Frá byrjun síðasta árs hefur erlend nýfjárfesting á Íslandi verið neikvæð um 119 milljarða króna. Hún var neikvæð um 57 milljarða króna í fyrra og á fyrstu tíu mánuðum yfirstandandi árs hafa erlendir fjárfestar selt innlend hlutabréf og ríkisskuldabréf fyrir alls 62 milljarða króna. Þar af fóru 58 milljarðar króna út á fyrstu þremur mánuðum ársins.
Þetta kemur fram í ritinu Peningamálum sem Seðlabanki Íslands gaf út í vikunni.
Þorri þessa fjármagnsflótta átti sér stað frá október í fyrra og til loka marsmánaðar 2021. Á því hálfs árs tímabili losuðu erlendir fjárfestar um alls 93 milljarða króna í innlendum hlutabréfum og ríkisskuldabréfum og fóru með þá út úr íslensku hagkerfi. Á einu ári seldu erlendir fjárfestar því eignir fyrir 97 milljarða króna og fóru með ávinninginn annað.
Erlendir kaupa fjarskiptainnviði
Viðbúið er að þessi staða muni að einhverju leyti snúast við í nánustu framtíð ef eftirlitsaðilar samþykkja kaup erlendra aðila á íslenskum fjarskiptainnviðum.
Þar munar mest um ætluð kaup franska sjóðsstýringarfyrirtækisins Ardian France SA á Mílu af Símanum. Áætlaður söluhagnaður er rúmlega 46 milljarðar króna að teknu tilliti til kostnaðar vegna viðskiptanna og áætlað virði viðskiptanna er 78 milljarðar króna, að meðtöldum fjárhagslegum skuldbindingum Mílu sem kaupandinn yfirtekur.
Í lok mars skrifaði Sýn undir samning um sölu og endurleigu á fjarskiptainnviðum til sjóðs í stýringu bandaríska sjóðstýringafyrirtækisins Digital Colony. Hagnaðurinn af sölunni var sagður nema 6,5 milljörðum króna, en hún bíður enn samþykkis Samkeppniseftirlitsins.
Þjóðaröryggisráð hefur einnig verið að rýna söluna á fjarskiptainnviðunum til erlendra fjárfesta. Ráðið hefur fundað um málið og telur ástæðu til að greina áhættuþætti sem tengjast því.
Höft héldu peningum inni árum saman
Á Íslandi voru sett fjármagnshöft í nóvember 2008 til að koma í veg fyrir að umfangsmiklar krónueignir, meðal annars í eigu kröfuhafa fallinna banka, væri ekki skipt yfir í aðra gjaldmiðla með tilheyrandi áhrifum á íslensku krónuna. Höftin voru svo losuð að mestu í mars 2017, en ekki að öllu leyti. Enn var til staðar svokölluð bindiskylda. Samkvæmt henni var erlendum fjárfestum gert að festa fimmtung af fjármagni sínu hér til lengri tíma, en með því varð Ísland að óálitlegri kosti fyrir fjárfestingar erlendis frá. Bindiskyldan var svo afnumin í mars 2019.
Bindiskyldan kom í veg fyrir að þeir erlendu aðilar sem áttu fjárfestingar hérlendis, til dæmis í ríkisskuldabréfum eða hlutabréfum skráðra félaga, seldu þær eignir og færu. Þar var að uppistöðu um að ræða fjárfesta sem áttu eignir með rætur í bankahruninu. Um var að ræða til dæmis aflandskrónueigendur eða erlendu sjóðina sem áttu kröfur á Kaupþing og breyttu þeim í hlutafé í Arion banka.
Innbyggður hvati var til að halda fjárfestingunum hérlendis á meðan að bindiskyldan var við lýði. Fyrstu tvo mánuðina eftir að hún var afnumin virtist sem að þessi breytta staða myndi stuðla að jákvæðri þróun fyrir íslenskt hagkerfi. Hrein nýfjárfesting erlendra aðila hérlendis var jákvæð um 25 milljarða króna. Á öllu árinu 2019 var hún jákvæð um 30 milljarða króna.
Það breyttist hins vegar í fyrra.
Hrina fjármagnsútflæðis
Á fyrstu fimm mánuðum ársins 2020 var hrein nýfjárfesting erlendra aðila hérlendis neikvæð um fimm milljarða króna. Í lok þess tímabils var kórónuveirufaraldurinn búinn að herja á Ísland í þrjá mánuði. Í Fjármálastöðugleikariti Seðlabankans sem kom út í byrjun júlí í fyrra sagði að þessi tala benti til þess að „engin merki hafa verið um fjármagnsflótta frá landinu en frá því að farsóttin náði útbreiðslu hér á landi hefur hrein skráð nýfjárfesting verið jákvæð um 2 ma.kr.“
Á seinni hluta síðasta árs, og fyrstu mánuðum ársins 2021 komu þau merki hins vegar skýrt fram.
Í Fjármálastöðugleikariti Seðlabankans sem birt var í apríl sagði að „hrina fjármagnsútflæðis“ hafi hafi hafist í fyrrahaust þegar nokkrir erlendir aðilar sem áttu stórar verðbréfastöður hérlendis, tóku að selja auðseljanlegar krónueignir sínar og síðar meir innlend verðbréf. „Á tímabilinu september 2020 - mars 2021 losuðu erlendir aðilar um 29 ma.kr. af ríkisbréfum, 23 ma.kr. af aflandskrónum (innstæðubréf CBI 2016 fyrst og fremst) en einnig hlutabréf fyrir 62 ma.kr. og fluttu andvirðið úr landi. Á sama tíma keyptu lífeyrissjóðir gjaldeyri fyrir 31 ma.kr., að megninu til í september og október.“
Útlendingarnir létu sig hverfa
Aflandskrónur lækkuðu um helming á síðasta ári, að megninu til undir lok árs. Fram að því hafði staða þeirra lítið sem ekkert breyst frá því að losað var um bindiskylduna vorið 2019.
Alls flæddu út 52,2 milljarðar króna í eigu erlendra fjárfesta umfram það sem var nýfjárfest hérlendis frá júnílokum og út desember 2020. Innflæðið var 19,3 milljarðar króna en útflæðið 67,9 milljarðar króna.
Mest munaði um sölu eins skuldabréfasjóðs, Blue Bay Asset Management, á ríkisskuldabréfum sem hann átti, en sjóðurinn átti í upphafi árs í fyrra um helming allra ríkisbréfa í eigu erlendra aðila og losaði um alla stöðuna á árinu 2020. Samanlagt skilaði þessi staða því að hrein nýfjárfesting á Íslandi var neikvæð um 57 milljarða króna alls í fyrra.
Til viðbótar seldu tveir stærstu eigendur Arion banka sig út úr honum á örfáum mánuðum, eða fra lokum september í fyrra og fram á árið 2021. Um er að ræða vogunarsjóðina Taconic Capital Advisors og Sculptor Capital Management. Á örfáum vikum fór eignarhlutur Taconic í Arion banka úr 23,22 prósentum í ekkert. Sculptor seldi sömuleiðis allan 6,12 prósent hlut sinn snemma á þessu ári.
Fleiri vogunarsjóðir, sem komu inn í eigendahóp Arion banka eftir að hafa tilheyrt kröfuhafahópi Kaupþings, hafa líka verið að selja sig niður. Fjórir slíkir, meðal annars þeir tveir áðurnefndu, áttu samanlagt 32,57 prósent hlut í Arion banka fyrir ári. Nú á enginn erlendur sjóður meira en eitt prósent í bankanum.
Þótt hægt hafi á fjármagnsflóttanum síðasta rúma hálfa árið hefur erlend nýfjárfesting samt verið neikvæð um fjóra milljarða króna frá lokum mars og til loka október 2021.
