„Forsaga þessa verkefnis er orðin ansi löng og spannar líklega einhverja áratugi,“ sagði Þorbjörg Sævarsdóttir, verkfræðingur á hönnunardeild Vegagerðarinnar, á íbúafundi í dag þar sem fyrirhugaðar vegaframkvæmdir í Mýrdalnum voru kynntar. Fundinum var streymt og voru um 90 manns að horfa þegar mest lét. Á fundi Landverndar um málið í síðustu viku var einnig fjölmennt, um 200 manns, og því augljóst að margir hafa áhuga og skoðun á vegamálunum í Mýrdalshreppi.
Vegagerðin kynnti nýverið í drög að tillögu að matsáætlun um hringveginn um Mýrdal þar sem fjórir valkostir voru kynntir til sögunnar. Flestir þeirra liggja sunnar en núverandi vegur og meðfram eða yfir Dyrhólaós, um jarðgöng í gegnum Reynisfjall og þaðan meðfram Víkurfjöru að núverandi þjóðvegi austan byggðarinnar í Vík.
Margir óttast hins vegar umhverfisáhrifin og af þeim 270 athugasemdum sem þegar hafa borist um drögin er það lífríkið í og við Dyrhólaós sem flestir óttast að spillist með vegaframkvæmdunum. Þá hafa einnig margir lýst áhyggjum af áhrifum vegarins á upplifun ferðamanna af fjörunum, að því er Erla Björg Aðalsteinsdóttir, umhverfis- og auðlindafræðingur hjá VSÓ ráðgjöf, sagði á fundinum í dag. Dyrhólaós er á náttúruminjaskrá.
Ýmsar útfærslur á veglínunni um svæðið hafa verið í umræðunni síðustu ár og áratugi. Veglínan meðfram sjónum hefur verið á aðalskipulagi Mýrdalshrepps frá árinu 2013. Í samgönguáætlun, sem samþykkt var á síðasta ári, er gert ráð fyrir fjármagni til að undirbúa verkefnið en ekki er búið að fjármagna það eða framkvæmdina sem slíka, benti Þorbjörg á.
Vegagerðin hefur ákveðið að vinna að forhönnun framkvæmdarinnar samhliða mati á umhverfisáhrifum. Sú hönnun byggir á frumdrögum Vegagerðarinnar frá árinu 2008 og gildandi aðalskipulagi sveitarfélagsins. „Það er alveg ljóst að umfang þessarar framkvæmdar er þannig að hún er háð lögum um mat á umhverfisáhrifum,“ sagði Þorbjörg.
Óvenjulegt svæði sem hefur hátt verndargildi
Náttúra og landslag í Mýrdal er óvenjulegt fyrir marga hluta sakir og í umsögn Umhverfisstofnunar um drög að aðalskipulagi Mýrdalshrepps á sínum tíma kom fram að leggja ætti áherslu á að vernda Dyrhólaey, Dyrhólaós, fjörur við Dyrhólaey, þar með talið Reynisfjöru, og votlendi norðan við Dyrhólaós sem eina heild, enda um að ræða svæði sem er mikilvægt fyrir fuglalíf og njóti auk þess vinsælda meðal ferðamanna. „Stofnunin telur að veglagning yfir Dyrhólaós muni rýra verndargildi svæðisins og hafa í för með sér neikvæð sjónræn áhrif og áhrif á landslag,“ sagði í umsögninni. Umhverfisstofnun sagðist ekki mótfallin lagfæringum á hringveginum um Mýrdal en taldi að skoða yrði „mun betur hvort ekki megi bæta samgöngur með viðunandi hætti með lagfæringum á núverandi vegi“.
Náttúruöflin hafa mótað landslagið í fortíð og nútíð og hvergi á landinu hefur landbrot verið jafn mikið og framan við Víkurfjöru en um hana mun nýr vegur liggja verði sjávarleiðin fyrir valinu. Fram að Kötlugosi árið 1918 braut mikið úr fjörunni en eftir það gekk fjaran fram um allt að 400 metra. Um árið 1970 fór hún hins vegar að ganga til baka og er nú á svipuðum stað og hún var þegar Katla gaus 1918. Gríðarlegt sjávarflóð og landbrot átti sér svo stað 9. janúar 1990 þegar mesta aftaka brim í heila öld gerði við suðurströndina.
Til þessara þátta þarf að taka tillit í hönnun vegarins sem og umhverfismatinu. Reisa þyrfti varnargarða meðfram veginum í Víkurfjöru og einnig þarf að meta aðra náttúruvá, svo sem Kötlugos.
Drög að tillögu að matsáætlun er fyrsta skrefið í umhverfismatsferlinu og eitt af þeim stigum sem almenningur getur átt aðkomu að. Vegagerðin og VSÓ ráðgjöf, sem er stofnuninni innan handar við umhverfismatið, hafa opnað vefsjá þar sem öll gögn um hina fyrirhuguðu framkvæmd verða birt jafnóðum og þau liggja fyrir. Þar er einnig hægt að senda inn athugasemdir og ábendingar og hafa vel á þriðja hundrað slíkar borist nú þegar.
Í tillögudrögum Vegagerðarinnar segir að núverandi vegur um Gatnabrún fari hæst í 119 metra hæð. Á honum eru krappar beygjur og halli vegarins er 10-12 prósent á kafla. Þar getur auk þess verið misvindasamt og hált. Markmið framkvæmdarinnar eru nokkur, m.a. að fá greiðfæran veg allan ársins hring, að bæta umferðaröryggi, fækka bröttum brekkum og kröppum beygjum og sömuleiðis fækka vegtengingum.
Vegagerðin hefur ekki tekið afstöðu til hvaða kostur verður fyrir valinu heldur er einmitt ferlinu framundan ætlað að vega og meta þá valkosti sem til greina koma. Einn þeirra er lagfæring á núverandi vegi og að færa hann að hluta norður fyrir þéttbýlið í Vík.
Spurð hvaða veglínu Vegagerðin vildi sagði Þorbjörg að núna væri verið að „vinna með skipulagslínuna frá Mýrdalshreppi“ en að hægt væri „að skoða allt“ á þessu stigi málsins. „Það er ekki meitlað í stein að það séu nákvæmlega þessir fjórir valkostir sem fara í tillöguna [að matsáætlun]. Við getum bætt við valkostum eða breytt ennþá.“ Þess vegna er viðmiðunarsvæði fyrir rannsóknir haft mjög rúmt svo að svigrúm sé til að hnika til veglínunni ef niðurstaða umhverfismatsins gefur tilefni til.
Aðalvalkosturinn er sá kostur sem Vegagerðin mun sækja um framkvæmdaleyfi fyrir, segir Þorbjörg. Hann er valinn út frá ýmsum þáttum, s.s. kröfum um vegtækni, stefnumörkun samgönguáætlunar, kostnaði og umhverfis- og samfélagssjónarmiðum.
Drög að tillögu að matsáætlun hringvegarins um Mýrdal voru auglýst í lok desember og rennur athugasemdafrestur út þann 1. febrúar.
