Það verður ekki annað sagt um Don­ald J. Trump, Banda­ríkja­for­seta, en að hann láti hendur standa fram úr erm­um, þegar kemur að því að upp­fylla lof­orð um að setja á vernd­ar­tolla fyrir banda­rísk fyr­ir­tæki og banda­rískan efna­hag. Hvort þeir séu skyn­sam­leg­ir, og muni á end­anum gagn­ast banda­rísku efna­hags­lífi, er svo annað mál.

Hann marg­ít­rek­aði í kosn­inga­bar­áttu sinni árið 2016 að Banda­ríkin þyrftu að end­ur­skoða utan­rík­is­verslun sína og þátt­töku sína í alþjóða­sam­starfi og fjöl­þjóð­legum frí­versl­un­ar­samn­ing­um.

Stál í ál í stál

Nýjasta útspilið í þessum efnum hefur fallið í grýttan jarð­veg á mark­aði í Banda­ríkj­un­um. Það eru tollar á inn­flutn­ing á stáli og áli, en Trump sagði sjálfur þegar til­kynnt var um þessar aðgerð­ir, að þær myndu skapa störf í Banda­ríkj­unum og leiða til þess að banda­rísk fyr­ir­tæki gætu eflt við­skipti sín, meðal ann­ars við bíla­fram­leið­endur í land­inu sjálfu.

Um 25 pró­sent tollur verður lagður á inn­flutt stál og 10 pró­sent á ál. Þessar aðgerðir eru risa­vaxnar á flesta mæli­kvarða, og hafa þegar komið fram mikil mót­mæli frá öðrum mark­aðs­svæð­um, eins og í Evr­ópu og Asíu.

Ótt­ast versn­andi sam­keppn­is­stöðu

En hvers vegna hafa einnig heyrst áhyggju­raddir í Banda­ríkj­un­um?

Ýmis fyr­ir­tæki sem nota stál og ál við fram­leiðslu sína, t.d. í bíla- og flug­véla­iðn­aði, ótt­ast að toll­arnir leiði til þess að sam­keppn­is­hæfnin skað­ist. 

Þrátt fyrir að allt, þá er iðn­aður í Banda­ríkj­unum að miklu leyti háður fram­leiðslu frá öðrum löndum þegar kemur að áli og stáli. Sé horft til síð­ustu tíu ára þá hefur mun­ur­inn orð­inn mestur um sexfald­ur, það er að sexfalt meira af stáli og áli hefur verið flutt til Banda­ríkj­anna heldur en frá þeim. Að með­al­tali er mun­ur­inn um fjór­fald­ur.

Þessar aðgerðir Trumps nú bein­ast ekki síst að Kín­verj­um, en málm­iðn­að­ur­inn hefur vaxið gríð­ar­lega hratt þar á und­an­förnum árum, og hefur sala þaðan verið sífellt umfangs­meiri, meðal ann­ars til Banda­ríkj­anna. Kín­verjar segj­ast ekki hafa áhuga á tolla­stríði við Banda­rík­in, láta þó fylgja, að ef fari svo að hags­munir Kína séu skað­að­ir, þá verði slíkum aðgerðum svar­að. 

Trump hefur sagt, að næst geti bíla­fram­leið­endur í öðrum lönd­um, í Evr­ópu og Asíu, fengið að finna fyrir tollum og ýmis konar höft­um. Með það að mark­miði að styrkja bíla­iðn­að­inn heima fyr­ir.

Óbein áhrif á Íslandi?

Í ljósi þessa geti hinir nýju tollar haft mikil áhrif á banda­rískt efna­hags­líf, og einnig á heims­mark­að­inn. Óbein áhrif á Íslandi gætu komið fram í gegnum þróun heims­mark­aðs­verðs áls, þó erfitt sé að segja til um hver þró­unin verði.

Almennt er því spáð að eft­ir­spurn eftir áli muni vaxa tölu­vert á næstu árum, en megnið af áli sem fram­leitt er á Íslandi fer til kaup­enda í Evr­ópu.

Her­gagna­fram­leið­endur ósáttir

Á meðal þeirra sem eru ósáttir við þessar aðgerðir Trumps og stjórnar hans, eru her­gagna­fram­leið­end­ur, en þeir telja að hækkun toll­anna geti leitt til kostn­að­ar­hækk­ana og erf­ið­leika í rekstr­in­um. Í versta falli fær­ist við­skipti ann­að, sem síðan muni fækka störfum og leiða til verri vanda­mála.

Trump heldur sig þó við þessa sýn; Banda­ríkin verða að ná vopnum sínum með því að beita tollum og höft­um, til að „vernda“ störf í heima­land­inu og örva banda­ríska hag­kerf­ið. Hann telur þessa nálgun á efna­hags­málin vera þá skyn­sam­leg­ustu, hvað sem aðrir hafa um það að segja.