Heilu veggirnir þakktir ljós­um. Blikk­andi sem skipta lit­um. Risa­stórar jóla­bjöllur og ljósakrónur sem hæfa myndu höllum kon­unga. Vél­rænir jóla­sveinar sem bugta sig og beygja og reka jafn­vel upp hrossa­hlát­ur: Hó, hó, hó!

Jólin eru hátíð ljóss og friðar segir ein­hvers stað­ar. Frið­ur­inn er úti í Úkra­ínu, þökk sé Rússum, og það hern­að­ar­brölt hefur nú leitt til gríð­ar­legra verð­hækk­ana á hvers kyns orku í Evr­ópu. Gas­reikn­ing­ur­inn hefur marg­faldast, enda rúss­neskt gas frekar látið flæða til Kína og því af skornum skammti – og rán­dýrt – í Evr­ópu. Þetta hefur dómínóá­hrif á allt orku­kerf­ið: Meira raf­magn frá ann­ars konar orku­gjöfum þarf að nota til hvers lags hluta. Og það er ekki óþrjót­andi og hin mikla eft­ir­spurn hefur skotið verð­inu upp í hæstu hæð­ir.

Við þessu reyna nú stjórn­völd í ríkjum Evr­ópu að bregð­ast. Rætt er um verð­þök og fleira þar fram eftir göt­un­um, enda myndi orku­reikn­ing­ur­inn ann­ars sliga heim­ili, ýta þús­undum inn í fátækt.

Dan­ir, sem eru innan Evr­ópu­sam­bands­ins, hafa ekki farið var­hluta af orku­krepp­unni, eins og hún er köll­uð. Kreppu sem mun aðeins harðna er líður á vet­ur­inn. Stjórn­völd ræða við­brögð, nið­ur­greiðslur og verð­þök, en almennir borg­arar og fyr­ir­tæki velta fyrir sér hvernig þau geti sparað orku. Hvernig þau geti lækkað sína reikn­inga en einnig gert sitt til að eft­ir­spurnin minnki – sem aftur gæti almennt lækkað verð­ið.

Þrátt fyrir að enn séu 102 dagar til jóla hafa nokkrar versl­an­ir, versl­un­ar­mið­stöðvar og hótel ákveðið að kveikja ekki á íburð­ar­miklum jóla­skreyt­ingum sem síð­ustu ár hafa í hugum margra verið tákn­rænar fyrir hátíð­ina. Það verður því að öllum lík­indum ekki eins bjart yfir Dan­mörku um næstu jól.

­Eig­endur Sall­ing, sem eru dæmi­gerðar fata- og snyrti­vöru­versl­anir í bæði Ála­borg og Árósum, ætla ekki að kveikja á sínum þekktu jóla­ljós­um. Sömu sögu er að segja um eig­endur Magasin sem reka sjö versl­anir víðs­vegar um land­ið. Og þá hefur Hótel d‘Anglet­erre í Kaup­manna­höfn ákveðið að gera slíkt hið sama. Signe Thor­up, upp­lýs­inga­full­trúi hót­els­ins, segir þetta gert af einni ástæðu: Til að spara orku. „Þetta er ákvörðun sem okkur fannst erfitt að taka. En hún er sú rétta miðað við þær aðstæður sem nú eru upp­i.“

Rekstr­ar­að­ilar Tívolís­ins í Kaup­manna­höfn segja að jól­unum verði ekki aflýst þótt reynt verði að ganga eins hægt og þeir telja unnt í orku­sparn­aði. „Þið erum alltaf að end­ur­skoða þessi mál og núna erum við til dæmis að skoða hvort að hægt verði að draga úr birtu­magn­in­u,“ segir Torpen Plank, upp­lýs­inga­full­trúi tívolís­ins. Í gildi séu enn­fremur góðir samn­ingar við raf­orku­sala svo að höggið verður ekki eins þungt fyrir skemmti­garð­inn og ann­ars hefði orð­ið. Í lok næsta árs sé svo stefnt að því að stór hluti af raf­magni sem garð­ur­inn þarfn­ast komi frá sól­ar­orku.

Og almenn­ingur er líka til­bú­inn að færa fórnir í ástand­inu, jafn­vel þótt það þýði minni birtu í dimmasta skamm­deg­inu. Fredens­gade í bænum Hinn­erup á Jót­landi hefur verið rómuð fyrir jóla­skreyt­ingar í ald­ar­fjórð­ung. Íbúar við göt­una taka sig ávallt saman og setja upp stór­kost­lega jóla­ljósa­sýn­ingu. Ekki hefur enn verið tekin ákvörðun um að hverfa frá þess­ari rót­grónu hefð en hins vegar segir einn íbú­anna í sam­tali við Danska rík­is­út­varpið að hann telji að skreyt­ing­arnar ættu að vera lág­stemmd­ari þessi jól­in. „Ég per­sónu­lega velti því fyrir mér hvort maður geti leyft sér að eyða svona miklum pen­ingum í þetta núna þegar það eru margar fjöl­skyldur í vanda vegna hækk­andi orku­reikn­inga.“ Hann segir að allir verði að leggj­ast á eitt og að það muni jafn­vel þýða að stóru ljósa­sýn­ing­unni í Fredens­gade verði aflýst þetta árið.

Íbúar við Angola­veg í Ama­ger í Kaup­manna­höfn hafa þegar ákveðið að draga veru­lega úr upp­setn­ingu jóla­ljósanna. Sú gata hefur lengi keppt við Fredens­gade um mest skreyttu götu Dan­merk­ur. „An­gola­vegur verður ekki sjálfum sér líkur þessi jól­in,“ segir einn íbú­inn við DR. „Við ætlum að draga mjög úr skreyt­ing­um.“

Jóla­ljósin voru kannsi orðin yfir­drif­in, myndu ein­hverjir segja, og orku­sóun sem þeim fylgir mik­il. En orku­sóun á sér víðar stað, m.a. í mat­vöru­versl­un­um. Opnir kælar þurfa t.d. mun meira raf­magn en lok­að­ir. For­svars­menn versl­un­ar­keðj­unnar Coop hafa bent á að með því að setja hurðir á kæl­ana sparist 40 pró­sent orka. Nú þegar orku­reikn­ing­arnir hafa hækkað mikið eru sífellt fleiri versl­anir að taka þessi mál til end­ur­skoð­un­ar.