Árið 2017 bjuggu nærri eitt af hverju fimm börnum í heiminum á svæðum þar sem vopnuð átök og stríð geisuðu, það eru fleiri börn en nokkru sinni á síðustu tveimur áratugum. Áætlað er að í það minnsta 550 þúsund ungbörn hafi látið lífið vegna stríðástaka á árunum 2013 til 2017 í þeim tíu löndum sem hvað mest átök hafa geisað. Það er á meðaltali yfir 100 þúsund börn á ári hverju. Þetta kemur fram í nýrri skýrslu Barnaheilla, Save the Children. Skýrslan var kynnt á föstudaginn í tengslum við upphaf Öryggisráðstefnunnar í München.
870 þúsund börn og 175 þúsund hermenn
Í skýrslu Barnaheilla kemur fram að yfir hálf milljón ungbarna hafi dáið vegna átaka á milli áranna 2013 og 2017. Í skýrslunni segir að ungbörnin létust vegna óbeinna afleiðinga stríðsátaka, svo sem hungurs, laskaðra innviða og óstarfhæfra sjúkrahúsa, skorts á aðgengi að heilsugæslu og hreinlæti og vegna þess að þeim var neitað um hjálp. Heildartala látinna barna vegna óbeinna afleiðinga stríðsátaka fer upp í 870 þúsund þegar öll börn fimm ára og yngri eru talin með. Til samanburðar er áætlað í skýrslunni að á ofangreindu fimm ára tímabili hafi nærri 175 þúsund hermenn fallið í átökunum.
Eðli stríðsátaka hefur breyst á síðustu árum samkvæmt skýrslunni, stríð standa lengur og eru líklegri til vera í meiri nálægð við óbreytta borgara. Árásir á skóla og sjúkrahús séu að aukast og aðgengi að neyðaraðstoð er beitt í átökum í sífellt meira mæli. Aðferðir eins og notkun efnavopna og nauðganir eru notaðar sem vopn í stríði og stríðsglæpir framdir án refsinga. Í skýrslunni segir að ástandið sé að versna hvað snertir börn en á hverjum degi verða börn fyrir árásum vegna þess að vopnaðar sveitir og herir virða ekki alþjóðleg lög og samninga.
Hryllilegt bakslag
Árið 2017 bjuggu 420 milljónir barna á stríðshrjáðum svæðum, það er 18 prósent allra barna í heiminum. Það er aukning um 30 milljónir frá árinu 2016. Þau lönd þar sem börn liðu hvað mest vegna átaka árið 2017 voru Afganistan, Jemen, Suður- Súdan, Mið- Afríkulýðveldið, Lýðveldið Kongó, Sýrland, Írak, Malí, Nígería og Sómalía. Á síðustu tveimur áratugum hefur fjöldi barna sem falla eða örkumlast í átökum eða af óbeinum afleiðingum þeirra rúmlega þrefaldast.
„Það er átakanlegt að við skulum, á 21. öld, sjá slíkt bakslag í að fylgja eftir siðferðislegum viðmiðum sem eru svo einföld, börn og almennir borgarar skulu aldrei vera skotmörk, “ segir Helle Thorning-Schmidt, framkvæmdastjóri Save the Children International.
Í kjölfar niðurstaðna skýrslunnar hvetja samtökin leiðtoga í heiminum að stöðva „stríðið gegn börnum“. Leiðtogar eru hvattir til að þrýsta á að alþjóðleg lög og samningar séu virtir í stríði, að draga þá sem gerast brotlegir til ábyrgðar og gera allt sem í valdi þeirra stendur til að hjálpa börnum sem búa við stríðsátök. „Þegar reglur sem gilda í stríði eru brotnar verður alþjóðasamfélagið að tala mjög skýru máli um að slíkt líðist ekki og draga þá sem gerast brotlegir til ábyrgðar. Og við verðum að gera allt sem í okkar valdi stendur fyrir þau börn sem þurfa að þola að lífi þeirra sé rústað vegna stríðsátaka. Forða þeim frá frekari skaða og hjálpa þeim að byggja upp framtíð, “ segir Helle Thorning-Schmidt.
Í skýrslunni benda samtökin ríkisstjórunum og öðrum áhrifamiklum samtökum á tuttugu leiðir til að tryggja vernd barna þar sem stríð eða átök geisa. Meðal tillagna er undirritun yfirlýsingar um örugga skóla, að lágmarksaldur við herkvaðningu sé 18 ár, að forðast notkun sprengivopna á þéttbýlum svæðum og þrengja skilmála fyrir vopnasölu.
Barnaheill skora á íslensk stjórnvöld að beita sér á alþjóðavettvangi
Í fréttatilkynningu Barnaheilla - Save the Children á Íslandi segir að alþingismönnum hafi verið send skýrsluna. Hvatt er til þess að Alþingi og stjórnvöld beiti sér fyrir því á vettvangi alþjóðasamfélagsins að viðurkenndum viðmiðum sé fylgt í stríðsátökum, og þeir sem brjóti alþjóðalög og -samninga verði dregnir til ábyrgðar. Einnig er hvatt til þess að gripið sé til aðgerða til að vernda börn sem búa við stríðsástand og hjálpa og styðja við þau börn sem þegar hafa mátt þola þjáningar vegna stríðsátaka. Þá skora Barnaheill - Save the Children á Íslandi á stjórnvöld, atvinnulífið og almenning að sýna samhug í verki og styðja við börn sem búa við þær skelfilegu aðstæður sem stríðsástand er.
Þá segir að brýnustu verkefnin nú eru að börn sem búa við slíkt ástand eða eru á flótta undan stríðsátökum eigi þess kost að njóta menntunar og fá sálfélagslegan stuðning til að takast á við þær hræðilegu raunir sem á þeim dynja.
