Alls telja 65 pró­sent lands­manna að margir eða nán­ast allir stjórn­mála­menn á Íslandi séu viðriðnir spill­ingu. Árið 2016, þegar Panama­skjölin voru opin­beruð, töldu 34 pró­sent lands­manna að margir eða nán­ast allir íslenskir stjórn­mála­menn væru spillt­ir. Ein­ungis níu pró­sent lands­manna telja að nán­ast engir eða fáeinir stjórn­mála­menn séu spilltir en fyrir tveimur árum var það hlut­fall 28 pró­sent.

Þetta er meðal þess sem fram kemur í könnun Félags­vís­inda­stofn­unar sem fram­kvæmd var dag­anna 4. til 17. des­em­ber 2018. Könn­unin var send út á á 2000 ein­stak­linga og 975 svör­uðu og var því þátt­töku­hlut­fallið um 49 pró­sent. Gögnin sem könn­unin byggir á voru vigtuð eftir kyni, aldri, búsetu og menntun þannig að úrtakið end­ur­spegli þýði Íslend­inga að þessu leyti.

Könn­unin er því gerð eftir að fréttir um hið svo­kall­aða Klaust­urs­mál hófu að birt­ast og nið­ur­stöð­urnar sýna því áhrif þess á til­trú almenn­ings á Alþingi.

Fleiri treysta Alþingi ekki neitt

í nið­ur­stöðum könn­un­ar­innar kemur fram að 62 pró­sent lands­manna telja að það myndi auka traust þeirra til Alþingis mikið ef meira væru um afsagnir þing­manna í kjöl­far mis­taka. Engin ein ástæða er meira ráð­andi í traust­leysi á Alþingi í dag en sú að þing­menn segi ekki af sér þegar þeir verða upp­vísir af mis­tök­um.

Það hlut­fall var 50 pró­sent fyrir fimm árum síð­an. Þá, árið 2013, töldu flestir að traust þeirra á Alþingi myndi aukast mikið ef að starf þess væri mark­viss­ara.

Athygli vekur að 16 pró­sent aðspurðra telja að nán­ast allir stjórn­mála­menn lands­ins séu viðriðnir spill­ingu. Fyrir tveimur árum síð­an, eftir að Panama­skjölin voru opin­beruð, töldu fimm pró­sent lands­manna að nán­ast allir stjórn­mála­menn lands­ins væru spillt­ir. Það hlut­fall hefur því rúm­lega þre­fald­ast á tveimur árum.

Að sama skapi telja ein­ungis tvö pró­sent lands­manna að nán­ast engin þing­maður sé spillt­ur, en það hlut­fall var sjö pró­sent árið 2016.

Fleiri segj­ast ekki treysta Alþingi neitt í dag en gerðu það fyrir fimm árum síðan þegar sömu spurn­ingar voru lagðar fyrir í sam­bæri­legri könn­un. Nú segj­ast 18 pró­sent lands­manna bera alls ekk­ert traust til Alþingis en það hlut­fall var 16 pró­sent árið 2013.

Það hefur þó fækkað í þeim hópi sem ber mjög eða frekar litið traust til Alþing­is. Í dag er helm­ingur þjóð­ar­innar á þeirri skoðun en það hlut­fall var 60 pró­sent árið 2013.

Klaust­urs­málið áhrifa­valdur

Þann 28. nóv­em­ber síð­ast­lið­inn hófu fjöl­miðlar að birta fréttir upp úr upp­töku af sam­tali sex þing­manna, – fjórum úr Mið­flokknum og tveimur úr Flokki fólks­ins – sem tekin var upp á Klaust­ur­bar 20. nóv­em­ber. Í sam­tali þing­mann­anna, sem var tekið upp að hluta á meðan að þing­fundur stóð yfir, níð­ast þeir og hæð­ast að nafn­greindu fólki stjórn­mál­um. Þeir heyr­ast einnig stæra sig að póli­tískum hrossa­kaup­um, þing­menn Mið­flokks­ins reyna að telja þing­menn Flokks fólks­ins um að ganga til liðs við sig auk þess sem nið­ur­lægj­andi orð eru látin falla um Freyju Har­alds­dótt­ur, fyrr­ver­andi vara­þing­mann og þekktan bar­áttu­mann fyrir auknum rétt­indum fatl­aðra, og þekktan sam­kyn­hneigðan tón­list­ar­mann.

Þing­­menn­irnir sex sem ræddu saman á fund­inum á Klaustur bar, 20. nóv­­­em­ber, voru Sig­­­mundur Dav­­íð Gunn­laugs­son, for­maður Mið­flokks­ins , Gunnar Bragi Sveins­son, vara­for­maður hans, Anna Kol­brún Árna­dótt­ir, rit­ari flokks­ins, og Berg­þór Óla­son, þing­maður Mið­flokks­ins. Með þeim voru Karl Gauti Hjalta­­­son og Ólafur Ísleifs­­­son úr Flokki fólks­ins. Þeir tveir síð­­­ast­­­nefndu hafa verið reknir úr Flokki fólks­ins, og Berg­þór og Gunnar Bragi eru farnir í leyfi. Eng­inn þing­­­manna hefur sagt af sér, og eng­inn hefur það í hyggju.

Miklar fylg­is­breyt­ingar

Í könn­unum sem gerðar hafa verið að und­an­förnu hefur komið skýrt fram að Klaust­urs­málið hefur haft umtals­verð áhrif á hið íslenska stjórn­mála­lands­lag. Í könnun MMR sem birt var í síð­ustu viku mæld­ist Mið­flokk­ur­inn til að mynda með 5,9 pró­sent fylgi en hafði mælst með 13 pró­sent í fyrri könn­un­um.

Flokkur fólks­ins fær líka útreið og mælist með 4,2 pró­sent fylgi. Það myndi ekki duga honum til að ná inn manni ef kosið yrði í dag. Sam­an­lagt fylgi þess­ara tveggja flokka, sem hafa átt nokkra sam­leið í mörgum mál­um, helm­ing­að­ist milli kann­ana.

Aðrir flokkar bættu að sama skapi við sig fylgi. Sá flokkur sem græddi mest er Fram­sókn­ar­flokk­ur­inn. Fylgi hans jókst um fimm pró­sentu­stig og mælist nú 12,5 pró­sent.