Í næsta húsi við mig í Berlín bjó Adler-­fjöl­skyld­an. Pabb­inn var á aldur við ­mann­inn minn, mamman á aldur við mig og Thomas sonur þeirra á aldur við son m­inn, nýorð­inn fimm ára, þegar yfir­völd sendu þau í útrým­ing­ar­búðir þar sem þau lét­ust nokkrum dögum síð­ar. Stundum stend ég mig að því að mæna út um ­stofu­glugg­ann, út í portið sem húsin tvö deila og hugsa um þau. Hvaða gluggi á hús­inu hafi til­heyrt þeim, hvernig for­eldr­unum hafi verið inn­an­brjósts síðust­u dag­ana áður en fjöl­skyldan fór með lest­inni út í opinn dauð­ann. Stað­ur­inn er sá ­sami, tím­inn hefur liðið á sinn afstæða hátt. Þau voru þarna rétt áðan, þau eru þarna enn­þá.

 Í síð­ustu viku flaug ég frá Berlín til Reykja­víkur og á leið­inni út á flug­völl keyrði leigu­bíll­inn fram­hjá ílöngu húsi við járn­brauta­teina þar sem stóð aðeins ein lest. Sjá­iði! sagði leigu­bíl­stjór­inn. Þarna er stöð sem flótta­fólk kemur á með lestum áður en það tvístr­ast í aðrar átt­ir.

Mér­ varð litið á þennan ein­kenni­lega stað sem ég sá rétt svo í sjónhend­ingu og varð ósjálfrátt hugsað til helfar­ar­inn­ar. Þarna var lest sem hafði flutt örvænt­ingarfull­t ­fólk inn í Berlín í stað þess að ferja það út úr henni. Ang­ela Merkel hef­ur, eins og víð­frægt er orð­ið, lagt þá línu að fólk sem er komið til Þýska­lands frá­ ­Sýr­landi fái að dvelja þar um sinn. Stór hluti lands­manna virð­ist vera hlynnt­ur þess­ari ákvörðun henn­ar, þó að margir deili vissu­lega hart á hana og nýnas­istar safni eld­fær­um. Þjóð­verjar hafa gefið svo mik­ið af varn­ingi í búðir fyrir flótta­fólk að stundum þarf að af­þakka frek­ari gjafir, ýmsir hafa boðið fólki að búa hjá sér og mörg sam­tök létta fólki lífið á annan hátt, svo fátt eitt sé nefnt.

Ábyrgð stjórn­valda

Margir kunna vel að meta að Ang­ela Merkel sé við stjórn­völ­inn, mann­eskja sem er sjálf alin upp í ein­ræð­is­ríki og getur þar að auki talað rúss­nesku við Pútín á við­sjár­verðum tím­um. Á sama tíma er deilt um hvort það sé raun­hæft mat hjá henni að þýsku þjóð­inni tak­ist að höndla þetta mikla verk­efni – eins og hún­ ­sjálf vill meina að þjóðin geti þó að það sé erfitt. Stað­festan upp­máluð þeg­ar hún sagði í sjón­varps­þætti ekki alls fyrir löng­u: Ef við þurfum nú að byrja að afsaka okkur fyrir að sýna vin­semd í neyð­ar­á­standi, þá er þetta ekki lengur land­ið mitt.

Mál­ið snýst jú, fyrst og fremst, um stefnu­mótun stjórn­valda, hvort sem um er að ræða Ís­land eða Þýska­land. Kansl­ar­inn vill opna landið og orðum hans fylgja ­at­hafn­ir.

En á sama tíma og nefnd um mál­efni flótta­fólks á Íslandi setur tvo millj­arða í að­stoð við flótta­fólk og hæl­is­leit­endur á næstu tveimur árum, þá bólar hvergi á flug­vélum með nauð­stadda. Þvert á móti finnst manni eins og ennþá sé ein­ung­is verið að vísa fólki úr landi. Til að mynda fjöl­skyld­unni frá Sýr­landi sem flúð­i til Íslands, hjón með tvær dæt­ur, þriggja og fjögra ára, en fær ekki mál sitt til efn­is­legrar með­ferðar af því að það náð­ist af þeim fingrafar í hörm­ung­ar­á­stand­inu sem nú ríkir í Grikk­landi.

Yfir­lýs­ing

Rík­is­stjórn­ Ís­lands hefur nýlega sent frá sér yfir­lýs­ingu um áður­nefndan fjár­stuðn­ing.

Í fyrsta lagi á hluti fjár­ins að fara til alþjóða­stofn­ana og hjálp­ar­sam­taka sem vinna með og koma að málum flótta­fólks erlend­is. 

Í öðru lagi verður pen­ing­unum varið til mót­töku fólks sem leitar eftir alþjóð­legri vernd, þar sem áhersla verði lögð á að hjálpa fólki að koma sér fyrir í sam­fé­lag­inu og hefja hér nýtt líf. Er þar bæði gert ráð fyrir flótta­fólki sem kæmi hing­að ­fyrir milli­göngu Flótta­manna­stofn­unar Sam­ein­uðu þjóð­anna og þeim sem koma til lands­ins eftir öðrum leið­um.

Í þriðja lagi á að nota pen­ing­ana til að hraða afgreiðslu hæl­is­um­sókna hér­lend­is svo fólk velk­ist ekki of lengi um í kerf­inu.

Sam­kvæmt þessum upp­lýs­ingum er verið að vinna í því, að íslenskum hætti, að taka á mót­i hópi flótta­fólks og auð­vitað má ekki gera lítið úr því sem von­andi verður vel af hendi leyst, þó að vissu­lega mætti taka á móti miklu fleir­um. Samt verð­ur­ það að telj­ast í besta falli mót­sagna­kennt að senda sýr­lenska fjöl­skyldu úr landi á sama tíma og rík­is­stjórnin birtir þetta plagg. Eðli máls­ins sam­kvæmt hrann­ast upp statusar á sam­skipta­miðl­unum þar sem fólk bölvar Útlend­inga­stofn­un í sand og ösku.

Stofnun á vegum rík­is­ins

En hvað er Útlend­inga­stofnun annað en einmitt það sem nafnið gefur til kynna: ­stofnun á vegum rík­is­ins. Stofn­unin er rekin til að þjóna laga­setn­ing­um ráða­manna og þeim fjár­munum sem þeir ráð­stafa henni. Það eru ráða­menn­irn­ir, Ang­ela Merkel og Sig­mundur Dav­íð, sem stjórna skút­unni, hvort í sínu landi, og þar með er ábyrgðin fyrst og fremst þeirra og rík­is­stjórna þeirra. Vænt­an­lega hefur starfs­fólkið eitt­hvað svig­rúm – sem það ætti að nýta svo miklu betur en raunin er – en hversu mikið er það svig­rúm í raun og veru? Hversu lengi held­ur ­starfs­fólk Útlend­inga­stofn­unar störfum sínum ef ákvarð­an­ir þess brjóta í bága við stefnu stjórn­valda hverju sinni, hvort sem sú stefna er opin­ber eða ekki? 

Lífs­hættu­leg lög­hlíðni

For­eldr­ar T­hom­asar Adler voru vænt­an­lega lög­hlýðið fólk og kannski keyptu þau sjálf ­lest­ar­miða fyrir fjöl­skyld­una frá göt­unni okk­ar, Ebers­strasse, í út­rým­ing­ar­búðir – eins og svo margir aðrir í sam­fé­lagi þar sem fólk var alið ­upp við að hlýðni við yfir­völd væri dyggð, nokkuð sem ýmsir fræð­ingar hafa ­nefnt sem eina af ástæðum þess að svo fór sem fór í Þýska­land­i nas­ist­anna. Fórn­ar­lömbin skráðu sig og sína í möppur þeirra sem síðar myrtu þau í þeirri trú að reglu­gerðir rík­is­ins væru hinn eini end­an­legi sann­leik­ur. Hið eina rétta á tímum þegar mannúð flokk­að­ist undir óþarfa til­finn­inga­semi.

Nú ­gæti ein­hver sagt: Við viljum öll sýna mannúð en hversu mörgum getum við í raun og veru tekið við? Ekki getum við boðið milljón manns til Íslands nema rústa innviðum þjóð­fé­lags­ins – eða hvað?

Þá má spyrja á móti hvort slík spurn­ing eigi rétt á sér þegar neyð er til stað­ar. Helsta skylda mann­eskj­unnar er kannski sú að sýna ­mann­úð. Auð­vitað er ill­ger­legt að opna landið algjör­lega. Það er hætt við að vel­ferð­ar­kerfið og lög­gæslan myndu ekki ráða við enda­lausan fjölda fólks. En það verður að segj­ast eins og er, við erum ennþá tals­vert langt frá því að taka við þeim fjölda sem inn­viðir sam­fé­lags­ins ráða við.

Í raun­inni ætti fólk sem er þegar komið til Íslands frá Sýr­landi að fá að dvelja þar áfram. Ráð­herrar við­eig­andi mála­flokks mega ekki vera með hall­æris­legan ­fyr­ir­slátt í svo við­kvæmum mál­um, það er vissu­lega í þeirra valdi að setj­ast ­yfir reglu­gerð­irnar og reyna að breyta því sem breyta þarf svo orð og athafn­ir ­megi fara saman. Ann­ars er er hættan sú að korn­ung börn sem eru komin hingað til lands eig­i eftir að deyja ein­hver staðar úti í heimi. 

Heim­ótta­skapur í utan­rík­is­ráðu­neyt­inu

Á heima­síðu Utan­rík­is­ráðu­neyt­is­ins stendur einnig: Sam­þykki Alþing­i of­an­greindar til­lögur rík­is­stjórn­ar­innar verður Ísland meðal þeirra þjóða sem ­mest leggja af mörkum til aðstoðar flótta­fólki vegna vand­ans í Sýr­landi ...

Þessi ­stað­hæf­ing er hlægi­leg hafi maður fylgst lít­il­lega með fréttaum­fjöllun í Þýska­landi en um þessar mundir eru Þjóð­verjar að taka á móti átta hund­ruð og fimm­tíu þús­und mann­eskjum í neyð og nýta til þess íþrótta­hús og öll hugs­an­leg hí­býli.

Stjórn­völd verða að hysja upp um sig bræk­urnar og reyna að minnsta ­kosti að skilja eigin yfir­lýs­ing­ar. Það er ekki hægt að benda ábyrgð­ar­laust á kæru­nefndir sem byggja vænt­an­lega úrskurð sinn á lög­gjöf­inni (allir með­lim­ir kæru­nefndar útlend­inga­mála eru jú lög­fræð­ing­ar) eða stofn­anir sem eiga að fram­fylgja lög­un­um. Stefnan er stjórn­valda, nefndir og stofn­anir eru verk­færi til þess að koma henni í fram­kvæmd. Og lög og reglu­gerðir án mann­úðar eru, eins og sagan sýn­ir, hættu­leg, bæði þjóðum og mann­kyn­in­u. Ég skora á stjórn­völd að standa við eigin orð og leyfa fjöl­skyld­unni frá Sýr­landi að vera á Íslandi.