Kannski var líka eitt­hvað skáld­legt við þennan blaða­manna­fund sem stakk í stúf við aðra slíka sem við höfum mætt á. Ef orðið skáld­legt er ennþá brúk­legt, því í sam­tali við fram­kvæmda­stjóra Rit­höf­unda­sam­bands­ins, Ragn­heiði Tryggva­dótt­ir, hafði komið fram að starfs­maður Storytel í Sví­þjóð hefði leið­rétt hana í sím­tali og sagt: Við notum helst ekki orðið litt­era­t­ur! 

Eitt­hvað við setn­ing­una minnir á and­ann í Meist­ar­anum og Margar­ítu. Djöf­ull­inn hefði undir eins breytt þess­ari konu í korn­hæn­u! 

En svo má spegla þessi við­skipti í nýrri litt­er­a­t­úr, t.d. skáld­sög­unni Lít­ill heimur eftir David Lod­ge, því bók­mennta­heim­ur­inn verður stöðugt alþjóð­legri og íslenskur útgáfu­heimur þarf að laga sig að mark­aðslög­málum umheims­ins sem eru síbreyti­leg, en þessar umbreyt­ingar opna fyrir marg­slungn­ara sam­tal um þróun útgáfu. Og ef maður sætir færis að hafa skáld­legt gaman af þessu, þá er lúm­skt skondið að heyra ein­hverja bölsót­ast yfir meintum kap­ít­alistum í Mál og menn­ingu, í þá veru að þeir séu að selja íslenskar bók­menntir úr landi og kannski á ein­hver höf­undur eftir að skrifa sína Atóm­stöð um það. Það er af sem áður var … eða hvað? Við búum jú í breyttum heim­i. 

Allur útgáfu­brans­inn er á ákveðnu breyt­inga­skeiði

Fleira bar á góma í sam­tal­inu við fram­kvæmda­stjór­ann, eins og það að sala Máls og menn­ingar á 70 pró­sent eign­ar­hluti skili engu til höf­unda, sem búa aðeins að samn­ingi sínum og sölu bóka sinna, en ráð megi gera fyrir að selj­endur fái háa upp­hæð fyrir eign­ar­hlut­inn með öllu sem þar er inni­falið, og þá er helsti feng­ur­inn vænt­an­lega aðgengið að drjúgum hluta íslenskra bók­mennta á einu brett­i. 

Mál og menn­ing er sjálfs­eign­ar­fé­lag og mun styrkj­ast við þetta, raunar svo að segja má að For­lagið sé komið í höfn, á tví­sýnum óvissu­tímum í bóka­út­gáfu, eftir stór­tækan for­sendu­brest í kjöl­far COVID-19; þegar miklu máli skiptir að stærsta for­lag lands­ins haldi velli. Samn­inga­við­ræð­urnar hófust þó að sögn kunn­ugra fyrir það ástand eða í jan­úar síð­ast­liðn­um. Þess ber að geta að Egill Örn Jóhanns­son, sem átti hlut á móti Mál og menn­ingu í For­lag­inu, seldi hann, en verður áfram fram­kvæmda­stjóri fyr­ir­tæk­is­ins. 

Áður hafði Mál og menn­ing keypt hlut föður hans, Jóhanns Páls Valdi­mars­son­ar, stofn­anda JPV sem við þekktan sam­runa varð að For­lags­inu. Á tímum Jóhanns Páls voru þeir feðgar vanir að ávarpa hjörð höf­unda í jóla­boð­inu árlega, á þessum sama lag­er, og skála fyrir ævin­týra­lega góðu gengi í því flókna við­skiptaum­hverfi sem bóka­út­gáfa velk­ist um í, vel­gengni sem m.a. spratt úr sam­spili við­skipta­vits son­ar­ins og djarfri upp­á­tekta­semi föð­ur­ins – sem sonur hans þurfti stundum að hemja. 

Á bókala­gernum voru skreyttar bolla­kökur á borði og ein­hverjir fjöl­miðla­menn mættir með sjón­varps­upp­töku­vél­ar. Upp við vegg stóðu full­trúar For­lags­ins, gam­al­kunnug and­lit, ásamt aðeins sól­brúnni og sum­ar­legri Skand­inöv­um, full­trúum Storyt­el. Eng­inn virt­ist ætla að segja neitt svo rit­höf­und­ur­inn vissi ekki fyrr en hún var búin að taka sér stöðu and­spænis gömlu sam­starfs­fólki og útlenskum við­skipta­mönnum til að spyrja, á lif­andi Bjark­arensku, út í  vanga­veltur sem höfðu kviknað á face­book og í sam­tölum við kollega eftir að frétta­til­kynn­ingin birt­ist. 

Bros­andi yfir­veg­aðir voru full­trúar Storytel fljótir að svara skáld­kon­unni, þar sem hún var mætt í snjáðri lopa­peysu með apó­teks­gler­augu, enda hafði ætl­unin verið að þrífa eld­hús­skápana og skrifa kannski eitt ljóð! – áður en frétta­til­kynn­ingin skall á. 

Hana rám­aði í að hafa í sam­tal­inu við fram­kvæmda­stjóra Rit­höf­unda­sam­band Íslands heyrt vitnað í norskan lög­fræð­ing í höf­und­ar­rétti; konu sem við­mæl­and­inn vissi ekki hvort vildi láta geta sín, en sem hafði sagt á árs­fundi Nor­rænu rit­höf­unda­sam­tak­anna: Það er ekki spurn­ing að Storytel er gott við­skipta­módel fyrir við­skipta­menn en það verður aldrei fyrir höf­unda. 

Hvað viljið þið segja um þetta? spurði Auður eftir að hafa vitnað í ummæl­in.  

Otto Sjöberg, stjórn­ar­for­maður útgáfu­fé­laga í eigu Storytel á Norð­ur­lönd­un­um, greip orð­ið: „Ég tel að þetta sé við­skipta­módel í þró­un. Áskrift í gegnum streymi kom mjög nýlega til sög­unnar en við sjáum á sænskum mark­aði – en meðal nor­rænu mark­að­anna er hann lang þroskað­astur – að hann er enn að þró­ast. Allur útgáfu­brans­inn er á ákveðnu breyt­inga­skeiði svo við verðum að finna nýjar aðferðir til þess að geta skapað ann­ars konar vett­vang. Svo þetta er módel í þró­un. Við höfum séð að les­endum líkar vel við þetta fyr­ir­komu­lag, til dæmis í Sví­þjóð er 50 pró­sent skáld­sagna fyrir full­orðna streymt þannig að sú þróun hefur auk­ist til muna. Þetta á við um öll Norð­ur­lönd­in.“

Auður hafði næst orð á því að í röðum rit­höf­unda hefði heyrst gagn­rýni á við­skipta­mód­el­ið, m.a. rætt hversu sann­gjarn hlutur þeirra væri.

Sjöberg svar­aði á þessa leið: „Ég veit ekki hvernig þessu er hagað hér á Íslandi en þetta er alltaf í umræð­unni. En eins og ég sagði áðan þá er við­skipta­mód­elið að þró­ast um leið og brans­inn breyt­ist.“

Hvað með hlut rit­höf­und­anna sjálfra og hvernig staðið er að honum? spurði Auð­ur. 

„Það er inn í sam­komu­lag­inu að við viljum skýra ferlið allt og gera samn­ing­ana gagn­særri fyrir íslenska rit­höf­unda.“ sagði Hall­dór Guð­munds­son, stjórn­ar­for­maður For­lags­ins og Máls og menn­ing­ar, þá. 

Eldri verk hafa vaknað til lífs­ins

Næst varð Sjöberg að orði: „Eitt sem er mjög mik­il­vægt að velta fyrir sér í þessu sam­hengi eru eldri höf­und­ar­verk. Nú eiga þau end­ur­komu – þau er að koma til baka því þegar höf­undur gefur út nýja bók þá mun hann hagn­ast af sínum eldri verk­um. Ef þú horfir á hefð­bund­inn smá­sala þá sérðu að minna hefur verið um sölu á eldri höf­und­ar­verkum og í raun hefur dregið veru­lega úr henni. En núna sjáum við það í gegnum áskriftir að þegar les­andi finnur höf­und sem honum líkar við, þá leitar hann að eldri verk­um. Eldri höf­und­ar­verk hafa því vaknað til lífs­ins vegna þessa. Sem útgef­andi finnst mér þetta mjög mik­il­vægt.“

Rustan Panday, stjórn­ar­for­maður Storytel Group, sagði þá að Storytel hefði aukið hefð­bundna bók­sölu í Sví­þjóð, en fór þó ekki út í ítar­legar grein­ingar á því. 

Sjöberg lagði áherslu á að mik­il­vægt væri að ræða þessa hluti. „Það sem við erum að sjá núna er upp­haf mik­illa breyt­inga í útgáfu­geir­an­um. Á meðan slíkum umskiptum stendur munu koma upp alls konar áskor­anir fyrir alla hlut­að­eig­end­ur; fyrir höf­unda, for­lögin og fyrir áskrift­ar­þjón­ust­ur. Við verðum öll að vera opin fyrir breyt­ingum í útgáfu­lands­lag­inu. Ég tel að þegar spurt er um við­skipta­módel þá verður að benda á að margt mun ger­ast á kom­andi árum, þetta er í raun nýr bransi. Útgáfu­brans­inn er einn sá elsti í heim­in­um, eða um 500 ára gam­all, og í honum hefur verið notað sama módel nán­ast allan tím­ann.“

Hann upp­lýsti að bak­grunnur hans hefði verið í fjöl­miðla­brans­anum og að hann þekkti því vel breyt­ingar í gegnum hann. „Allir hafa upp­lifað krefj­andi áskor­anir sem koma í kjöl­far breyt­inga.“

Hvað með aðstæður hér, bóka­út­gáfa er við­kvæmur bransi á Íslandi? spurði Auð­ur. 

Sjöberg sagði að þetta væri auð­vitað mjög við­kvæmt umræðu­efni. „En við höfum fengið sömu spurn­ingar í Sví­þjóð. Hvað mun þetta í raun þýða fyrir útgáfu? Við höfum séð að það sé gott að hafa eig­anda sem er við­rið­inn brans­ann – því þegar hann breyt­ist verðum við að skilja hvort ann­að,“ svar­aði hann og bætti síðan við: „Ég geri mér grein fyrir því að íslenskur útgáfu­bransi sé ekki eins þrosk­aður enn og sá sænski en það sama má segja um hinn finnska. Við sjáum þó miklar breyt­ingar þar í landi. Það er alltaf betra að sýna frum­kvæði og vera sjálfur við stjórn­ina.“

Af hverju vill Storytel eign­ast hlut í íslenskum bóka­út­gáfu­mark­aði?

Panday svar­aði: „Storytel var stofnað fyrir bókaunn­endur og við þurfum sögur fyrir við­skipta­vini okk­ar. Við höfum nú um 1.500 íslenska titla á Storytel en það er til gríð­ar­legur fjöldi af eldri höf­und­ar­verk­um. Við viljum enn þá fleiri inn fyrir okkar við­skipta­vini og það er mjög dýrt að taka öll þessi gömlu höf­und­ar­verk upp. Svo við viljum fá for­lögin til að taka upp sínar bæk­ur. Höf­und­arnir munu því hafa fleiri bækur á Storytel sem hlust­endur okkar munu síðan nýta sér. Fyrir okkur eru við­skipta­vinir okkar þeir mik­il­væg­ustu og fyrir for­lögin eru það rit­höf­und­arn­ir, því án þeirra hafa þeir engar sög­ur.“ 

Hætta á að risar gleypi bóka­út­gáfu

Rit­höf­undar eru mik­il­vægir fyrir Storytel – en skiptir hagur þeirra máli? 

Um það hefur áður verið rætt á stjórn­ar­fundum í Gunn­ars­húsi, húsa­kynnum Rit­höf­unda­sam­bands­ins, vegna Storytel á Íslandi, m.a. vegna þess að skort hafi þótt ­gagn­sæi í samn­ingum þess við móð­ur­fé­lag­ið. 

Ragn­heiði Tryggva­dótt­ur, fram­kvæmda­stjóra rit­höf­unda­sam­bands­ins, var nokkuð brugðið við þær fréttir að Storytel AB í Sví­þjóð hefði nú eign­ast 70 pró­sent hlut í stærsta útgáfu­fyr­ir­tæki lands­ins. 

„Fyrir það fyrsta er áhyggju­efni að íslensk bóka­út­gáfa yfir­leitt sé í eigu erlendra aðila. Bóka­út­gáfa á örtungu­máli – sem er svo smátt að það nær nán­ast ekki inn í excel­skjalið þar sem „stóru“ örtung­urnar eins og norska, danska, sænska og finnska eru mældar – verður að vera drifin að hluta til af öðru en mark­aðslög­málum og ábata­von. Nauð­syn þess að gefnar séu út fjöl­breyttar teg­undir bók­mennta sem spegla íslenskan veru­leika er ómæl­an­leg þegar kemur að und­ir­stöðum menn­ing­ar,“ sagði Ragn­heið­ur. Í títt­nefndu sam­tali við hana hafði líka borið á góma að rit­höf­unda­sam­tök, í Evr­ópu, þá ekki hvað síst á Norð­ur­lönd­un­um, hefðu lengi haft af því þungar áhyggjur að risar í líki Google og Amazon kæmu auga á bóka­út­gáfu­mark­að­inn og gleyptu hann í einum bita. 

„Þró­unin alls stað­ar, þar sem þetta er byrj­að, sýnir að ýmis­legt verður undan að láta og þar er það fyrst fjöl­breytnin sem minn­kar,“ benti hún einnig á. „Sam­kvæmt þeim frétt­um, sem þegar hafa borist af kaupum Storytel á 70 pró­sent hlut í For­lag­inu, á að reka útgáf­una áfram óbreytta og allir samn­ingar eiga áfram að gilda. Við spyrjum samt, hversu lengi? Óhjá­kvæmi­lega mun koma að þeim tíma­punkti að ábata­von nýrra eig­enda, sem varla líta á sig sem sér­staka vörslu­menn íslenskrar tungu, muni hafa áhrif á útgáfu­stefnu For­lags­ins.“

Ójafn­vægið er þegar alltof mikið

Í þessum vanga­veltum öllum var ekki úr vegi að heyra í rit­höf­undi. Svo við báðum Mar­gréti Tryggva­dótt­ur, rit­höf­und sem gefur út hjá For­lag­inu og situr í stjórn RSÍ, að segja okkur í stuttu máli hvernig staðan blasir við henn­i. 

„Sko … “ hugs­aði Mar­grét upp­hátt. „Maður ótt­ast ýmis­legt. Þegar Oddi hætti að prenta bækur og flestar bækur í kjöl­farið prent­aðar í útlöndum fannst mér það svo­lítið eins og þegar Íslend­ingar hættu að geta smíðað skip í gamla daga. Nú er eign­ar­haldið á 70 pró­sent af stærsta útgáfu­fé­lagi lands­ins komið úr landi. Ósjálfrátt sýpur maður hvelj­ur,“ sagði hún en tók síðan fram að eign­ar­hald væri eitt, eig­enda­stefna og dag­legur rekstur væri ann­að.

„Eign­ar­haldið á For­lag­inu og for­verum þess hefur verið alls­konar og hvorki höf­undar né les­endur hafa endi­lega fundið mik­inn mun. Bjart­sýn­is­mann­eskjan í mér vonar að svo verði áfram og að samn­ingar vegna hljóð­bóka verði jafn­vel eitt­hvað skárri en þeir eru nú og höf­undar beri sann­gjarn­ari hlut úr být­um. Á sama tíma ótt­ast ég að svo verði ekki og að þeir samn­ingar sem höf­undar þó hafa náð við útgef­endur og eru skárri en í fjöl­menn­ari löndum þar sem meiri sala er mögu­leg – og þar með hærri höf­unda­laun, þótt þau séu hlut­falls­lega lægri – þurrk­ist út.“

Hún kvaðst líka ótt­ast um íslenskan bóka­markað ef stóri og vold­ugi aðil­inn á mark­aðnum yrði enn stærri og burð­ugri. 

„Ójafn­vægið er þegar alltof mik­ið. Það sem mér finnst mest spenn­andi og áhuga­vert er þó hvað verður um sjálfs­eign­ar­stofn­un­ina Bók­mennta­fé­lagið Mál og menn­ingu sem mér þykir afar vænt um og er nú allt í einu vænt­an­lega stút­full af pen­ing­um. Ég vona svo sann­ar­lega að það fé verði til góðs fyrir íslenskar bók­menntir og bóka­markað eins og til var stofn­að.“

Í Rit­höf­unda­sam­band­inu hafa verið viðr­aðar áhyggjur af sam­ings­stöðu íslenskra höf­unda og vanga­veltur kvikn­að; hvort það gæti mögu­lega haft áhrif á ramma­samn­ing RSÍ og FÍBÚT – sem er þessa dag­ana í end­ur­skoð­un. Gæti svo farið að erlent stór­fyr­ir­tæki setji afar­kosti í slíkum við­ræð­um, í sam­fé­lagi útgef­enda og rit­höf­und­ar, þar sem bæði liggja sam­eig­in­legir hags­munir og hags­muna­á­rekstrar verða á köfl­um; í bransa sem sam­einar báða aðila og er flók­inn og um margt sér­stakur á Ísland­i. 

Á fund­inum spurði Auður hvort þessi kaup hefðu áhrif á samn­inga­for­sendur íslenskra höf­unda og svar­aði Egill um hæl að svo væri ekki. „Þetta mun hafa nákvæm­lega engin áhrif á samn­ings­stöðu íslenskra höf­unda við For­lagið eða Storyt­el. For­lagið mun alfarið halda áfram að starfa sem sjálf­stætt fyr­ir­tæki sem semur við höf­unda á grunni og eftir ramma­samn­ingi Félags íslenskra bóka­út­gef­anda og Rit­höf­unda­sam­bands­ins.“

Í sama streng tók Hólm­fríður Matth­í­as­dótt­ir, útgáfu­stjóri For­lags­ins. „Við fylgjum ramma­samn­ingi Rit­höf­unda­sam­bandi Íslands og Félagi íslenskra bóka­út­gef­anda, hvernig sem hann er og verð­ur. Þetta mun ekki hafa áhrif á þá samn­inga, alls ekki,“ sagði hún. 

Að sögn full­trúa For­lags­ins sem við ræddum við er stefnan að For­lagið starfi áfram sjálf­stætt og á þeim má skilja að öðrum útgáfu­fé­lögum á Norð­ur­lönd­unum hafi vegnað vel á þessum for­send­um. Í frétt á Kjarn­anum í vik­unn­i mátti sjá eft­ir­far­andi ummæli Jonas Telland­er, for­stjóra og stofn­anda Storyt­el: „Við erum gríð­­ar­­lega ánægð með þessa nýj­­ustu við­­bót við Storytel fjöl­­skyld­una og öfl­­ugt net útgáfu­­fé­laga okkar á Norð­­ur­lönd­un­­um. For­lagið sómir sér þar vel meðal virtra félaga á borð við Nor­­stedts För­lags­grupp, Gum­­merus Publ­is­hers og Peop­­le’s Press. Við erum spennt að hefja sam­­starf með reynslu­­miklum útgef­endum For­lags­ins sem deila ástríðu okkar fyrir góðum sög­­um.“ 

Í höf­uð­stöðvar rit­höf­unda­sam­bands­ins hafa þó borist flókn­ari frá­sagn­ir. Upp­lýs­ingar sem að RSÍ hefur frá syst­ur­sam­tökum sínum á Norð­ur­lönd­unum ganga að sumu leyti þvert á þær yfir­lýs­ingar að höf­undar séu almennt sáttir og ánægð­ir. 

Ragn­heiður nefndi að fyrr­ver­andi for­maður rit­höf­unda­sam­bands­ins í Sví­þjóð, Gunnar Ardeli­us, hefði í fjöl­mörgum við­tölum lýst yfir áhyggjum sínum af við­skipta­mód­el­inu sem Storytel AB stæði fyr­ir.

Hætta ekki að gefa út prent­aðar bækur

Við spurðum útgáfu­stjór­ann, Hólm­fríði Úu Matth­í­as­dótt­ur, hvað þau hefðu að segja við þá höf­unda sem hefðu áhyggjur af þessum kaup­um. „Við segjum fyrst og fremst að það sé ekk­ert að breyt­ast innan For­lags­ins. Þetta er sama fólk­ið, sömu áherslur og sami útgáfu­listi; það mun ekk­ert breyt­ast í okkar sam­skiptum við þau. Það eina sem mun breyt­ast með tím­anum er það að við ætlum að fram­leiða fleiri hljóð­bækur sem var alltaf á stefnu­skránni hjá okk­ur. Nú fáum við auk­inn kraft til að gera það.“

Hún sagði að umhverfið væri að breyt­ast og þró­ast í tækni og þróun og með þessu yrði von­andi hægt að bregð­ast fyrr við þeim breyt­ing­um. „Við erum ekki að fara að hætta að gefa út prent­aðar bæk­ur. Það er alveg víst.“

Hólm­fríður sagði að fyrst og fremst sæju þau hjá For­lag­inu tæki­færi í þessum breyt­ingum á eign­ar­haldi og benti á að nú væru óvissu­tímar framund­an. „Við erum á þessum umbreyt­ing­ar­tímum og við verðum nátt­úru­lega að gera þetta fag­mann­lega og í sam­vinnu við höf­undana á skyn­saman hátt þannig að útkoman sé góð fyrir alla – og þegar ég segi alla þá á ég við höf­unda og útgef­end­ur.“ Hún sagð­ist gera sér grein fyrir því að þetta væru óvæntar fréttir fyrir marga og væri hún að reyna að hafa sam­band við sem flesta til að ræða þetta og útskýra.

Stærsta for­lagi Íslands von­andi siglt í örugga höfn

Hall­dór Guð­munds­son er stjórn­ar­for­maður Máls og menn­ing­ar, en hann var árum saman útgáfu­stjóri sama félags. Óhætt er að full­yrða að hann búi yfir óvenju marg­slung­inni reynslu á sviði alþjóð­legrar útgáfu, en hann var í for­svari fyrir Ísland þegar það var gesta­þjóð á bóka­mess­unni í Frank­furt og síðar einnig fyrir Nor­eg; auk þess sem hann hefur skrifað á þýsku sér­stak­lega fyrir þýskan mark­að. 

Hall­dór á eft­ir­tekt­ar­verðan frum­kvöðla­þátt í útrás íslenskra höf­unda, bæði með því að leggja grunn að henni í Mál og menn­ingu á sínum tíma og með því að tengja íslenska útgáfu við áður­nefnda alþjóð­lega sölu­messu, ásamt Árna Ein­ars­syni, sem einnig er í stjórn félags­ins, og ýmsum fleirum, eins og Val­gerði Bene­dikts­dótt­ur, sem hefur ára­tugum saman haldið saman erlendu rétt­inda­deild­inni innan Eddu útgáfu og í For­lag­inu; rétt eins og Hólm­fríður sem starf­aði jafn­framt lengi í útgáfu í Barcelona. Þó er óhætt að segja að sú stað­reynd að Hall­dór hafi verið alinn upp í Þýska­landi og löngum búið yfir djúpu, marg­slungnu tengsla­neti þar, jafnt sem á Norð­ur­lönd­un­um, hafi haft skáld­leg áhrif á íslenska útgáfu. 

Hall­dór benti á í sam­tali við Auði og Báru Huld að Íslend­ingar horfðu nú fram á mjög erf­iða kreppu­tíma, nú þegar við siglum inn í heimskreppu, og þá væri gaman að sjá áhuga erlendra aðila á íslenskri bóka­út­gáfu. Hann tók sér­stak­lega fram að þarna væri um að ræða breyt­ingu á eign­ar­haldi á For­lag­inu, það rynni ekki inn í Storyt­el. „Svo er þetta nátt­úru­lega þannig að landa­mæri bóka­út­gáfu eru tungu­mál­ið. Þú ferð ekk­ert með íslensk­una eða íslenskar bækur í burtu. Við vonum að Storytel eigi eftir að efla fyr­ir­tækið og geri það með því að leggja okkur lið með meiri útgáfu með raf­rænum hætt­i.“

Hann sagði að nú, í miklu sam­drátt­ar­skeiði í íslenskri bók­sölu, væri búið að taka stærsta for­lag Íslands og sigla því í það sem hann vonar að reyn­ist örugg höfn. 

 „Það finnst mér mik­ill ávinn­ingur – og svo vona ég að við höfum gæfu til að láta þetta þróast,“ sagði hann og bætti því næst við: „Við þurfum að grípa gæs­ina – þeir sem vinna hjá For­lag­inu, höf­undar og aðrir verða að hugsa út í það. Við getum átt sam­eig­in­lega sókn inn á alþjóða­mark­að­i.“

En viltu spá ein­hverju um hversu mikil áhrif á hljóð­bókin eftir að hafa á bóka­út­gáfu? 

Hall­dór sagði að eng­inn vissi það í reynd. 

Hann taldi ekki að minna væri að selj­ast af prent­uðum bókum vegna hljóð­bókanna. „Ef við horfum alveg raun­sætt á þetta þá hefur venju­leg fýsísk bók­sala hægt og hægt dreg­ist sam­an. Við verðum að horfast í augu við það. Þannig hefur það verið – miklu meira í sumum greinum og minna í öðr­um. Skáld­sögur hafa oft haldið sér vel en orða­bækur eru til dæmis hættar að koma út. En hljóð­bókin hefur verið stöðugri sókn.“

En nú hefur verið kurr í RSÍ út af samn­ingum höf­unda við Storytel á Íslandi. Viltu segja eitt­hvað um það?

 „For­lagið ber ekki ábyrgð á því. Það á nú alveg að vera hægt á þessum litla mark­aði að setj­ast niður og búa til skýra og góða samn­inga – og við settum það inn í þetta sam­komu­lag núna að báðir aðilar myndu vinna að því en á sama tíma erum við að reyna að koma með kraft og nýj­ungar á markað sem hefur átt í miklum vanda. Ég held að það hafi verið unnið heil­mikið í því að bæta þá samn­inga og maður sér nátt­úru­lega á reikn­ingum Storytel á Íslandi að þeir borga veru­legar höf­unda­greiðslur sem hlut­fall af sinni veltu. Svo erum við að sjá að vegna hljóð­bók­ar­innar er bóka­lestur að aukast.“

Hann sagði að þar sem hann væri sjálfur rit­höf­undur þekkti hann umræð­una vel í kringum for­lög­in. „Ég hef alveg skiln­ing á því vegna þess að allir rit­höf­undar eru í „one man warfare“ og þurfa að gæta sinna hags­muna en við megum ekki mis­skilja það að breytt eign­ar­hald þýði að For­lagið fari eitt­hvað eða að það að vera sýni­legra á hug­veitum geri það allt í einu að verkum að bækur selj­ist ekki. Neyslu­mynstur eru mis­jöfn og breyt­ast með kyn­slóð­u­m.“  

Hall­dór benti jafn­framt á að tvær megin ástæður væru fyrir þessu.

„Ann­ars veg­ar: á þessum óvissu­tímum er mik­il­vægt að fá inn öfl­ugan aðal­eig­anda. Og þar að auki eig­anda sem er sér­hæfður í hljóð- og raf­bókum – því við höfum siglt hratt inn í staf­ræna tíma. Nú er gíf­ur­leg eft­ir­spurn eftir hljóð­bók­um, en þetta hefur setið á hak­anum í íslenskum for­lög­um. Lestr­ar­venjur breyt­ast með tím­an­um, en ég vil líka kalla hlustun á hljóð­bækur lest­ur,“ sagði hann og hélt svo áfram: „Út­gáfa er jafn­framt að verða alþjóð­legri og það er mik­il­vægt að rödd íslenskra bók­mennta heyr­ist betur erlend­is. Hér með teng­ist íslensk útgáfa alþjóð­legri þróun og hvernig tek­ist er á við hana. Útgáfa rétt eins og annað er að alþjóða­væð­ast og er mjög gott fyrir íslenska útgáfu að fá þessa teng­ingu inn í alþjóð­legan heim. Og ég held að það geti líka orðið til hags­bóta fyrir neyt­end­ur, eða rétt­ara sagt les­end­ur.“

Öllum bregður við breyt­ingar

Samn­ing­­ur­inn er gerður með fyr­ir­vara um sam­­þykki Sam­keppn­is­eft­ir­lits­ins og sagð­ist Hall­dór ekki geta metið hvort hann myndi hafa áhrif á aðra bóka­út­gef­end­ur. „Ís­lenskur bóka­mark­aður er mjög aðgengi­leg­ur, það getur nán­ast hver sem er sest niður og gefið út bók, þ.e. fram­leiðslan er orðin ódýr­ari. En það er ekki mikið um bóka­mark­aði í Evr­ópu sem er aðgengi­legri en okkar litli mark­að­ur. Sem sé í þess­ari sam­keppn­is­merk­ingu; að það sé auð­velt að kom­ast inn á hann.“

Hann sagð­ist hafa fullan skiln­ing á því að rit­höf­undum hefði brugðið við fréttir af kaupum Storytel á For­lag­inu. „Öllum bregður við breyt­ingar en það er líka hægt að prófa að opna hug­ann og spyrja sig: Eru tæki­færi í þessu?“ 

Hann telur að íslenski bóka­mark­að­ur­inn sé ekki svo frá­brugð­inn öðrum – ein­ungis minni og aðgengi­legri. „Ég sé ekki að sam­band útgef­anda og höf­unda ætti að breyt­ast við þetta.“

Sam­of­inn og sensi­tívur útgáfu­heimur

Hinir og þessir sem við heyrðum í, bæði útgef­endur og rit­höf­und­ar, hljóm­uðu undr­andi, sumir for­vitnir og ein­hverjir um leið að ein­hverju leyti gagn­rýnir á þessi óvæntu umsvif, en ekki voru allir að sama skapi reiðu­búnir til að tjá sig um þau opin­ber­lega, öðru­vísi en að segja þetta mikil tíð­indi. Kannski er það til marks um hversu sam­of­inn og sensi­tívur útgáfu­heim­ur­inn er í nábýl­inu á Íslandi; þetta sam­fé­lag höf­unda og útgef­anda, ýmist í sam­vinnu eða líf­legum rök­ræð­um, sem þó birt­ist að miklu leyti saman eins og fjöl­skylda í jóla­bóka­flóð­inu ár hvert. Og kannski er sam­fé­lagið eins konar fjöl­skylda – með öllum þeim átökum sem því fylgja. 

Sitt sýn­ist hverjum og auð­vitað er hlut­verk Rit­höf­unda­sam­bands­ins að vera á tánum fyrir félags­menn sína, mis­burð­uga í við­skiptum og kjar­aum­leit­un­um, um leið og það er hlut­verk útgef­enda að finna leiðir til að halda lífi í útgáf­unn­i. 

Hvort þessi umsvif eiga eftir að opna spenn­andi leiðir og stuðla að alþjóð­legri sam­vinnu í breyttum útgáfu­heimi, þar sem er við­buið að verði ófyr­ir­sjá­an­legar áskor­an­ir, eða fæða af sér snún­ari sam- og við­skipti í heima­brans­anum kemur í ljós. Kannski ger­ist bæði, tæki­færin blómstra og um leið átök og álita­mál. Þannig er útgáfu­brans­inn og líka veru­leik­inn, aldrei svart hvít­ur, frekar í lit, þó að lit­brigðin séu stundum með fal­lega áferð og stundum ekki. Og svo er að sjá hvað Sam­keppn­is­eft­ir­litið seg­ir! 

Að lok­um: ein­hverjar vanga­veltur heyrðum við um hverjir eiga stærstan hlut í Storyt­el, en hér má sjá það í stórum dráttum.