Pen­inga­­­­stefn­u­­­­nefnd Seðla­­­­banka Íslands hefur ákveðið að meg­in­vextir bank­ans verði 0,75 pró­sent, og því lækka þeir um 0,25 pró­sent frá því sem áður var. Vextir hafa verið lækk­­­­­aðir fjórum sinnum frá því að yfir­­­­stand­andi efna­hags­á­­­­stand vegna COVID-19 far­ald­­­­ur­s­ins hóf­st, og alls hafa stýri­vextir lækkað um fjögur pró­­­­­­­­sent­u­­­­­­­­stig frá því í maí í fyrra.

Vext­irnir lækk­uðu síðar í maí, þegar þeir voru lækk­aðir um 0,75 pró­sentu­stig niður í eitt pró­sent.  

Vext­irnir nú, 0,75 pró­sent, eru lægstu meg­in­vextir sem Seðla­banki Íslands hefur nokkru sinni boðið upp á. 

Í yfir­lýs­ingu pen­inga­stefnu­nefndar segir að mikil fjölgun COVID-19-smita á haust­dögum og hertar sótt­varnir valdi því að dregið hefur úr þeirri við­spyrnu í efna­hags­líf­inu sem hófst á þriðja fjórð­ungi árs­ins eftir sögu­legan sam­drátt á öðrum árs­fjórð­ungi. „Efna­hags­horfur hafa því versnað og gerir nóv­em­ber­spá Pen­inga­mála ráð fyrir 8,5 pró­sent sam­drætti lands­fram­leiðslu á þessu ári sem er ríf­lega 1 pró­sentu meiri sam­dráttur en spáð var í ágúst. Einnig er spáð minni hag­vexti á næsta ári. Óvissa um efna­hags­horfur er mikil og mun þróun efna­hags­mála að tölu­verðu leyti ráð­ast af fram­vindu far­sótt­ar­inn­ar.“

Þótt verð­bólga hafi auk­ist frá því í vor, og sé nú 3,6 pró­sent, hafi verð­bólgu­vænt­ingar til með­al­langs og langs tíma lítið breyst. ­Sam­kvæmt spá Seðla­bank­ans eru horfur á að verð­bólga verði um 3,7 pró­sent að með­al­tali fram á næsta ár en taki þá að hjaðna enda sé slak­inn í þjóð­ar­bú­inu mik­ill. „Þótt verð­bólga hafi auk­ist tíma­bundið og horfur séu á að hún verði meiri en búist var við í ágúst gerir traust­ari kjöl­festa verð­bólgu­vænt­inga pen­inga­stefnu­nefnd kleift að bregð­ast við versn­andi efna­hags­horfum með afger­andi hætti. Lækkun vaxta og aðrar aðgerðir sem Seðla­bank­inn hefur gripið til und­an­farna mán­uði hafa stutt við inn­lenda eft­ir­spurn og dregið úr nei­kvæðum áhrifum efna­hags­á­falls­ins.“

Mik­ill þrýst­ingur hefur verið á Seðla­bank­ann að kaupa rík­is­skulda­bréf af meiri þrótti, líkt og hann boð­aði að yrði gert í vor. Ástæðan er meðal ann­ars sú að ávöxt­un­ar­krafa langra verð­tryggðra rík­is­skulda­bréfa hefur hækk­að, sem hefur aftur leitt til vaxta­hækanna. 

Sú aðgerð ­kall­­ast magn­bundin íhlutun (e. quantita­tive easing) og hefur hún verið notuð af seðla­­bönkum víða um heim­inn til að örva fjár­­­fest­ingar og lán­­töku með því að færa lang­­tíma­vexti nið­­ur. Í apríl til­kynnti bank­inn að hann ætl­aði að kaupa bréf fyrir allt að 150 millj­arða króna. Af þessum 150 millj­­örðum til­­kynnti bank­inn að hann gæti keypt fyrir allt að 60 millj­­örðum króna á þessu ári, eða fyrir allt að 20 millj­­örðum á hverjum árs­fjórð­ungi í mesta lag­i.  

Hins vegar hefur lítið orðið af þeim kaupum hingað til. Á milli apr­íl- og jún­í­mán­aðar keypti Seðla­­bank­inn rík­­is­skulda­bréf fyrir ein­ungis tæp­­lega 900 millj­­ónir króna og á þriðja árs­fjórð­ungi keypti hann ekk­ert. Sam­­kvæmt efna­hags­­reikn­ingi Seðla­­bank­ans virð­ist hann svo hafa selt rík­­is­skulda­bréf í síð­­asta mán­uði, þar sem rík­­is­skulda­bréfa­­eign hans minn­k­aði um 40 millj­­ónir króna. 

Kaupin hafa verið aukin á und­an­förnum vikum og Kjarn­inn greindi frá því á mánu­dag að frá­ 9. októ­ber og til þess hefði bank­inn keypt fyrir rúma 1,5 millj­­arða í rík­­is­skulda­bréfum með gjald­daga árið 2028 og 2031 (RIK­B28 og RIK­B31). 

Í yfir­lýs­ingu pen­inga­stefnu­nefndar í dag segir að hún muni áfram „nota þau tæki sem nefndin hefur yfir að ráða, m.a. kaup Seðla­bank­ans á rík­is­skulda­bréf­um, til að styðja við þjóð­ar­bú­skap­inn og tryggja að laus­ara taum­hald pen­inga­stefn­unnar miðlist með eðli­legum hætti til heim­ila og fyr­ir­tækja.“