rit­arar eða íþrótta­fólk. Sú sér­hæfða þekk­ing þarf þó að vera meiri og betri en nokkur annar býr yfir á EES svæð­inu og íslenskt fyr­ir­tæki þarf að votta það. 

Þessi umfjöllun birt­ist fyrst í nýj­ustu útgáfu Mann­lífs.

Dval­ar­leyfi vegna sér­fræði­þekk­ingar getur orðið grund­völlur ótíma­bund­ins dval­ar­leyfis – það er hins vegar ekk­ert víst í þessu. Báðir mögu­leik­arnir krefj­ast þess að fólk eigi böns af monní, því áður en kennitala og atvinnu­leyfi er komið í hús, sem getur tekið marga mán­uði, má fólk eðli máls­ins sam­kvæmt ekki vinna nema svart – einmitt af því það er hvorki komið með kenni­tölu né atvinnu­leyfi. Catch 22, ein­hver? Fyrir utan það krefst umsókn­ar­ferlið þess að við­kom­andi sé ekki lengur en þrjá mán­uði á Íslandi í senn sem flækir mál enn frek­ar. Þriðji mögu­leik­inn er aug­ljós­lega að gleyma hinum algræna skrúði og halda sig utan við EES.

Þurfum upp­færslu

En hvað með þá sem neita að gef­ast upp? Banda­ríska skóg­ar­höggs­mann­inn eða úkra­ínska kokk­inn? Þeirra bíður staður í Skóg­ar­hlíð, þangað sem allir vegir liggja. Útlend­inga­stofn­un. Stofnun allra sem eru ekki Íslend­ing­ar. Stofnun sem, því mið­ur, í hugum margra stendur fyrir tíma­frekt, dýrt og kvíða­vald­andi vesen. Í lok árs 2015 báru 17,9% Íslend­inga mikið traust til stofn­un­ar­innar sam­kvæmt MMR. Í skýrslu Alþjóða­mála­stofn­unar sem kom út fyrr á árinu sögð­ust 50% flótta­fólks og inn­flytj­enda bera mikið traust til stofn­un­ar­inn­ar. Í sömu skýrslu er lagt til að Útlend­inga­stofnun verði lögð niður í núver­andi mynd. Í stað­inn verði til ný stofn­un, sem sjái til þess að verk­efnin (sem heyra í dag undir tvö ráðu­neyt­i), verði ein­földuð og sam­þætt­uð.

Og fleira þarfn­ast upp­færslu; kerfin okkar og stofn­anir ættu að vinna í takt. Það þarf að stór­auka ensku- og tungu­mála­kunn­áttu innan ein­inga sem eiga í sam­skiptum við allan heim­inn, hafa sem reglu að kalla til túlk ef fólk skilur ekki hvort annað og taka upp raf­ræna stjórn­sýslu í meira mæli. Eða finnst ein­hverjum það góð hug­mynd að Útlend­inga­stofnun sendi bara bréf til skjól­stæð­inga, og þá er ég sér­stak­lega að vísa til þeirra sem mega bara vera á Íslandi 3 mán­uði í senn og eru því ólík­lega með fasta búsetu? Svo mætti skoða að leyfa fólki að borga með kredit­korti og hafa opið lengur en 5 tíma á dag.

Við þurfum að taka umræð­una

https://kjarn­inn.is/­skyr­ing/2017-11-24-er-is­land-land-t­hitt/Íslend­ingar með erlendan bak­grunn eru 8,9 pró­sent lands­manna. Það eru 31 þús­und manns, flestir frá Pól­landi. Ef þessi hlut­föll myndu end­ur­spegl­ast á Alþingi sætu þar 6 þing­menn af erlendum upp­runa. Í síð­ustu kosn­ingum duttu hins vegar bæði Nicole og Pawel af þingi og eftir sitja 63 bornir og barn­fæddir Íslend­ing­ar. Hvað með æðstu starfs­menn fyr­ir­tækja, við­mæl­endur í ljós­vaka­miðl­um, frétta­les­ara eða dóm­ara í Hæsta­rétti? Hversu margir eru ekki fæddir í Gnúp­verja­hreppi eða Breið­holt­inu? Íslend­ingar og útlend­ing­ar. Við og hin­ir. Þú og ég.

Í kringum 1900 fóru þús­undir Íslend­ingar til Kana­da, gerð­ust Vest­ur­far­ar. Og við höfum sest að víðar með ágætis árangri. Í Bras­il­íu, Banda­ríkj­un­um, Dan­mörku. Nokkur þús­und fóru til Nor­egs eftir hrun. Stundum er ástæða flutn­inga nei­kvæð; upp­skeru­brest­ur, skortur á tæki­færum, fátækt - hrun. Það er þó ekk­ert algilt. Suma langar bara að kynn­ast meiru af heim­inum áður en þeir drep­ast.

Við ferð­umst meira en nokkru sinni fyrr og fjöldi ferða­manna hingað hefur ýtt undir sögu­legt góð­æri. Aldrei fleiri erlendir rík­is­borg­arar hafa greitt skatt á Íslandi en árið 2016 og Hag­stofan spáir stöðugri fjölgun nýbúa næstu árin. Við stöðvum ekki þessa þróun en við ráðum hvernig við bregð­umst við henni. Ætlum við að berj­ast við vind­myllur eða byggja upp vandað og not­enda­vænt kerfi sem býður fólk vel­kom­ið?

--

Þessi kanadíski kær­asti sem ég nefndi í upp­hafi gat bara valið mögu­leika A (í sam­ráði við mig), þar sem hvorki blaða­mennska né uppi­stand er skil­greind sem sér­fræði­kunn­átta. Ári eftir gift­ingu gat hann loks sótt um dval­ar­leyfi á grund­velli hjóna­bands og er nú nýr Íslend­ing­ur.