Líkur eru á að TISA-samningurinn geti verið tilbúinn til undirritunar á næsta ári. Heimildir Kjarnans herma að búið sé að fastsetja viðræðulotur út þetta ár en að ólíklegt sé talið að samningsgerðin klárist á þeim tíma. Næsta viðræðulota er fyrirhuguð í apríl.
Þeir starfsmenn utanríkisráðuneytisins sem sjá um viðræðurnar fyrir hönd Íslands mættu á fund utanríkismálanefndar síðastliðin þriðjudag til að fara yfir stöðu TISA-viðræðnanna. Þar var farið yfir markmið Íslands í þeim og hver næstu skref yrðu.
TISA stendur fyrir Trade in Services Agreement. Viðræðurnar hafa staðið yfir frá því á vormánuðum 2013. Alls taka 23 aðilar þátt í þeim (Evrópusambandið, sem kemur fram fyrir sín 28 aðildarlönd, er talið sem einn aðili í viðræðunum), þeirra á meðal er Ísland. Því eru alls 50 lönd þátttakendur í viðræðunum.
Viðræðurnar eru marghliða og snúast um að auka frelsi í þjónustuviðskiptum milli landa. Yfirlýst markmið þeirra er að fækka hindrunum í vegi fyrirtækja sem starfa á vettvangi þjónustuviðskipta og auka gegnsæi í milliríkjaviðskiptum með þjónustu. Samningsviðræðurnar skipta Ísland miklu máli enda spanna þátttökuríkin helstu markaðssvæði íslenskra fyrirtækja.
Einungis einn almennur alþjóðlegur samningur um þjónustuviðskipti hefur verið gerður í sögunni. Hann gengur undir nafninu GATS og gekk í gildi árið 1996. Síðan hefur ekki náðst að semja um nýja lausn sem tekur tillit til þeirra breytinga sem orðið hafa á heiminum undanfarna tæpa tvo áratugi.
Stimplað trúnaðarmál
Mikil tortryggni er í garð samningsins í ýmsum kreðsum, sérstaklega vegna þeirrar miklu leyndar sem hvílt hefur yfir viðræðunum hingað til. Í júní 2014 birti Kjarninn og ýmsir fjölmiðlar víða um heim, í samstarfi við Wikileaks, fyrstu leyniskjölin sem láku úr TISA-viðræðunum.
Í þeim kom fram að vilji væri til þess að vinda ofan af því regluverki sem sett hefur verið á fjármálaþjónustu eftir hrun, liðka fyrir veru lykilstjórnenda og sérfræðinga í fjármálageiranum í öðrum löndum en þeirra eigin umfram aðra og setja upp einhvers konar yfirþjóðlegan dómstól til að taka ákvarðanir um deilumál sem munu spretta upp á milli fjármálafyrirtækja og þjóða í framtíðinni.
Á forsíðu skjalanna sem Wikileaks lét Kjarnann hafa sagði meðal annars að ekki mætti aflétta trúnaði á þeim fyrr en fimm árum eftir að TISA-samkomulagið taki gildi eða fimm árum eftir að viðræðunum ljúki, fari svo að samningar náist ekki. Á skjölunum stendur að þau verði að „vera vistuð í lokaðri eða öruggri byggingu, herbergi eða hirslu“.
Viðræðurnar fara líka fram utan Alþjóðaviðskiptastofnunarinnar (WTO) og lúta því ekki þeim reglum sem gilda um þá stofnun. Ljóst er á skjölunum frá bæði Wikileaks og nú AWP að vilji er til þess að auka frelsi í að selja þjónustu milli landa allverulega.
Það er þó ekki vilji til þess á meðal þeirra sem fara með viðræðurnar fyrir hönd Íslands að það hvíli nein sérstök leynd yfir þeim.
Tyrkir leggja fram tillögu
Í byrjun febrúar greindi Kjarninn síðan frá því að tillaga hafi verið lögð fram um viðauka um að auka samkeppni um heilbrigðisþjónustu á milli landa með því að markaðsvæða þjónustuna. Samkvæmt tillögunni eru miklir ónýttir möguleikar til að alþjóðavæða heilbrigðisþjónustu, aðallega vegna þess að heilbrigðisþjónusta er að mestu fjármögnuð og veitt af ríkjum eða velferðarstofnunum. Það er því nánast ekkert aðdráttarafl fyrir erlenda samkeppnisaðila til að keppa um að veita hana vegna þess hversu lítið markaðsvætt umhverfi hennar er.
Það var samningsnefnd Tyrklands sem lagði fram tillöguna en hún var rædd í áttundu viðræðulotu TISA-viðræðnanna sem fór fram í Genf í september síðastliðnum. Vert er að taka fram að öllum löndum er frjálst að leggja fram tillögur um viðauka.Ísland og Noregur hafa til að mynda í hyggju að leggja fram tillögu um viðauka um orkuþjónustu, sem löndin tvö standa mjög framarlega í að veita.
Samkvæmt heimildum Kjarnans var tekið afar dræmt í tillögu Tyrkja þegar hún var lögð fram í viðræðulotunum í september og desember á síðasta ári.
Vöktu mikla athygli
Fréttir af tillögunni vöktu samt sem áður heimsathygli. Framkvæmdastjórn Evrópusambandsins sendi meðal annars frá sér fréttatilkynningu þar sem hún sagði mjög skýrt að heilbrigðiskerfi aðildarríkja verði ekki einkavædd af Evrópusambandinu né í viðskiptasamningum á borð við TISA, sem sambandið gerir fyrir hönd aðildarríkja sinna.
Kristján Þór Júlíusson heilbrigðisráðherra.
Málið olli líka pólitísku fjaðrafoki á Íslandi. Kristján Þór Júlíusson heilbrigðisráðherra var spurður um það í óundirbúnum fyrirspurnartíma á Alþingi þann 5. febrúar síðastliðinn. Hann sagði að enginn starfsmaður heilbrigðisráðuneytisins hafi aðkomu að TISA-viðræðunum, hann hafi ekkert heyrt um tillögu um viðauka við samninginn sem í fólst að fella markaðsvæðingu heilbrigðisþjónustu undir hann og að afstaða Íslands til þessa, sem utanríkisráðuneytið sendi frá sér, hafi ekki verið borin undir hann.
Utanríkisráðuneytið brást við orðum Kristjáns með því að senda frá sér tilkynningu um að það hafi upplýst velferðarráðuneyti hans um framlagningu tillögu um viðauka við TISA-samninginn. Það hafi ráðuneytið gert 6. janúar síðastliðinn. Síðan hafi verið haldin fundur með tengiliðum úr öllum fagráðuneytum þann 14. janúar. Tengiliður úr ráðuneyti Kristjáns hefði tekið þátt í þeim fundi.
Ljóst er að enn er áhugi á að fá að vita meira um stöðu viðræðnanna á meðal alþingismanna. Ögmundur Jónasson, þingmaður Vinstri grænna, lagði fram fyrirspurn á Alþingi í gær þar sem hann óskaði meðal annars eftir því að fá að vita hvot til greina kæmi að semja um markaðsvæðingu heilbrigðisþjónustu eða einhverra annarra þátta sem flokka má undir samfélagsinnviði, og hvort hugsanlegar samningsniðurstöður verði bornar undir Alþingi áður en þær verða undirritaðar?
