Líf­eyr­is­sjóður verzl­un­ar­manna greindi frá því í morgun að sjóð­ur­inn hefði breytt lána­reglum sínum og lækkað fasta vexti á verð­tryggðum lán­um. Breyt­ing­arnar á láns­rétt­inum fela í sér að skil­yrði fyrir lán­töku eru þrengd mjög og hámarks­fjár­hæð láns er lækkuð um tíu millj­ónir króna. Þá hefur sjóð­ur­inn ákveðið að hætta að lána nýjum lán­tak­endum verð­tryggð lán á breyti­legum vöxt­um, en þau hafa verið einna hag­kvæm­ustu lánin sem í boði hafa verið á und­an­förnum árum. Vextir þeirra lána standa áfram í stað í 2,26 pró­sentum þrátt fyrir að stýri­vextir hafi lækkað tví­vegis frá því að þeir voru festir þar í byrjun ágúst og aðrir líf­eyr­is­sjóðir hafi lækkað sína breyti­legu verð­tryggðu vexti skarpt. Lægstu slíkir sem nú eru í boði eru 1,64 pró­sent.

Um er að ræða við­bragð við því að Líf­eyr­is­sjóður verzl­un­ar­manna sé kom­inn út fyrir þol­mörk þess sem hann ræður við að lána til íbúð­ar­kaupa. Sjóð­ur­inn greinir frá því að eft­ir­spurn eftir sjóðs­fé­laga­lánum hafi auk­ist mikið frá því að lána­reglur voru rýmkaðar fyrir nákvæm­lega fjórum árum, í októ­ber 2015. Á þeim tíma voru sjóðs­fé­laga­lán um sex pró­sent af heild­ar­eignum sjóðs­ins en þau eru nú um 13 pró­sent. Alls nema sjóðs­fé­laga­lánin nú um 107 millj­örðum króna og um 25 millj­arðar króna til við­bótar bæt­ast við þá tölu þegar tekið er til­lit til fyr­ir­liggj­andi umsókna um end­ur­fjár­mögn­un. 

Í frétt sem sjóð­ur­inn birti í morgun segir enn fremur að mán­uð­ina júlí, ágúst og sept­em­ber hafi umfang láns­um­sókna þre­fald­ast miðað við sama tíma í fyrra. „Öll fyr­ir­liggj­andi gögn benda til áfram­hald­andi vaxt­ar. Þessi vöxtur leiðir að óbreyttu til ójafn­vægis í áhættu­dreif­ingu sjóðs­ins og því óhjá­kvæmi­legt að stjórn bregð­ist við því.“ 

Því hefur verið ákveðið að þrengja mjög rétt til lán­töku hjá sjóðn­um, en áður gat hver sem er sem hafði greitt einu sinni til hans tekið þar lán. Nú þurfa sjóð­fé­lagar að hafa greitt iðgjöld í sex af tólf síð­ast­liðnum mán­uð­um, að hafa greitt iðgjöld í 36 mán­uði fyrir umsókn eða maka­líf­eyr­is­þegar þar sem maki láns­um­sækj­anda hafði átt láns­rétt. Þá er veit­ing nýs láns til end­ur­fjár­mögn­unar eldra láns hjá líf­eyr­is­sjóðnum háð því skil­yrði að við­kom­andi sé með virkan láns­rétt.

Líf­eyr­is­sjóður verzl­un­ar­manna hefur líka ákveðið að halda vöxtum á óverð­tryggðum lánum með föstum vöxtum til þriggja ára áfram í 5,14 pró­sent með því að breyta því hvernig þeir eru ákveðn­ir. Gömlu lána­regl­urnar voru þannig að kjörin ákvörð­uð­ust á þróun rík­is­skulda­bréfa­flokks (RIKB 31) þrjá alm­an­aks­mán­uði aftur í tím­ann með ákveðnu álagi. Miðað við útreikn­inga Kjarn­ans hefðu óverð­tryggðu föstu vext­irnir átt að lækka í tæp­lega 4,7 pró­sent ef gömlu lána­regl­unum hefði verið fylgt. Þess í stað eru þeir, líkt og áður sagði, áfram 5,14 pró­sent.

Ekki í takti við það sem lagt var upp með

Hámarks­fjár­hæð lána er lækkuð úr 50 millj­ónum króna í 40 millj­ónir króna, eða um 20 pró­sent. Þá eru fastir verð­tryggðir vextir lækk­aðir í 3,2 pró­sent en breyti­legir verð­tryggðir vextir halda áfram að vera 2,26 pró­sent. 

Ákvörðun um að hækka vexti á þeirri lána­teg­und í 2,26 pró­sent var tek­inn á stjórn­­­ar­fundi 24. maí síð­­ast­lið­inn og sam­hliða var ákveðið að hætta að að láta ávöxt­un­­ar­­kröfu ákveð­ins skulda­bréfa­­­­­flokks stýra því hverjir vext­irnir eru og í stað þess myndi stjórn sjóðs­ins ákveða þá. Þegar þessi ákvörðun var tekin voru verð­­tryggðir vextir Líf­eyr­is­­sjóð verzl­un­ar­manna þeir lægstu sem íbúð­­ar­­kaup­endum stóðu til boða.

Breytingin tók gildi í byrjun ágúst og hafði afdrifa­ríkar afleið­ingar innan stjórnar sjóðs­ins. Stjórn VR, sem til­­­nefnir helm­ing stjórn­­­ar­­manna í sjóðn­­um, ákvað að leggja fram til­­lögu í full­­trú­a­ráði VR um að aft­­ur­­kalla umboð allra stjórn­­­ar­­manna í líf­eyr­is­­sjóðn­­­um. Ástæðan var sögð algjör trún­­að­­ar­brestur milli stjórn­­­­­ar­­­manna sem VR skipar og stjórnar félags­­­ins vegna ákvörð­unar sjóðs­ins um að hækka breyt­i­­­lega verð­­­tryggða vexti sem sjóðs­fé­lögum bjóð­­­ast til hús­næð­is­­­kaupa um tæp tíu pró­­­sent. 

Eftir umtals­verða reiki­stefnu tóku nýir stjórn­ar­menn á vegum VR sæti í stjórn sjóðs­ins í lok ágúst síð­ast­lið­ins. Síðan þá hafa vext­irnir sem ollu stjórn­ar­skipt­un­um, á breyti­legum verð­tryggðum lán­um, hins vegar ekki hagg­ast og nú hefur bæst við að þetta lána­form stendur ekki lengur nýjum lán­tak­endum til boða. 

Ragnar Þór Ing­ólfs­son, for­maður VR, segir að þessi staða sé ekki í takti við það sem lagt var upp með þegar skipt var um fólk í stjórn­inni. Sér­fræð­ingar sjóðs­ins hafi hins vegar kom­ist að þeirri nið­ur­stöðu að hann gæti ekki lánað mikið meira. „Það þarf að fara í kerf­is­breyt­ingu á útlánum líf­eyr­is­sjóða til sjóð­fé­laga og færa þau í sam­ræmi við það sem er að ger­ast í lönd­unum í kringum okk­ur.“