Á dög­unum ákvað Sig­urður Ingi Jóhanns­son sjáv­ar­út­vegs­ráð­herra með sér­stakri reglu­gerð að breyta fyr­ir­komu­lagi við veiðar smá­báta á mak­ríl. Fyrir kom­andi ver­tíð sem hefst nú innan skamms verður mak­ríl­kvóta í fyrsta sinn úthlutað niður á ein­staka báta. Úthlut­unin mun byggja á afla­reynslu áranna 2009-2014 eftir ákveð­inni for­múlu.  Á síð­ustu árum hefur gilt svo­kallað „ólympískt“ fyr­ir­komu­lag.  Það felst í því að smá­báta­flokknum í heild er úthlutað heild­ar­kvóta fyrir kom­andi ver­tíð og svo hefur smá­bátum með gild veiði­leyfi verið frjálst að veiða þangað til heild­ar­kvót­anum er náð.

Þetta fyr­ir­komu­lag hefur haft það í för með sér að fjöl­margir útgerð­ar­menn smá­báta hafa verið kapp­samir að veiða sem allra mest þangað til heild­ar­kvót­anum er náð. Sókn­ar­þung­inn hefur því verið tals­vert mik­ill. Alls fá nú 192 smá­bátar úthlut­uðum mak­ríl­kvóta fyrir kom­andi ver­tíð. Um 86 af þessum bátum fá þó ein­ungis tíu tonn og minna í sinn hlut.  Tutt­ugu stærstu kvóta­haf­arnir munu verða með um 50 pró­sent af kvóta smá­bát­anna. Flestir stærstu kvóta­haf­arnir koma af sunn­an- og vest­an­verðu land­inu þar sem veiðin hefur verið best.  Ef þessi úthlutun nú niður á ein­staka báta mun leiða til þess að var­an­leg afla­hlut­deild muni í fram­tíð­inni byggja á henni er ljóst að umtals­verð verð­mæti verða til fyrir við­kom­andi útgerð­ir. Of snemmt er að segja til um hvernig þau mál þró­ast þar sem mak­ríl­frum­varp sjáv­ar­út­vegs­ráð­herra er í mik­illi óvissu á þing­inu.

Hlut­deild smá­báta nálægt 5% af heild

Út­gerð­ar­menn smá­báta hafa á síð­ustu árum náð sífellt betri tökum á veiðum á mak­ríl á sér­stak­lega útbúin veið­ar­færi. Afla­hæstu bát­arnir hafa veitt nokkur hund­ruð tonn á hverri ver­tíð og afl­inn hefur nán­ast allur farið til mann­eld­is­vinnslu. Útgerð­ar­menn bát­anna hafa smám saman þróað og fjár­fest fyrir umtals­verðar fjár­hæðir í veið­ar­færum fyrir veið­arnar með góðum árangri. Hlut­deild smá­báta í heildar mak­ríl­kvót­anum hefur hækkað á und­an­gengnum árum og nam í fyrra tæpum 5 pró­sent en þá veiddu smá­bátar um 7.400 tonn.  Líkt og hjá stóru upp­sjáv­ar­skip­unum hefur til­koma mak­ríls verið mikil lyfti­stöng fyrir margar byggðir og hafa margar smá­báta­út­gerðir fengið umtals­vert meiri verk­efni á sína báta fyrir vik­ið.

Lands­sam­band smá­báta­eig­anda ósátt við ráð­herra

At­hygli vekur að stjórn Lands­sam­bands smá­báta­eig­enda seg­ist veru­lega ósátt við þessa úthlutun á mak­ríl­kvóta niður á ein­staka báta og telur ákvörðun Sig­urðar Inga for­kast­an­lega í til­kynn­ingu. Stjórn Lands­sam­bands­ins vill hafa fyr­ir­komu­lagið óbreytt frá fyrra ári – þ.e.a.s. „ólympískt“ fyr­ir­komu­lag en vill að heild­ar­kvóti smá­báta­flokks­ins verði stór­auk­inn og hefur horft til þess að í Nor­egi nemur hlut­deild smá­báta í heildar mak­ríl­veið­inni um 16 pró­sent­um. Þá telur stjórnin að með þess­ari reglu­gerð ráð­herra muni kvóta­setn­ingin sér­stak­lega gagn­ast þeim útgerðum smá­báta sem allra mest hafa veitt á und­an­gengnum árum en síður þeim sem síðar hófu veið­arnar og hafa nýlega fjár­fest í dýrum veið­ar­færa­út­bún­aði.

Mak­ríl­frum­varpið í óvissu

Þessi reglu­gerð um fyr­ir­komu­lag við veiðar smá­báta hefur verið gefin út þótt óvíst sé nú hvernig mak­ríl­frum­varp sjáv­ar­út­vegs­ráð­herra muni á end­anum líta út.  Frum­varpið hefur nú um nokk­urt skeið verið í með­förum atvinnu­vega­nefndar og ýmsar breyt­ing­ar­til­lögur hafa verið ræddar en nið­ur­staða liggur ekki fyr­ir. Svo gæti farið að frum­varpið næði ein­fald­lega ekki fram að ganga.  Ef svo verður mun veið­unum verða stýrt með útgáfu reglu­gerða sem gilda til árs í senn líkt og verið hefur und­an­farin ár.

Tutt­ugu stærstu með um 50% kvót­ans

Smá­bátar af Snæ­fells­nesi eru fyr­ir­ferð­ar­miklir á list­anum yfir þá sem fá mestan kvóta fyrir kom­andi ver­tíð enda hafa þeir náð mjög góðum árangri við mak­ríl­veið­arnar á síð­ustu árum. Sá bátur sem fær mestan mak­ríl­kvóta smá­báta fyrir ver­tíð­ina í ár er Fjóla GK með 331 tonn. Fjóla er með heima­höfn í Sand­gerð­i.  Útgerð­ar­maður þess báts er Davíð F. Jóns­son.  Vís­ir.is greindi nýlega frá því að Davíð hefði átt sæti í sjáv­ar­út­vegs­nefnd Fram­sókn­ar­flokks­ins.  Bát­arnir Sæhamar SH og Litli Hamar SH, báðir í eigu Krist­ins J. Frið­þjófs­sonar ehf. á Rifi , fá sam­tals 445 tonnum úthlutað eða 6,3% af heild­ar­kvót­an­um.  Þá fær Tryggvi Eðvarðs­son SH á Rifi 131 tonnum úthlutað en hann er í eigu fjöl­skyldu Ásbjarnar Ótt­ars­sonar fyrr­ver­andi þing­manns Sjálf­stæð­is­flokks­ins.

Heild­ar­sölu­and­virð­i ­vegna mak­ríls í fyrra nam meira en tutt­ugu millj­örðum í fyrra, en helsti mark­aður fyrir mak­ríl er Aust­ur-­Evr­ópa, einkum Rúss­land.

 

Mak­rílút­hlutun smá­báta 2015
	Nafn	Útgerð	Heima­höfn	Úthlut­un, tonn	Hlut­deild í smá­báta­flokki í %
1	Fjóla GK	Arctic ehf	Sand­gerði	331	4,72%
2	Siggi Bessa SF	Erpur ehf	Horna­fjörður	306	4,36%
3	Sæhamar SH	Krist­inn J. Frið­þjófs­son ehf	Rif	260	3,71%
4	Álfur SH	Útgerð­ar­fé­lagið Álfar ehf	Arn­ar­stapi	216	3,07%
5	Brynja II SH	Bjart­sýnn ehf	Ólafs­vík	199	2,84%
6	Litli Hamar SH	Krist­inn J. Frið­þjófs­son ehf	Rif	185	2,63%
7	Ólafur HF	Rjúpna­fell ehf	Hafn­ar­fjörður	176	2,50%
8	Særif SH	Mel­nes ehf	Rif	163	2,32%
9	Ingi­björg SH	Ingi­björg ehf	Rif	159	2,27%
10	Dögg SU	Ölduós ehf	Stöðv­ar­fjörður	158	2,24%
11	Pálína Ágústs­dóttir GK	K & G ehf	Sand­gerði	155	2,21%
12	Ísak AK	Eiður Ólafs­son ehf	Akra­nes	149	2,12%
13	Mangi á Búðum SH	Útgerð­ar­fé­lagið okkar ehf	Ólafs­vík	149	2,12%
14	Fjóla SH	Þór­is­hólmi ehf	Stykk­is­hólmi	144	2,05%
15	Tryggvi Eðvarðs SH	Nes­ver ehf	Rif	131	1,86%
16	Addi afi GK	Útgerð­ar­fé­lag Íslands ehf	Sand­gerði	119	1,69%
17	Blíða SH	Royal Iceland ehf	Stykk­is­hólmi	116	1,65%
18	Máni II ÁR	Máni ÁR 70 ehf	Eyr­ar­bakki	116	1,65%
19	Hlöddi VE	Búhamar ehf	Vest­manna­eyjar	112	1,59%
20	Strekk­ingur HF	Stormur Seafood ehf	Hafn­ar­fjörður	108	1,54%
21	Herja ST	Hlökk ehf	Hólma­vík	102	1,46%
	Sam­tals			3.554	50,6%
Heim­ild: Lands­sam­band smá­báta­eig­enda