Daði: Finnst þér að þinn flokkur hafa gert nóg í lofts­lags­mál­um?

Rósa Björk: Nei, mér finnst ég og minn flokkur ekki hafa verið gera alveg nóg í lofts­lags­mál. Ég held að við getum gert meira. Þó svo að ég sé ánægð með þá aðgerða­á­ætlun sem flokk­ur­inn hefur sett fram í lofts­lags­málum þá hef ég verið pínku gagn­rýnin á það að við þurfum að gera meira og hrað­ar.

Daði: Finnst þér yfir­lýs­ing neyð­ar­á­stands vera þörf?

Rósa Björk: Já, reyndar er ég á þeirri skoð­un. Það hafa mörg þing erlend­is, borgir og jafn­vel lönd lýst yfir neyð­ar­á­standi. Ég held að það skipti svolitlu máli að lýsa yfir neyð­ar­á­standi vegna þess að þá þýðir það að við erum að setja þunga á þetta mál. Ég er líka eig­in­lega bara á þeirri skoðun að við séum í neyð­ar­á­standi þegar kemur að lofts­lags­mál­un­um. Þá eigum við bara að kalla þetta það sem það er, ekki tipla á tánum í kringum það. 

Hér er neyð­ar­á­stand og við þurfum að bregð­ast mjög hratt við. Það er ekk­ert verið að ógna neinum eða að hræða neinn þó að við lýsum yfir neyð­ar­á­standi. Eins og ég segi það hafa önnur þjóð­þing, borgir og bæir erlendis verið að lýsa yfir neyð­ar­á­stand­i. Af hverju ættum við ekki gera það, þegar staðan er eins og hún er í lofts­lags­mál­um?

Daði: Já, ég get verið sam­mála þér þarna. Þetta er bara já, algjört neyð­ar­á­stand. 

Daði: Ert þú með ein­hverjar hug­myndir til að minnka neyslu á kjöt- og mjólk­ur­af­urð­u­m? 

Rósa Björk: Já, ég er með nokkrar hug­mynd­ir. Ég held að þegar að það kemur að rík­inu og opin­berum stofn­unum þá getum við gert ýmis­legt. Til að mynda getum við sett reglur um að í mötu­neytum á vegum rík­is­ins og í opin­berum stofn­unum bjóðum við ekki upp á kjöti – bjóðum minna af því eða höfum meiri græn­met­is­rétti en við ger­um. Við þyrftum að auka hlut græn­metis og minnka hlut kjöt­s. 

Síðan er ég er líka með hug­mynd um það, þar sem við hérna á Íslandi búum við svo góðar aðstæður þegar kemur að mat­væla­fram­leiðslu, að við þyrftum að vera dug­legri í því að fram­leiða meira græn­meti. En hvernig getum við aukið fram­leiðsl­una? Við fram­leiðum nú þegar mikið af græn­meti vegna þess að við eigum heitt vatni og orku.

Græn­met­is- og mat­væla­fram­leið­endur hafa nú kvartað yfir því í nokkur ár að raf­magns- og orku­verð til þeirra sé alltof hátt. Þannig að ef við myndum lækka þetta raf­magns­verð og orku­verð til fram­leið­anda á græn­meti þá gætu verið byggð fleiri gróð­ur­hús og þá myndi það auka fram­leiðslu á græn­meti. Ég held að það myndi bæði auka fram­leiðsla á Íslandi og líka gera fram­leiðsl­una fjöl­breytt­ari.

Við höfum gert þetta þegar kemur að stór­iðj­um, við höfum lækkað raf­orku­verð til stór­iðju og þess vegna er það svo ótrú­lega skrítið að við höfum ekki gert þetta varð­andi mat­væla­fram­leiðslu, það er lækkað verð til þeirra sem rækta græn­meti í gróð­ur­hús­um.

Daði: Af hverju er ekki búið að upp­fylla allt sem kemur fram í Par­ís­ar­sátt­mál­an­um? 

Rósa Björk: Það er ennþá smá tíma áður en við þurfum að upp­fylla allt það sem við höfum skrifað undir í Par­ís­ar­sam­komu­lag­inu. En til þess að við gerum það, til þess að við minnkum útblástur um þessar tvær gráður þá þurfum við heldur betur að spýta í lófana, heldur betur að fara að labba svo­lítið hraðar og eig­in­lega bara hlaupa. Ég myndi vilja setja skatta á flug og að það væri skylda að kolefn­is­jafna allar ferðir opin­berra stofn­ana og rík­is­ins. Mér finnst einnig að það ætti að vera skylda að vera með raf­magns­bíla í sveit­ar­fé­lögum og ríki. Það er að vísu smá vísir að þessu í aðgerða­á­ætlun um lofts­lags­mál en þarna þurfum við enn og aftur að gera bet­ur. 

Við þurfum einnig að taka stór­iðj­una út fyrir sviga og taka þess í stað svo­lítið hressi­lega á henni. Ég trúi því að í stað­inn fyrir stór­iðju þá þurfum við að skipta efna­hag okkar upp þannig að við ætlum að vera með græn störf í nátt­úru- og umhverf­is­vernd. Og líka það sem kallað er græn nýsköpun þegar minni fyr­ir­tæki starfa í tengslum við umhverf­is­vernd og sjálf­bærni. Ég held að það sé fullt af tæki­færum fyrir okkur til að gera okkur svo­lítið meira gild­andi þarna.

Daði: Finnst þér of seint að byrja núna á ein­hverjum aðgerðum eða hefur þú ennþá von? 

Rósa Björk: Nei, ég hef nefni­lega ennþá von. Stundum missi ég alveg rosa­lega mikið von­ina og hugsa bara okei við erum alltof sein. En það hefur orðið svo ótrú­leg vit­und­ar­vakn­ing á síð­asta ári sem Greta Thun­berg hefur leitt. Hún er svo mögnuð og sýnir okkur að ein­stak­lingur getur hreyft yfir mörg­um. Svo skiptir svo miklu máli hvað við ger­um.

Það er ár síðan hún var ein fyrir framan sænska þing­ið, alein með eitt spjald. Núna ári síðar eru millj­ónir manna um allan heim að krefj­ast hrað­ari og meiri aðgerða til þess að takast á við lofts­lags­breyt­ing­ar. Það fyllir mig von.  

Það fyllir mig von að krakkar eins og þú séu að berj­ast fyrir hrað­ari og meiri aðgerðum þegar kemur að lofts­lags­mál­um.

Áður en ég fór á þing var ég blaða­kona og frétta­kona. Þar á undan var ég líka fjalla­leið­sögu­maður og vann í nokkur sumar upp á Vatna­jökli. Síð­asta sumar fór ég í kringum Vatna­jökul og skoð­aði skrið­jökla sem ég hafði ekki heim­sótt í nokkur sum­ar. Þá sá sé hversu ótrú­lega mikið þeir voru búnir að bráðna og fyllt­ist ég þá miklu von­leysi. Ég varð svo­lítið döpur ... eig­in­lega svo­lítið mik­ið. 

Ég er búin að vera hugsa um þetta síð­ustu daga, varð­andi von­leysi og von­ina. Ég held að til þess að við náum að breyta ástand­inu þá verðum við að ná að nýta von­leysi til að leysa úr læð­ingi þennan kraft að „heyrðu nú við þurfum við bara að gera ýmis­leg­t.“ Og þar held ég að von okkar liggi.

Daði: Vilt þú auka fræðslu í grunn­skól­um, mennta­skólum og háskólum um lofts­lags­mál? 

Rósa Björk: Já, heldur bet­ur, finnst þér það ekki lík­a? 

Daði: Jú, ég get bara sagt af minni reynslu og mér finnst ekk­ert verið að tala um þetta beint eða eitt­hvað mik­ið.  

Rósa Björk: Hvenær finnst þér að við ættum að byrja að tala um lofts­lags­mál? 

Daði: Bara sem fyrst, vegna þess að þetta er í gangi núna. Á meðan við erum að tala þá er verið að losa fullt af koltví­sýr­ing út í loft­ið. Við þurfum eig­in­lega bara að vakna sem fyrst og gera eitt­hvað í þessu. 

Rósa Björk: Ég er alveg sam­mála þér. Ég held að því fyrr því betra. Ég held að það þurfi einnig að efla þessi tengsl fólks og krakka, jafn­vel bara meira og strax á leik­skóla- og grunn­skóla­aldri. Efla tengsl krakka við nátt­úr­una. Svo þú fáir svo­lítið góða til­finn­ingu fyrir nátt­úr­unni og fáir þessa vænt­um­þykju fyrir henni. Ef okkur þykir vænt um nátt­úr­una þá held ég að það séu meiri líkur á að við berj­umst fyrir henni.

Daði: Já, heyrðu geggj­að. Ég er ekki með fleiri spurn­ing­ar. Ert þú með ein­hverjar spurn­ing­ar?

Rósa Björk: Já, mig lang­aði að spyrja þig af því þú ert yngri en ég. Ert þú von­laus eða von­góð­ur?

Daði: Ég veit það ekki alveg. Við verðum auð­vitað að gera bet­ur. Þegar maður sér hluti í ákveðnu ljósi þá missir maður von­ina en ég held að við þurfum bara að standa saman og vera með von og vilja til að gera þetta. Vera með vilja til að bjarga mann­kyn­in­u. 

Rósa Björk: Ég held að þetta sé lyk­il­orð sem þú ert að tala um; að við verðum að standa sam­an. Við getum ekki gert þetta eitt og eitt heima hjá okk­ur, verðum að standa saman og þrýsta á breyt­ing­ar. Það sem hefur verið að ger­ast núna með lofts­lags­verk­föll­un­um, það er verið að þrýsta á að bregð­ast hraðar við og bregð­ast við með meiri afger­andi hætti. Við erum líka alltaf að fá meiri og meiri upp­lýs­ingar um hversu miklu hraðar þetta er að ger­ast en við héld­um. Við höfum ekk­ert rosa­lega mik­inn tíma en við höfum ennþá tíma til þess að bregð­ast við. 

Rósa Björk: Hvað finnst þér um þau sem draga úr og efast um lofts­lags­breyt­ing­ar, finnur þú fyrir því, eru ekki krakkar á þínum aldri svo­lítið sam­mála um að við þurfum að berj­ast fyrir þessu?

Daði: Jú, ég held að flestir – alla­vega á mínum aldri – viti af þessu og hugsi um þetta og trúi á þetta. Örugg­lega ein­hverjir sem gera það ekki. 

Rósa Björk: Já, mis­heit í bar­átt­unn­i. 

Rósa Björk: Af því ég er stjórn­mála­kona og þú eftir nokkur ár ferð að kjósa. Nú verður þú eig­in­lega að segja mér hvað þú vilt að ég geri á þing. Þú mátt líka senda mér bréf. 

Daði: Já, bara þrýsta á aðgerð­ir. Líka hug­mynd­irnar sem þú hefur komið með, halda áfram með eitt­hvað svona. 

Rósa Björk: Þú myndir halda að það að lýsa yfir neyð­ar­á­standi myndi ýta svo­lítið hressi­lega við. 

Daði: Já, það myndi líka vekja fólk. Myndi fræða fólk meira um þetta og fólk myndi taka þessu miklu alvar­legar ef lýst væri yfir neyð­ar­á­standi.

Rósa Björk: Þú sendir mér svo bara fleiri hug­mynd­ir. Ég læt þig fá net­fangið mitt og þú skrifar mér þegar þú kemur heim ef þér dettur eitt­hvað fleiri í hug. 

Rósa Björk: Takk fyrir spjallið og gangi þér vel. 

Daði: Takk, sömu­leið­is.