Það er algjör sturlun að fylgj­ast með stokk­hólms­heil­kenn­inu sem á sér stað um þessar mund­ir. Fyrrum for­sæt­is­ráð­herra er sann­færður um að alheims­pressan hafi svo mikla óbeit á Fram­sókn­ar­flokknum á Íslandi að hún hefji alþjóð­legt sam­starf til þess eins að leiða hann í gildru – allt til þess að skaða bænda­flokk á lít­illi eyju í Norð­ur­-Atl­ants­hafi. Og flokk­ur­inn hlust­ar, kinkar kolli á mið­stjórn­ar­fundi og klappar sínum manni á öxl­ina. Fullur sam­úðar yfir með­ferð­inni á bjarg­vætt­in­um. 

Á sama tíma birt­ist annar fyrrum for­sæt­is­ráð­herra skyndi­lega úr hyl­dýpi Reykja­vík­ur­bréfs­ins og telur sig geta sam­einað þjóð­ina nægi­lega lengi á bak við sig til að end­ur­skrifa hlut sinn í hrun­inu og eft­ir­mála þess. Þó er rit­stjór­inn það mikið út í (Há­deg­is)­móa að hann sér ekk­ert athuga­vert við að verða Dabbi Grensás og heldur að fólk hjakki enn svo í sama far­inu að það láti Ices­ave stjórna atkvæði sín­u. 

Það má alveg ábyggi­lega skrifa meist­ara­verk um sál­ar­á­stand þeirra sem geta ekki slitið sig frá slíkum leið­tog­um. En til þess þarf nægi­lega mikið þrek til að afbera að skyggn­ast inn í hugs­ana­hátt þeirra Dav­íðs og Sig­mund­ar.

Hver nennir í slíka atrennu þegar það er hita­bylgja á Íslandi? Jafn­vel þing­menn­irnir eru komnir með nóg af þrasi í bili. Og þrátt fyrir allt er fylgi Fram­sóknar í lág­marki og 80% kjós­enda virð­ast ákveðnir í að kjósa fram­tíð­ina á Bessa­staði. Tutt­ugu pró­sentin hans Dav­íðs, 10% hennar Svein­bjargar Birnu og 9% hans Sig­mundar eru þrátt fyrir allt ekk­ert nema hávær minni­hluti.

Sam­taka­máttur Jóns og Gunnu

Helsta ástæða þess að ég finn ekki með nokkru móti hjá mér löngun til að skrifa um sturlun­ina er samt sú að ég er sjúk­lega meyr yfir þeim krafti sem Íslend­ingar geta búið yfir þegar þeir standa sam­an. Ver­andi búsett erlendis fell ég stundum í þá gryfju að telja mig sjá atburð­ina heima skýrar en sam­landar mín­ir, að fjar­lægðin veiti mér for­skot, og ég sé sú eina sem reyti hár mitt yfir stokk­hólms­heil­kenn­inu. En það sem skilar sér illa yfir netteng­ing­una er vel­vilji hins almenna Íslend­ings. 

Ég fékk nefni­lega að fylgj­ast með því í vik­unni, stödd á Íslandi, þegar nokkrum flótta­mönnum var hjálpað við að koma undir sig fót­un­um. Á mánu­dags­kvöldi voru þeir hús­næð­is­laus­ir. Fjórum dögum síðar voru þeir komnir með íbúð, hús­gögn, og hús­búnað – sitt eigið heim­ili. Ég klökkna í hvert sinn sem ég hugsa um alla þá sem vildu hjálpa til. Þá sem keyrðu hús­gögn bæj­ar­fé­laga á milli, þá sem köf­uðu ofan í geymsl­una eða klöngr­uð­ust upp á háa­loft til að sjá hvað þeir gætu lagt til. Nágranna­kon­una sem leyfði okkur að bera stærstu hús­gögnin í gegnum íbúð­ina hennar því eina leiðin til að koma þeim á efri hæð­ina var að lyfta þeim milli sval­anna. Milli­landa­sím­talið frá ham­borg­ara­festi­vali í Berlín til að bjóða fram hús­gögn í geymslu. Hér var ekki um að ræða lít­inn vina­hóp heldur almennan vilja til að hjálpa þeim sem mest þurfa á að halda.

Vegið að mál­frels­inu

Á sama tíma varpa fjöl­miðlar ítrekað ljósi á brest­ina í kerf­inu sjálfu. Í nýlegu við­tali við Kast­ljós lýsir Isa­bel Alej­andra Días ótt­anum sem hún mátti búa við alla sína æsku því íslensk stjórn­völd voru ein­ungis til­búin til að veita henni, barn­ungri,  dval­ar­leyfi í 6 mán­uði í senn. Þessu fylgdi við­var­andi ótti um að vera send frá fjöl­skyldu, vinum og Íslandi, sem er í raun hennar heima­land. Að hafa slíka fal­l­öxi hang­andi yfir sér frá fjög­urra til átján ára ald­urs er erfið raun, enda seg­ist Alej­andra eiga erfitt með að hugsa til þessa tíma því hún finni enn sárs­auk­ann sem honum fylgdi. Dæmin eru fleiri. Hæl­is­leit­and­inn Eze er snú­inn niður í Leif­stöð og sendur með valdi til Sví­þjóðar þrátt fyrir að hafa dvalið hér í fjögur ár og að í lögum sé skýr heim­ild til að veita hæli á grund­velli mann­úð­ar­sjón­ar­miða ef með­ferð máls hefur dreg­ist lengur en tvö ár.

Þá sýndi sjón­varps­þátt­ur­inn Hæpið ein­angrun hæl­is­leit­anda á Íslandi og hversu langt Útlend­inga­stofnun er til­búin að ganga til að verj­ast frétta­flutn­ingi. Að sjálf­sögðu þarf að verja frið­helgi hvers og eins og fara með mál flótta­manna af ítr­ustu var­færni. En þegar ríkið reynir að koma í veg fyrir að hæl­is­leit­endur þori að leita til fjöl­miðla vegur það að mál­frelsi þeirra. Ríkið má aldrei kúga við­kvæma minni­hluta­hópa til hlýðni – það er ein­fald­lega mann­rétt­inda­brot. 

Núið og fram­tíðin

Fjöl­margir vilja að við gerum miklu bet­ur, sem krist­all­ast í síend­ur­teknum áskor­unum til Útlend­inga­stofn­unar og inn­an­rík­is­ráð­herra að snúa við ákvörð­unum þar sem fólki hefur verið synjað um hæli. Ég trúi því líka að raun­veru­legur vilji sé innan kerf­is­ins til að gera betur og nú þegar hafa mik­il­væg skref verið tekin í þá átt. Ný útlend­inga­lög voru sam­þykkt á Alþingi í síð­ustu viku með stuðn­ingi allra flokka. Þar er reyndar margt sem má bæta, en grunn­ur­inn er góð­ur. 

Fram­farir eru ekki síst drifnar áfram af fram­sæknum hugs­un­ar­hætti. Þess vegna skiptir höf­uð­máli hverja við kjósum í valda­stöður og þar liggur mik­il­vægi for­seta­emb­ætt­is­ins. For­seti getur markað veg­inn með ferskri hug­mynda­fræði, en hann getur líka hægt á okkur með því að ala á totryggni og halda á lofti hug­mynda­snauðri umræð­u. 

Um það snýst þetta; núið og fram­tíð­ina. Það á eng­inn að fá að halda okkur aftur eða sundra, sér­stak­lega ekki með afgreiddum málum eins og Ices­ave eða þorska­stríð­um. Við erum komin lengra. Við erum heppin að geta valið á milli nokk­urra mjög fram­bæri­legra kandídata til for­seta Íslands, sem búa yfir spenn­andi hug­myndum og bjartri fram­tíð­ar­sýn. Þar er ekk­ert pláss fyrir fúla karla. 

Gleði­lega hita­bylgju!