Þegar sæskjald­bökur klekj­ast úr eggjum sínum og koma upp úr sandi strand­anna skríða þær í ofboði til sjávar og hverfa svo sjónum ofan í hið stóra haf. Mörgum árum seinna koma svo kven­dýrin aftur til nákvæm­lega sömu strandar og þau klökt­ust út á. Þá hafa þau sum hver farið mörg þús­und kíló­metra leið. Og þegar þau snúa til baka gera þau það í einum til­gangi: Að verpa eggjum sín­um.

Svo hefst þessi hringrás á ný. Og svo kyn­slóð fram af kyn­slóð.

Lengi hefur verið talið að risa­skjald­bök­urnar sem synda um í heims­höf­unum noti seg­ul­svið jarðar til að rata en margt hefur þó verið á huldu um hegðun þeirra. Í nið­ur­stöðum nýrrar rann­sókn­ar, sem birtar voru nýverið í vís­inda­tíma­rit­inu Cur­rent Biology, og gerð var m.a. með því að setja GPS-tæki á risa­skjald­bök­ur, kemur fram að þó að þær hafi að lokum fundið strönd­ina sína hafi þær ekki synt þangað stystu leið. Þær not­ist því við nokk­urs konar gróft landa­kort á ferða­lag­inu.

„Ég held að við höfum haft þá ímynd í höfð­inu að skjald­bökur ferð­uð­ust um eins og lest á tein­um,“ segir Alex Rattray, með­höf­undur rann­sókn­ar­innar og vís­inda­maður við Deak­in-há­skóla í Ástr­al­íu. „En við komumst að því að þær gera mis­tök, þær hitta ekki á áfanga­stað­inn, þær fara fram hjá honum og að þær leita hans mik­ið.“

Skjald­bök­urnar snúa ekki aðeins aftur til fæð­ing­ar­staðar síns heldur fara þær líka aftur og aftur til sömu svæða í ætis­leit. Aðrar rann­sóknir hafa jafn­vel sýnt fram á að svo heit­bundnar eru þær ætis­stöðvum sínum að þær synda jafn­vel fram­hjá svæðum þar sem mun meira æti er að finna.

Vís­inda­menn­irnir sem þátt tóku í rann­sókn­inni festu GPS-tæki á 35 sæskjald­bökur er þær voru á varp­stöðvum sín­um. Um leið og þær höfðu orpið fóru þær í sjó­inn og leit­uðu uppi ætis­stöðv­arn­ar. En þangað fóru þær fæstar beina leið. Margar þeirra fóru oft mörg hund­ruð kíló­metra af leið áður en að því kom.

„Okkur kom einnig á óvart hversu langa leið sumar þeirra fara,“ var haft eftir Gra­eme Hays, aðal­höf­undi rann­sókn­ar­innar sem er pró­fessor við Deak­in-há­skóla, í til­kynn­ingu um rann­sókn­ina. „Sex af skjald­bök­unum fóru meira en 4.000 kíló­metra leið með aust­ur­strönd Afr­íku, frá Mósam­bík til Sómal­íu. Þannig að þessar skjald­bökur fara meira en 8.000 kíló­metra fram og til baka frá varp­stöðvum sínum á Chagos-eyj­u­m.“

Rann­sóknin leiddi einnig í ljós að þó að dýrin virt­ust oft vill­ast af leið um tíma hefðu þau hæfi­leika til að taka rétta stefnu á ný. Engin þeirra villt­ist algjör­lega. „Þær fundu að lokum leið­ina heim,“ er haft eftir Rattray í til­kynn­ingu. „Þetta eru ótrú­legar skepn­ur. Og þær eru sann­ar­lega mestu sæfarar jarð­ar.“

Grænar risa­skjald­bök­ur, eins og þær sem fylgst var með í rann­sókn­inni, eru í útrým­ing­ar­hættu. Net og eyði­legg­ing búsvæða er þeirra helsta ógn.