Sam­dráttur í lands­fram­leiðslu á Íslandi gæti orðið allt að 18 pró­sent í ár sam­kvæmt sviðs­mynda­grein­ingu sem Við­skipta­ráð og Sam­tök atvinnu­lífs­ins hafa unn­ið. Þar er um að ræða svart­sýn­ustu sviðs­mynd­ina sem teiknuð er upp, og miðar við að hag­kerfið verði fyrir „mjög þungu högg­i“. Umreiknað í millj­arða króna myndi það þýða að lands­fram­leiðsla myndi drag­ast saman um 530 millj­arða króna á þessu ári. Ef þessi versta sviðs­mynd yrði að veru­leika myndi atvinnu­leysi á árinu 2020 verða 13 pró­sent. 

Í grunn­s­viðs­mynd þeirra, sem gerir ráð fyrir „miklu högg­i“, er gert ráð fyrir að sam­drátt­ur­inn verði 13 pró­sent, að atvinnu­leysi verði tíu pró­sent að jafn­aði á árinu og að hall­inn á rík­is­sjóði verði 330 millj­arðar króna á árinu 2020. 

Í bjart­sýn­ustu sviðs­mynd­inni, sem gerir ein­ungis ráð fyrir „tals­verðu högg­i“, er gengið út frá því að lands­fram­leiðsla drag­ist saman um átta pró­sent í ár og að atvinnu­leysið verði að með­al­tali sjö pró­sent. Miðað við þá sviðs­mynd myndi íslenska hag­kerfið fá 222 millj­örðum krónum minna fyrir vörur og þjón­ustu sem það fram­leiðir í ár en það fékk í fyrra. 

Mun dekkri en opin­beru sviðs­mynd­irnar

Miðað við tveggja pró­senta árlegan hag­vöxt í kjöl­far krepp­unnar mun það taka fjögur til tíu ára að vinna upp fram­leiðslutapið sem Ísland verður fyr­ir. Ef hag­vöxt­ur­inn í fram­hald­inu yrði fimm pró­sent tæki það Ísland tvö til fjögur ár að kom­ast á sama stað og við vorum árið 2019. 

Sviðs­myndir Við­skipta­ráðs og Sam­taka atvinnu­lífs­ins eru mun dekkri en þær grein­ingar sem Seðla­banki Íslands, Alþjóða­gjald­eyr­is­sjóð­ur­inn og fjár­mála- og efna­hags­ráðu­neytið hafa birt um stöðu hag­kerf­is­ins. Síð­asta birta grein­ing Seðla­bank­ans, sem birt var í apr­íl, gerði í versta falli ráð fyrir um sex pró­sent sam­drætti á árinu.

Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn hefur reiknað með um sjö pró­senta sam­drætti. Grein­ing fjár­mála- og efna­hags­ráðu­neyt­is­ins, sem unnin var 20. apr­íl, var dekkst þeirra allra og skil­aði þeirri nið­ur­stöðu að hag­kerfið gæti dreg­ist saman um níu pró­sent í ár, eða aðeins meira en jákvæð­asta sviðs­mynd Við­skipta­ráðs og Sam­taka atvinnu­lífs­ins gerir ráð fyr­ir. 

Fátt bendir til ferða­vilja

Í inn­gangi grein­ingar Við­skipta­ráðs og Sam­taka atvinnu­lífs­ins segir að myndin af efna­hags­legum áhrifum COVID-19 far­ald­urs­ins séu smátt og smátt að skýr­ast. „Sú mynd er dökk og hefur almennt versnað eftir því sem hag­tölur inn­an­lands og erlendis birt­ast. Full­komin óvissa ríkir einnig um hvenær erlendir ferða­menn snúa aftur til lands­ins.“

Þar segir enn fremur að óvissan um fram­haldið sé mikil um þessar mundir og að dekkstu sviðs­myndir séu mögu­leg­ar. Framundan sé einn versti sam­dráttur í íslenskri hag­sögu.

Það er meðal ann­ars grund­vallað á því að fá ríki séu útsett­ari fyrir áfalli í ferða­þjón­ustu eins og Ísland. „Stjórn­völd hafa hins vegar lítið svig­rúm til við­bót­ar, við blasir einn mesti halla­rekstur rík­is­sjóðs í a.m.k. 40 ár. Seðla­bank­inn hefur hins vegar enn svig­rúm til að þoka stýri­vöxtum áfram niður líkt og önnur vest­ræn ríki hafa gert.“

Grunn­s­viðs­myndin gerir ráð fyrir að ferða­þjón­ustan nái sér ekki á strik það sem eftir lifir árs en sú svart­sýnni að það muni taka enn lengri tíma og að engir ferða­menn komi til Íslands það sem eftir lifir árs­ins 2020. Í grein­ing­unni kemur fram að tíð­indi gær­dags­ins um til­slak­anir á komum ferða­manna til lands­ins, sem í fel­ast að þeir geti farið í sýna­töku til að sleppa við sótt­kví, breyti ekki stóru mynd­inn­i. 

Í grein­ing­unni er meðal ann­ars vísað í kann­anir sem gerðar hafa verið á ferða­vilja almenn­ings. Í könnun sem banda­ríska frétta­stofa CBS News lét gera kom fram að 85 pró­sent aðspurðra myndu ekki telja sig vera örugga um að fara í flug­vél ef útgöngu­hömlum yrði aflétt. Í könnun sem UN World Tourism Org­an­ization gerði á heims­vísu reikn­uðu 34 pró­sent aðspurðra að eft­ir­spurn erlendra ferða­manna myndi taka við sér í októ­ber til des­em­ber 2020. Í sömu könnun sögðu 39 pró­sent svar­enda að það myndi taka fram á árið 2021.

Telja ár eftir hið minnsta

Þessi staða rímar við það sem kom fram í könnun sem Mask­ína gerði fyrir Sam­tök atvinnu­lífs­ins meðal for­svars­manna aðild­ar­fyr­ir­tækja sam­tak­anna, og birt var í gær. Á meðal nið­ur­staðna þar voru að meiri­hluti fyr­ir­tækja í land­inu telja að kreppan vegna útbreiðslu veirunnar sem veldur COVID-19 muni standa í allt eitt ár hið minnsta. Alls segj­­ast 30 pró­­sent for­svar­s­­manna aðild­­ar­­fyr­ir­tækja Sam­­taka atvinn­u­lífs­ins að þeir telji að hún muni standa lengur en það en 25 pró­­sent þeirra telja að hún muni standa í allt að eitt ár.

Ein­ungis einn af hverjum fimm telja að kreppan gangi yfir á skemur en fjórum mán­uð­­um. Að jafn­­aði er búist við að kreppan standi yfir í tólf mán­uði.

Á meðal ann­­arra nið­­ur­­staðna sem könn­unin leiddi fram eru að 70 pró­­sent fyr­ir­tækj­anna sem hún náði til hafa urðu fyrir tekju­missi í apr­íl­mán­uð­i. ­Þrjú af hverjum fjórum fyr­ir­tækjum hafa gripið til ein­hverra aðgerða til að bregð­­ast við þess­­ari stöðu. Í þeim hefur til að mynda falist að lækka starfs­hlut­­fall eða stytta opn­un­­ar­­tíma.

Fjórð­ungur þeirra hefur þegar sagt upp starfs­­fólki vegna ástands­ins og í ferða­­þjón­ust­u­­geir­an­um, sem hefur farið verst út úr stöð­unni, hefur tæp­­lega helm­ingur fyr­ir­tækja gripið til upp­­­sagna.

Rúm­­lega 40 þús­und starfs­­menn starfa hjá fyr­ir­tækj­unum sem svör­uðu könn­un­inni. Upp­­sagnir náðu til rúm­­lega þrjú pró­­sent starfs­­manna þeirra. Það svarar til um 5.600 upp­­­sagna í við­­skipta­hag­­kerf­inu í heild. 

Miðað við svörin sem feng­ust er fyr­ir­liggj­andi að önnur eins bylgja af upp­­­sögnum sé framund­an. Rúm­­lega 20 pró­­sent fyr­ir­tækja áforma frek­­ari upp­­sagnir og SA áætlar að þær muni ná til um 5.500 manns. Lang­flestar upp­­sagn­­irnar verða hjá fyr­ir­tækjum í ferða­­þjón­ust­u.