Guð­laugur Þór Þórð­ar­son, utan­rík­is- og þró­un­ar­sam­vinnu­ráð­herra, hefur óskað eftir því við Evr­ópu­sam­bandið að tolla­samn­ingur Íslands og Evr­ópu­sam­bands­ins um land­bún­að­ar­vörur verði end­ur­skoð­að­ur. 

Þetta kemur fram í til­kynn­ingu frá ráðu­neyt­inu. Þar segir að úttekt sem það lét fram­kvæma sýni að for­sendur samn­ings­ins hafa breyst og ójafn­vægi er á milli samn­ings­að­ila, íslenskum útflytj­endum í óhag.  

Markmið tolla­samn­ings­ins, sem er frá árinu 2015, hafi verið að skapa tæki­færi til auk­inna við­skipta milli Íslands og Evr­ópu­sam­bands­ins. „Fyrr á þessu ári sam­þykkti rík­is­stjórnin að utan­rík­is­ráðu­neytið og atvinnu­vega og nýsköp­un­ar­ráðu­neytið skyldu gera úttekt á hags­munum Íslands af óbreyttum samn­ingi með hlið­sjón af þeim breyt­ingum sem orðið hafa frá gild­is­töku hans. Úttektin var unnin í nánu sam­ráði við hags­muna­að­ila, for­svars­menn bænda og afurða­stöðva, versl­unar og þjón­ustu, verka­lýðs­hreyf­ing­una og sam­tök neyt­enda.

Nið­ur­staða úttekt­ar­innar er að veru­legt ójafn­vægi ríkir í samn­ingn­um. Nýt­ing íslenskra útflytj­enda á kvótum til ESB er í flestum til­fellum lítil eða engin á meðan toll­kvótar til inn­flutn­ings frá ESB hafa nær allir verið full­nýttir og umtals­vert magn flutt inn utan kvóta. Efna­hags­legt mat utan­að­kom­andi ráð­gjafa frá síð­ast­liðnu vori og vitnað er til í úttekt­inni stað­festir þetta.“

Í nýlegri skýrslu verð­lags­eft­ir­lits Alþýðu­sam­bands­ins sem gerð var fyrir atvinnu­vega- og nýsköp­un­ar­ráðu­neyt­ið, kom fram að verð á inn­fluttum kjöt­vörum og ost­um, þar sem toll­kvótar hafa stækkað í sam­ræmi við tolla­samn­ing­inn frá 2015, hækk­aði mun minna en við mátti búast vegna veik­ingar krón­unnar á tíma­bil­inu des­em­ber 2019 til sept­em­ber 2020. Í ein­hverjum til­vikum lækk­aði það. 

Sam­hliða hefur úrval af búvörum, bæði inn­fluttum og inn­lend­um, auk­ist. Félag atvinnu­rek­enda, hags­muna­sam­stök ýmissa aðila sem stunda sölu á mat­vöru, hefur sagt að þessi þróun sýni kosti þess að inn­lendur land­bún­aður hafi sam­keppni frá inn­flutn­ingi.

Hall­dóra Kristín Hauks­dótt­ir, stjórn­ar­kona í Bænda­sam­tökum Íslands, sagði í grein sem hún birti á Kjarn­anum í síð­ustu viku að segir það væri rangt að tolla­samn­ing­ur­inn sem gerður var við Evr­ópu­sam­bandið árið 2015 hafi skilað neyt­endum lægra verði.

Í grein hennar sagði m.a.: „Það er stað­­reynd að kjöt hefur hækkað heldur meira en almennt verð­lag í land­inu, með öðrum orðum bændur fá færri krónur í vas­ann á meðan neyt­and­inn þarf að greiða fleiri.  Á sama tíma og tekjur bænda rýrna hafa inn­­flytj­endur á land­­bún­­að­­ar­vörum á þessu tíma­bili feng­ið um 3 millj­­arða end­­ur­greidda frá rík­­inu (sem neyt­endur voru búnir að borga) vegna oftek­inna skatta í formi tolla. ­­Sam­­kvæmt skýrslu starfs­hóps, sem falið var að greina þróun toll­verndar og stöðu íslensks land­­bún­­aðar gagn­vart breyt­ingum í alþjóð­­legu við­­skiptaum­hverfi, jókst inn­­­flutn­ingur land­­bún­­að­­ar­af­­urða veru­­lega frá 2007 til 2019. Í sumum til­­­fellum marg­fald­að­ist inn­­­flutn­ing­­ur­inn.“