Und­an­farið hefur umfjöllun um gettó­in, vand­ræða­hverf­in, verið fyr­ir­ferð­ar­mikil í dönskum fjöl­miðl­um. Ástæður þess­arar umfjöll­unar eru nokkr­ar. Þar má nefna átök glæpa­gengja sem hafa aðsetur á Norð­ur­brú í Kaup­manna­höfn, í kringum áður­nefndan Mjølnerpark og vax­andi ótta almenn­ings sem sakar stjórn­völd og lög­reglu um úrræða­leysi. Þetta teng­ist líka umræðum um mál­efni flótta­fólks og hæl­is­leit­enda (það fólk býr ekki í gettó­un­um) og hefur beint athygl­inni að mál­efnum og stöðu inn­flytj­enda og afkom­enda þeirra sem margir hverjir búa í vand­ræða­hverf­un­um. Sumum þeirra inn­flytj­enda sem komu til Dan­merkur fyrir mörgum árum, jafn­vel ára­tug­um, hefur gengið illa að fóta sig í dönsku sam­fé­lagi. Vilja helst halda þeim siðum og venjum sem ríktu í gamla heima­land­inu, t.d. varð­andi klæða­burð, trú­ar­iðkun, verka­skipt­ingu á heim­ilum o.s.frv.

Eins­konar hlið­ar­sam­fé­lag

Orðið gettó, sem notað er í mörgum tungu­mál­um, er alda­gam­alt en upp­runinn óljós. Eitt elsta dæmi um slíkt hverfi er frá 11. öld, í Prag. Árið 1462 varð til í Frank­furt í Þýska­landi hverfi gyð­inga, og í Fen­eyjum varð til slíkt hverfi snemma á 16. öld. Fram til þess tíma hafði gyð­ingum ekki verið heim­ilt að búa í Fen­eyjum en árið 1516 fengu þeir heim­ild til að búa í sér­stöku hverfi í borg­inni, með ströngum skil­yrð­um. Það hverfi var nefnt gettó. Fleiri dæmi mætti nefna, til dæmis að árið 1692 lagði lög­reglu­stjór­inn í Kaup­manna­höfn til að til yrði sér­stakt gyð­inga­hverfi í borg­inni en ekk­ert varð úr þeirri hug­mynd. Á árum síð­ari heims­styrj­ald­ar­innar stofn­uðu þýsku nas­ist­arnir fjöl­mörg gyð­inga-­gettó, í löndum Aust­ur-­Evr­ópu.

Í dag er notkun orðs­ins ekki bundin við hverfi gyð­inga, heldur er þar átt við eins­konar hlið­ar­sam­fé­lag. Hverfi þar sem sem fólk af sama upp­runa býr og mann­lífið lýtur á ýmsan hátt öðrum lög­málum en ann­ars gilda.

Dönsk gettó

Árið 1964 var orðið gettó í fyrsta sinn nefnt í Dan­mörku. Þá fjall­aði dag­blaðið Berl­ingske Tidende (nú Berl­ingske) um afmark­aða bæj­ar­hluta á Aust­ur­brú, Norð­ur­brú og Vest­ur­brú. Þessi hverfi áttu það sam­eig­in­legt að þar bjó fólk sem flutt hafði til Dan­merk­ur, í leit að betra lífi. Íbúð­irnar í þessum bæj­ar­hlutum voru litlar og íbú­arnir áttu það sam­eig­in­legt að hafa lítið handa á milli.

Á sjötta og sjö­unda ára­tug síð­ustu aldar fluttu margir útlend­ingar til Dan­merk­ur, í atvinnu­leit. Tyrkir voru fjöl­menn­ast­ir. Margir þeirra sett­ust að í hverfum í nágrenni Kaup­manna­hafn­ar, einkum vestan við borg­ina. Orðið gettó var ekki notað um þessi hverfi. Á þeim tíma þótti heppi­legt að inn­flytj­endur byggju á sama svæði, rök­semdin var sú að þannig myndu þeir hjálpa hver öðrum, meðan þeir væru að koma sér fyrir og kynn­ast aðstæð­um. Afleið­ingin varð hins­vegar sú að þarna mynd­uð­ust hverfa­kjarnar þar sem íbú­arnir voru nán­ast allir af sama þjóð­erni. Þeir héldu sínum sið­um, umgeng­ust nær enga aðra en landa sína og lærðu aldrei dönsku. Í frétta­skýr­inga­þætti sem nýlega var sýndur í danska sjón­varp­inu kom fram að mörg dæmi eru um fólk af erlendum upp­runa sem getur ekki tjáð sig á dönsku, jafn­vel ekki um ein­föld­ustu atriði. Í dag eru allir á einu máli um að það sé mjög óæski­legt að svo margt fólk af öðru en dönsku þjóð­erni setj­ist að á sama svæð­inu.

Mikil fjölgun inn­flytj­enda

Á und­an­förnum ára­tugum hefur inn­flytj­endum sem sest hafa að í Dan­mörku fjölgað mik­ið. Víða í Dan­mörku hafa orðið til hverfi þar sem hlut­fall inn­flytj­enda og afkom­enda þeirra er mjög hátt. Þrátt fyrir tals­verðar umræður um að óæski­legt væri að til yrðu eins­konar „inn­flytj­enda­hverfi“ fjölg­aði slíkum hverfum frá ári til árs og smám saman fest­ist orðið gettó í sessi. Í ára­móta­ræðu sinni árið 2004 ræddi And­ers Fogh Rasmus­sen, þáver­andi for­sæt­is­ráð­herra, um þessa óheilla­þróun eins og hann komst að orði, sagði nauð­syn­legt að grípa til ráð­staf­ana, í Dan­mörku ættu allir að til­heyra sama sam­fé­lag­inu. Þótt margir tækju undir þetta gerð­ist fátt.

Hvað er gettó?

Eftir banka­hrunið 2008 jókst atvinnu­leysi mikið í Dan­mörku. Það bitn­aði ekki hvað síst á inn­flytj­endum og afkom­endum þeirra. Margt af því fólki stóð illa að vígi, hafði unnið lág­launa­störf, margir með tak­mark­aða mennt­un, atvinnu­lausum fjölg­aði mik­ið. Með til­heyr­andi vanda­mál­um.

Árið 2010 birti rík­is­stjórn Lars Løkke Rasmus­sen áætlun um ýmis konar aðgerðir til að sporna við því sem ráð­herr­ann kall­aði „gettómynd­un“. Fram til þess tíma hafði ekki verið til nein eig­in­leg skil­grein­ing á því hvað gettó væri en stjórnin hafði nú látið vinna slíka grein­ingu. Þar voru til­greind fimm atriði og ef þrjú þeirra, eða fleiri eiga við um við­kom­andi hverfi flokk­ast það undir gettó:

1. Meira en 40 pró­sent íbúa á aldr­inum 18 til 64 ára eru án atvinnu eða stunda ekki nám.
2. Hlut­fall inn­flytj­enda og afkom­enda þeirra er meira en 50 pró­sent.
3. 3 pró­sent 18 ára eða eldri hafa brotið lög um vopna­burð eða fíkni­efna.
4. 50 pró­sent íbúa á aldr­inum 30 til 59 ára eru án lág­marks­mennt­un­ar.
5. Laun fólks á aldr­inum 15 til 64 ára, og ekki stundar nám, ná ekki 55 pró­sentum með­al­launa sam­svar­andi hóps á sama atvinnu­svæði.

Þetta er semsé sú skil­grein­ing sem notuð hefur verið frá árinu 2010. Þrátt fyrir yfir­lýs­ingar rík­is­stjórn­ar­innar um aðgerðir breytt­ist fátt. Í dag eru hverfin sem flokk­ast undir gettó skil­grein­ing­una talin vera 22, þau eru víða um land en þau stærstu í Kaup­manna­höfn, Árósum og Óðins­vé­um.

Burt með gettóin

Margir hafa á und­an­förnum árum ítrekað bent á nauð­syn þess að grípa til rót­tækra aðgerða, hamla gegn því að í borgum og bæjum lands­ins verði til sér­sam­fé­lög fólks af ákveðnum upp­runa. Fólks sem nýtur góðs af „kerf­inu“ en vill að öðru leyti sjálft ráða sínum málum að flestu leyti. Gagn­rýn­is­radd­irnar verða sífellt fleiri og hávær­ari. Þetta hefur ekki farið fram hjá stjórn­mála­mönn­un­um. Og nú vill rík­is­stjórnin grípa til aðgerða. Rót­tækra aðgerða. Áætlun rík­is­stjórn­ar­inn­ar, sem átta ráð­herrar kynntu í Mjølnerpar­ken síð­ast­lið­inn fimmtu­dag, er í tutt­ugu og tveimur lið­um. Nokkur atriði vekja þar mesta athygli. Lars Løkke hafði fyrir nokkrum vikum sagt að nauð­syn­legt væri að breyta íbúa­sam­setn­ing­unni í gettó­unum og í því skyni teldi hann jafn­vel rétt að rífa sumar íbúða­blokkir og breyta öðr­um. Með því væri unnt að lækka hlut­fall íbúða í opin­berri eigu (þar sem inn­flytj­enda­fjöl­skyldur búa gjarna). Fjár­hags­að­stoð til þeirra sem hyggj­ast flytja í gettó­hverfi verði lækk­uð, í því skyni að gera eft­ir­sókn­ar­verð­ara að setja sig ann­ars staðar nið­ur. Þeir sem njóta styrks til nýað­fluttra (að­lög­un­ar­styrk­ur) fái ekki að setj­ast að í gettó­um, styrk­ur­inn verði þá felldur nið­ur.

Mörg fleiri atriði eru í áætlun stjórn­ar­innar en það sem lang mesta athygli og umræður hefur vakið er sú til­laga að strang­ari refs­ing, nánar til­tekið tvö­föld refs­ing, liggi við brotum sem framin eru í gettóum (eða á svæðum sem lög­reglan til­grein­ir) en í öðrum hverfum eða bæj­ar­hlut­um. Það skiptir ekki máli hvar sá brot­legi er búsett­ur, heldur hvar hann fremur afbrot­ið. Þetta telja margir sér­fræð­ingar sem fjöl­miðlar hafa rætt við algjör­lega úti­lokað að geti stað­ist, refs­ing geti ekki verið strang­ari vegna brots sem framið er t.d í Mjølnerpar­ken en sams­konar brots í Gentofte (sem ekki er gettó). Í við­tali við dag­blaðið Berl­ingske lýsti Lars Løkke Rasmus­sen for­sæt­is­ráð­herra undrun sinni á því að þetta atriði skyldi vekja svo mikla athygli. Margir þing­menn hafa lýst stuðn­ingi við fyr­ir­ætl­anir stjórn­ar­innar en efast um þetta til­tekna atriði. Flestir virð­ast á einu máli um að nauð­syn­legt sé að grípa til ráðstaf­ana til að snúa við blað­inu. Allt sem reynt hafi verið til þessa hafi reynst gagns­lítið en ef látið verði reka á reið­anum vaxi vand­inn og verði að lokum óleys­an­legur Gordions­hnút­ur.