1. Risa risaeðla
Leifar tröllvaxinnar risaeðlu, sem fundust í Argentínu árið 2014, eru líklega elstu leifar títanseðlu sem fundist hafa til þessa. Eðla þessi, sem var um 20 metrar að lengd, hefur reikað um svæði sem nú heitir Patagónía fyrir um 140 milljónum ára.
Títanseðlur tilheyrðu ætt graseðla enda jurtaætur en þar sem þær voru svo gríðarlega stórar hefur fjölskylda þeirra stundum verið nefnd trölleðlur. Henni tilheyrir til dæmis einnig hin þekkta þórseðla. Trölleðlur eru taldar stærstu dýr sem nokkru sinni hafa gengið um jörðina.
Eftir að steingerðar leifar eðlunar fundust í suðvesturhluta Argentínu voru þær grafnar upp og rannsakaðar ítarlega. Vísindamennirnir hafa nú skilað greiningu sinni á fundinum og m.a. komust þeir að því að um leiða deilitegund títanseðlu er að ræða og ljóst að hún var uppi um lengri tíma en áður var talið. Nú þykir ljóst að þær voru þegar komnar fram á sjónarsviðið við upphaf Krítartímabilsins en því lauk fyrir um 66 milljónum ára, sem markaði endalok risaeðlanna á jörðinni.
2. Var þá lifandi eftir allt saman
Í 180 ár var talið að fuglinn brúnaslúðra (e. black-browed babbler) væri útdauður, rétt eins og risaeðlurnar forðum. Einn uppstoppaður fugl af þessari tegund var reyndar allan þann tíma eina sönnun þess að hann hefði raunverulega verið til. Á fimmta áratug nítjándu aldar sá leiðangur, undir stjórn Charles Lucien Bonaparte, frænda Napoleons, fuglinn í Austur-Indíum. Bonaparte lýsti fuglinum síðar fyrir vísindamönnum og gaf honum nafn sem þýða mætti brúnaslúðra á íslensku.
En svo spurðist ekki til hans í um 180 ár. Allt þar til nýverið er tveir menn, Muhammad Suranto og Muhammad Rizky Fauzan, sáu fugl á eyjunni Borneó í október á síðasta ári sem þeir könnuðust ekki við. Þeim tókst að fanga fuglinn og mynda hann en slepptu honum að því loknu.
Upplýsingunum deildu þeir svo á netinu með öðru áhugafólki um fugla.
Það leið ekki á löngu þar til sérfræðingar staðfestu að þarna væri hún loks komin, brúnaslúðran, eftir að hafa verið talin af í áratugi.
„Við áttum engan veginn von á þessu,“ segir Razky Fauzan í samtali við Guardian. „Við fundum einfaldlega fugl sem við könnuðumst ekki við.“
Meira en 1.700 fuglategundir eru á eyjum Indónesíu. Margar eyjanna eru lítt kannaðar. Á síðasta ári fundust fimm nýjar tegundir söngfugla á eyjunum.
3. Löng ganga gráúlfs vekur athygli
Gráúlfur lagði nýverið að baki mörg hundruð kílómetra ferðalag frá Oregon til Kaliforníu. Úlfurinn ber staðsetningartæki og er ferðalagið það lengsta sem merktir úlfar hafa farið í.
Um er að ræða karldýr sem vísindamenn þekkja sem OR-93. Margir fagna tíðindunum því þó að OR-93 sé ekki fyrsti úlfurinn sem fer frá Oregon til Kaliforníu eru þeir ekki margir á þeim slóðum. Úlfum var útrýmt í Kaliforníu á síðustu öld. Sú útrýming var studd af hinu opinbera og gerð til að vernda búfé.
OR-93 dvelur nú í Sierra Nevada-fjallgarðinum, sem fer bæði um Kaliforníu og Nevada.
Gráúlfar hafa notið verndar um hríð og stofnar þeirra hafa tekið vel við sér á ákveðnum svæðum. Hins vegar ákvað ríkisstjórn Donalds Trump að taka gráúlfinn af lista yfir dýr í útrýmingarhættu og er hann því aftur eltur – hundeltur – og drepinn.
Í síðustu viku mátti veiða 119 úlfa í Wisconsin, svo dæmi sé tekið. Mun fleiri dýr voru þó drepin, að minnsta kosti 216. Oft eru hundar notaðir til að þefa úlfa uppi áður en þeir eru svo skotnir.
Þekkt er að á þeim stöðum þar sem úlfar hafa átt endurkomu hafa margir aðrir þættir vistkerfisins einnig tekið við sér og jafnvægi komist á.
4. Skjaldbökur teknar í skjól
Í kuldakastinu í Texas um miðjan febrúar hófu sjálfboðaliðar umfangsmiklar björgunaraðgerðir á skjaldbökum úr sjónum undan ströndum ríkisins. Dýraverndunarsamtökin Sea Turtle Inc., björguðu yfir 4.500 skjaldbökum á nokkurra daga tímabili. Farið var út á bátum og einnig á sundi til að sækja dýrin og koma þeim fyrir innandyra.
Sæskjaldbökur eru sérlega viðkvæmar fyrir hitabreytingum í sjónum. Þegar sjórinn kólnar eins og hann gerði við Texas í febrúar, halda þær meðvitund en geta nær ekkert hreyft sig. Þetta ástand verður svo til þess að þær eiga á hættu að drepast. Fimm sæskjaldbökur halda til í námunda við Texas og eru þær allar í útrýmingarhættu eða viðkvæmri stöðu.
Þegar mesti kuldinn var um garð genginn var skjaldbökunum sleppt í hafið á nýjan leik.
5. Mörgæs í merkilegum lit
Í leiðangri á Suðurskautslandinu árið 2019 sá belgíski ljósmyndarinn Yves Adams, eins og vænta mátti, hóp kóngamörgæsa. Þær eru auðþekkjanlegar á svörtum og gulum fjöðrunum á hálsinum. En ein þeirra vakti sérstaka athygli ljósmyndarans. Mörgæsin sú var ólík hinum að lit. Hún hafði gult höfuð, fölbleikan gogg en engar fjaðrir voru svartar.
Adams var staddur á eyjunni Suður-Georgíu og var að taka búnað sinn saman þegar hann sá hina einstöku mörgæs og náði af henni mörgum myndum sem hann hefur loksins birt opinberlega.
Engu er líkara en að mörgæsin hafi farið í klórbað en skýringin á útlitinu er erfðafræðileg og felst í skorti á ákveðnum litarefnum.
