Í sept­em­ber í fyrra kynnti danska rík­is­stjórnin umfangs­mikla áætlun um marg­hátt­aðar umbætur í mennta- og atvinnu­mál­um. Áætl­unin nefnd­ist Dan­mark kan mere. Jafn­framt var greint frá því að á þessu ári (2022) myndi stjórnin leggja fram áætlun um grund­vall­ar­breyt­ingar í orku­mál­um. Sú áætlun var kynnt um miðjan apríl á þessu ári undir heit­inu Dan­mark kan mere II.

24. júní síð­ast­lið­inn sendi danski orku­mála­ráð­herr­ann Dan Jørg­en­sen frá sér frétta­til­kynn­ingu þar sem greint var frá því að meiri­hluti þing­manna hefði und­ir­ritað sam­komu­lag um áður­nefnda áætl­un. 

Í til­kynn­ingu ráð­herr­ans segir að „með þessu sam­komu­lagi verði til stórt umhverf­is­vænt (grønt) orku­ver fyrir alla Evr­ópu þegar við sköpum mögu­leika á fimm­földun raf­orku­fram­leiðslu frá vind­myllum á sjó árið 2030 frá því sem nú er. Þetta skipti miklu fyrir and­rúms­loftið og mun gera Dan­mörku óháða rúss­neskri orku og jafn­framt mik­il­vægt að meiri­hluti þing­manna standi saman og sýni að Dan­mörk getur bet­ur“.

Meiri vind­ur, meiri sól, minna gas

Með ofan­greindum orðum lýstu þing­menn sam­komu­lag­inu sem und­ir­ritað var í júní. Sam­kvæmt því skal allt gas í dönskum gasleiðslum (eins og það er orð­að) vera umhverf­is­vænt árið 2030 og árið 2035 skal ekk­ert íbúð­ar­hús­næði í Dan­mörku nota gas til upp­hit­un­ar. Raf­orku­fram­leiðsla með vind­myllum á sjó (havmøll­er) á að geta séð 15 millj­ónum heim­ila fyrir umhverf­is­vænni raf­orku árið 2030.

Sam­kvæmt tölum dönsku hag­stof­unnar eru heim­ili í land­inu um það bil 2.8 millj­ónir þannig að miðað við áætl­anir gætu Danir selt umtals­vert magn raf­orku úr landi. Mörg önnur atriði eru til­greind í sam­komu­lag­inu, þar á meðal fjár­mögn­un­ar­leið­ir. Sam­tök fjar­varma­fyr­ir­tækja, Dansk Fjern­varme, sem eru sam­tals 400, sögð­ust í frétta­til­kynn­ingu fagna sam­komu­lagi þing­mann­anna. En lýstu jafn­framt yfir áhyggjum vegna þess að ekk­ert væri minnst á aðgerðir til aðstoðar hús­eig­endum sem vilja skipta út gas­hit­un­ar­kyndi­tækjum og fá græna fjar­hit­un. 

Best geymdar á haf­inu

Þótt flestum þyki vind­myllur góðar til síns brúks finnst mörgum þær ekki vera bein­línis neitt fyrir augað og þar að auki þykir hvin­ur­inn frá spöð­un­um, sem sífellt verða stærri, hvim­leið­ur. Rann­sóknir hafa sýnt að sífelldur niður frá myllum í næsta nágrenni manna­bú­staða geti verið skað­legur heils­unni. Þess vegna kæra fæst­ir, eða engir sig um að hafa myll­urnar í næsta nágrenni og þar stendur hníf­ur­inn í kúnni. Land­rými í Dan­mörku er tak­markað og ekki um auð­ugan garð að gresja þegar finna skal land fyrir myll­ur. Þess vegna horfa Danir í síauknum mæli til sjávar þegar reisa skal nýjar myll­ur.

Þetta er ástæða þess að áætl­unin fyrr­nefnda gerir ráð fyrir að vind­myll­urnar verði stað­settar á hafi úti, þrátt fyrir að kostn­aður við upp­setn­ingu og rekstur haf­mylla sé meiri en land­mylla. Þess má geta að sam­tals eru fleiri en 6 þús­und myllur í Dan­mörku, á landi og sjó. Hlut­fall vind­orku í raf­magns­fram­leiðslu hefur auk­ist jafnt og þétt og á fyrstu mán­uðum árs­ins var raf­magn frá vind­orku 61% af allri orku­notkun í land­inu og hefur aldrei verið hærra. 

Fyrstu dönsku haf­myll­urnar 1991 

Árið 1991 voru reistar 11 vind­myllur úti fyrir Vindeby á Lálandi. Myll­urnar gátu fram­leitt 5 mega­vött. Margir höfðu efa­semdir og töldu að haf­myllur ættu ekki fram­tíð­ina fyrir sér. Vindeby myll­urnar eru ekki lengur á sínum stað en á þeim rúmu þremur ára­tugum sem liðnir eru frá því þær fóru að snú­ast hafa verið reistar fleiri en 600 haf­myllur sem fram­leiða sam­tals 2.300 mega­vött, 2,3 gíga­vött. Þótt það sé mikil aukn­ing frá upp­haf­legu myll­unum hjá Vindeby eru það smá­munir miðað við þau 12.9 gíga­vött sem áætl­unin Dan­mark kan mere II mið­ast við. Til þess að ná því mark­miði þarf að reisa milli 500 og 1000 nýjar risa­vind­myllur á næstu átta árum. Þær eiga allar að vera haf­myll­ur, flestar úti fyrir vest­ur­strönd Jót­lands. Í svoköll­uðum haf­myllu­görð­um, eins og Danir kom­ast að orði.

Skrifræð­isljón á eða í veg­inum

Stundum er um það deilt hvort tala skuli um ljón á veg­in­um, eða í veg­in­um, þegar hindr­anir eða óvæntir erf­ið­leikar tefja fram­kvæmdir eða ákvarð­an­ir. Hvort sem ljónin eru í eða á veg­inum í áætlun danskra þing­manna um haf­myll­urnar eru þau til stað­ar, að mati margra sér­fræð­inga. Þeir telja úti­lokað að mark­miði um fram­leiðslu 12.9 gíga­vatta verði náð árið 2030. 

Fyrsta skref eftir að ákvörðun hefur verið tekin um að ráð­ast í verkið og svæðið fyrir myll­urnar ákveðið er rann­sókn á svæð­inu og skipu­lag þar. 

Því næst útboð þar sem fyr­ir­tæki bjóða í fram­kvæmd­ina. Þegar því er lokið þarf fyr­ir­tækið sem varð hlut­skarp­ast í útboð­inu að gera frek­ari rann­sóknir á við­kom­andi svæði. Svo tekur við umhverf­is­mat (VVM rann­sókn). Þar á eftir þarf að sækja um og fá til­skilin leyfi stjórn­valda. Sömu­leiðis þarf að ná samn­ingum um að tengja vind­myll­urnar dreifi­kerfi, það krefst leyfa og sam­þykkta. Þá er loks hægt að hefj­ast handa, smíða myll­urn­ar, flytja þær á stað­inn, koma þeim fyrir á und­ir­stöð­unum og leggja kapla til lands. Allt þetta þarf til, ef áætl­unin Dan­mark kan mere II á að stand­ast og straum­ur­inn að ber­ast um dreif­ing­ar­kerfið eftir átta ár. Sér­fræð­ingar í orku­málum hafa bent á að reynslan sýni að það taki allt að níu árum að koma vind­myllu­svæði, í gagn­ið. Skrifræðið sé helsti þrösk­uld­ur­inn, það taki ein­fald­lega allt of langan tíma. Krist­ian Jen­sen (fyrr­ver­andi ráð­herra) tals­maður Green Power Den­mark (sam­tök orku­fyr­ir­tækja) segir að eins og málum sé nú háttað gangi hlut­irnir alltof hægt fyrir sig í „kerf­in­u“. 

Ráð­herra er bjart­sýnn 

Dan Jørg­en­sen orku­mála­ráð­herra kvaðst í við­tali við danska sjón­varp­ið, DR, sam­mála því að bretta þurfi upp ermar ef mark­mið Dan­mark kan mere II eigi að nást. Hann seg­ist þó bjart­sýnn og ef allir legg­ist á eitt náist þetta háleita mark­mið.