Landsbankinn seldi fjögurra prósent hlut í fasteignafélaginu Reitum til valinna lífeyris- og verðbréfasjóða, bak við luktar dyr án opins söluferils, eftir að hafa tekið þátt í hlutafjáraukningu Reita í desember þegar hlutafé félagsins var aukið um sautján milljarða. Ástæðan fyrir því að bankinn keypti hlutinn og áframseldi fljótt aftur var sú að hann vildi tryggja bankanum þóknanatekjur úr hlutafjáraukningunni, með því að selja hlutinn til valinna fjárfesta í gegnum markaðsviðskipti Landsbankans, auk þess að stuðla að farsælli niðurstöðu í hlutafjáraukningu fyrir félagið, að því er segir í svari frá bankanum við fyrirspurn Kjarnans. „Tilgangurinn var að stuðla að farsælli niðurstöðu í hlutafjáraukningu félagsins, skapa Landsbankanum þóknanatekjur sem annars hefðu ekki fallið til og veita lífeyris- og verðbréfasjóðum færi á að kaupa hluti í félaginu, en í öllum tilfellum er um að ræða sjóði sem almennir fjárfestar hafa aðgang að,“ segir í svari Landsbankans við fyrirspurn Kjarnans.
Upplýsingar hafa ekki fengist um hvaða sjóðir þetta voru sem keyptu hlutinn af Landsbankanum, en fjögur prósent hlutur nemur um 1,6 milljarði króna miðað við gengi hlutafjárins í hlutafjáraukningunni í desember síðastliðnum. Samkvæmt því gengi sem var í viðskiptunum nam heildarvirði hlutafjár tæplega 40 milljörðum króna.
Við hlutafjáraukningu Reita í desember og innkomu nýrra hluthafa þynntist eignarhlutur Landsbankans niður í 17,7% sem bankinn hefur ekki í hyggju að selja, fyrr en í fyrsta lagi við skráningu félagsins á markað, samkvæmt svari bankans við fyrirspurn þar um. Við skráningu á markað gefst öllum fjárfestum færi á að kaupa hlut í félaginu, þar á meðal lífeyris- og verðbréfasjóðum, en þeir eru hlutfallslega langsamlega umfangsmestu fjárfestarnir á markaði hér á landi.
Stærsta félag sinnar tegundar
Til stendur að skrá félagið á markað síðar á árinu. Reitir er stærsta fyrirtæki á Íslandi í útleigu á atvinnuhúsnæði. Það á 130 fasteignir sem eru alls um 410 þúsund fermetrara að stærð. Virði fasteignasafnsins er um 100 milljarðar króna. Á meðal þekktra fasteigna í eigu Reita eru Kringlan, Hilton Reykjavík Nordica, Icelandair hótel Reykjavík Natura og Kauphallarhúsið. Stærstu leigutakar félagsins eru smásölurisinn Hagar, Flugleiðahótelin, ríkið og sveitarfélög.
Kringlan er ein þeirra bygginga sem Reitir á.
Eignarhald Landsbankans í Reitum hófst árið 2009 þegar kröfuhafar breyttu hluta af kröfum sínum á hendur félaginu í hlutafé og eignaðist Landsbankinn við það 29,6% af heildarhlutafé félagsins. Félagið kom illa undan hruninu 2008 og gengisfalli krónunnar, svo ekki sé fastar að orðið kveðið, og hefur endurskipulagning á fjárhag félagsins, þar með talið eignasafninu, verið tímafrek. Nú er félagið komið með stöðugan og traustan rekstrargrunvöll, að mati stjórnenda, og tækt til skráningar á markað.
Lífeyrissjóðirnir stigu inn
Tilkynnt var um það í desesember að Reitir hefðu lokið alls 68 milljarða króna endurfjármögnun, og fjallaði Kjarninn þá um málið í fréttaskýringu. Í henni fólst að félagið gaf út 25 milljarða króna skuldabréfaflokk, fékk 26 milljarða króna bankalán og jók hlutafé sitt um 17 milljarða króna.
Lífeyrissjóður starfsmanna ríkisins (LSR), Lífeyrissjóður verzlunarmanna, Gildi-lífeyrissjóður og lífeyrissjóðir í eignastýringu hjá Arion banka keyptu nýtt hlutafé fyrir tólf milljarða króna og eignuðust við það 31 prósent í Reitum, eins og áður segir. Afganginn af hlutafjáraukningunni, sem kostaði fimm milljarða króna, keyptu eldri hluthafar. Þeir eru að langstærstu leyti íslenskir viðskiptabankarnir þrír auk þrotabús Glitnis.
Þrotabú Glitnis keypti og seldi aftur
Kristjana Ósk Jóndóttir, markaðsstjóri Reita, sagði í svari við fyrirspurn Kjarnans um hlutafjáraukninguna í desember síðastliðnum að allir eldri hluthafar Reita hafi nýtt sér forkaupsrétt sinn og tekið þátt. Hver og einn keypti því í samhengi við fyrri eign sína. Það þýðir að Eignabjarg, dótturfélag Arion banka, hafi keypt nýtt hlutafé fyrir 2,1 milljarð króna, Landsbankinn, sem er í eigu íslenska ríkisins, keypti hlutafé fyrir 1,6 milljarða króna og Íslandsbanki keypti fyrir 345 milljónir króna.
Glitnir keypti og seldi fljótt aftur, hlut í Reitum.
Þrotabú Glitnis, sem átti 11,2 prósent hlut í sínu eigin nafni og í nafni Haf Funding Ltd., keypti nýtt hlutafé fyrir um 560 milljónir króna. Samkvæmt upplýsingum frá Glitni var sú þátttaka þó skilyrt því að þrotabúið var búið að selja nýja hlutaféð áfram áður en það keypti það. Því staldraði það stutt við í eigu þess. Ekki fékkst upplýst hver kaupandinn væri.
Yfirlýst markmið að selja félög í óskyldum rekstri
Kaup viðskiptabankanna á nýju hlutafé í Reitum fór fram þrátt fyrir að það væri yfirlýst stefna þeirra allra að selja eignir í óskyldum rekstri sem fyrst, enda er það lögbundið að bankar eigi ekki að standa í rekstri sem er óskyldur bankastarfsemi. Er það ekki síst byggt á samkeppnissjónarmiðum. Í starfsreglum Eignabjargs segir að félagið skuli „eftir fremsta megni haga því svo að eignarhaldstími þess á fyrirtækjum í eigu félagsins vari í eins skamman tíma og hægt er“.
Íslandsbanki hefur gefið það út opinberlega að hann leitist við að selja eignir í óskyldum rekstri enda sé „ekki stefna bankans að eiga slíkar eignir til lengri tíma“. Í útgefinni stefnu Landsbankans um sölu fullnustueigna segir að stefnt sé að því að selja þær „eins fljótt og unnt er að teknu tilliti til markaðsaðstæðna“.
Sala Landsbankans á eignum sínum hefur verið umdeild og pólitískt viðkvæm, enda er íslenska ríkið eigandi 98 prósent hlutafjár bankans. Sala bankans á 31,2 prósent eignarhlut sínum í Borgun dró dilk á eftir sér en ekkert opið söluferli fór fram áður en hluturinn var seldur, eins og Kjarninn greindi frá. Þetta var meðal annars gagnrýnt af Bankasýslu ríkisins, sem fer með eignarhluti ríkisins í fjármálafyrirtækjum, en Jón Gunnar Jónsson, forstjóri Bankasýslunnar og annar tveggja starfsmanna hennar samkvæmt starfsmannaskrá, taldi heppilegra að hafa opið og gagnsætt ferli þegar Landsbankinn væri að selja eignir, einkum til að tryggja að sem hæst verð fengist fyrir hluti og til að tryggja jafnræði fyrir alla þá sem hefðu áhuga á því að kaupa og bjóða í þá.
Samkeppniseftirlitið gerði ekki athugasemdir
Reitir er félag sem varð til utan um íslenska hluta starfsemi Landic Property, sem var stórt og skuldsett fasteignafélag með umfangmikla starfsemi á Íslandi og erlendis. Félagið rataði í mikil vandræði eftir bankahrun og í nóvember 2009 tóku íslenskir kröfuhafar þess yfir innlendu starfsemi þess, eins og áður sagði, og breyttu nafni félagsins í Reiti. Þeir voru ofangreindir bankar.
Páll Gunnar Pálsson.
Til að þetta væri hægt þá þurfti Samkeppniseftirlitið að veita undanþágu frá samkeppnislögum. Sú undanþága var veitt með ýmsum skilyrðum. Það eru því fimm ár síðan að Reitir lentu í höndum bankanna. Allar götur síðan hefur staðið yfir endurskipulagning og síðar endurfjármögnunarferli sem miðar að því að setja félagið á markað.
Páll Gunnar Pálsson, forstjóri Samkeppniseftirlitsins, sagði í samtali við Kjarnann að stofnunin hafi vitað af þátttöku bankanna í hlutafjáraukningunni hjá Reitum og að hún hafi ekki séð ástæðu til þess að gera athugasemd við hana.
Eftir hlutafjáraukninguna eiga viðskiptabankarnir þrír enn samanlagt 56,2 prósent hlut í Reitum. Eignabjarg á 29,5 prósent, Landsbankinn á 21,9 prósent og Íslandsbanki 4,8 prósent.
Skráning framundan
Sömu lífeyrissjóðir og tóku þátt í hlutafjáraukningu Reita keyptu 25 milljarða króna skuldabréfaflokkinn sem félagið gaf samhliða út. Íslandsbanki lánaði síðan félaginu 26 milljarða króna verðtryggt til 30 ára.
Í kjölfar þess að búið er að ljúka endurfjármögnuninni stefnir stjórn Reita að því að skrá hlutabréf og skuldabréfaflokk Reita í Kauphöll Íslands í apríl 2015. Fyrirtækjaráðgjöf Arion banka, stærsta einstaka eiganda Reita, mun hafa umsjón með skráningunni. Þegar af henni verður má ætla að bankarnir selji hluta af eignarhlutum sínum í Reitum.
