Eig­endur Brú­neggja hafa stefnt RÚV og Mat­væla­stofnun vegna umfjöll­unar um fyr­ir­tækið fyrir rúmum fjórum árum síð­an. Frá þessu greindi Þóra Arn­órs­dóttir í við­tali við Rás 2 í morg­un.

Þóra, sem er í dag rit­stjóri frétta­skýr­inga­þátt­ar­ins Kveiks, sagði að stefnan hefði nýlega borist og að hún sé 45 blað­síð­ur. Lög­að­il­arnir sem stefna eru félögin Bali ehf. og Geysir fjár­fest­inga­fé­lag ehf., í eigu bræðr­anna sem áður áttu Brú­negg. Þrotabú Brú­neggja fram­seldi þeim allar skaða­bóta­kröfur auk þess sem stefnan fjallar um meint tjón sem stefn­end­urnir telja sig per­sónu­lega hafa orðið fyr­ir. Aðal­krafa þeirra er að skaða­bóta­skylda RÚV og Mat­væla­stofn­unar verði við­ur­kennd.

Þóra segir í við­tal­inu að mikil vinna fari í að verj­ast svona mál­sókn­um, sem hún hefur engar áhyggjur af að muni bera árang­ur. „En þetta eru nokkrar vikur af vinnu fyrir okk­ur. Við gerum ekk­ert annað á með­an. Við fram­leiðum ekki fréttir á með­an.“ Auð­vitað eigi fólk rétt á því að fara fyrir dóm­stóla til að sækja rétt sinn ef því finnst á sér brot­ið. „Þarna eru bara ekki for­sendur fyrir því.“

Tryggvi Aðal­björns­son fékk Blaða­manna­verð­laun árs­ins 2016 fyrir rann­sókn­ar­blaða­mennsku vegna umfjöll­unar sinnar um fyr­ir­tækið Brú­negg. Hægt er að horfa á umfjöll­un­ina í heild sinni hér.

Tekið til gjald­þrota­skipta 2017

Brú­negg var tekið til gjald­þrota­skipta snemma árs 2017. Það gerð­ist í kjöl­far þess að nær öll eggja­sala Brú­­neggja stöðv­­að­ist eftir að Kast­­ljós á RÚV fjall­aði um starf­­sem­ina og for­­­­dæma­­­­laus afskipti Mat­væla­­­­stofn­unar af eggja­­­­búum Brú­­­­neggja í nóv­­em­ber 2016. 

Í þætt­inum kom fram að Brú­­­­negg hefði, að mati stofn­un­­­­ar­inn­­­­ar, blekkt neyt­endur árum saman með því að not­­­­ast við merk­ingar sem héldu því fram að eggja­fram­­­­leiðsla fyr­ir­tæk­is­ins væri vist­væn og að varp­hænur þess væru frjáls­­­­ar. Í krafti þess kost­uðu eggin um 40 pró­­­­sent meira en þau egg sem flögg­uðu ekki slíkri vott­un. Kast­­­­ljós fékk aðgang að gögnum um afskipti Mat­væla­stofn­unnar af Brú­­­­neggjum og í þeim kom í ljós að stofn­unin hafði í tæpan ára­tug haft upp­­­­lýs­ingar um að Brú­­­­negg upp­­­­­­­fyllti ekki skil­yrði sem sett voru fyrir því að merkja vörur sem vist­væn­­­­ar. Það væri því að blekkja neyt­end­­­­ur. Atvinn­u­­­­vega­ráðu­­­­neytið hafði líka þessar upp­­­­lýs­ing­­­­ar, en neyt­endum var ekki greint frá þeim.

Brú­­­­negg ehf. hafði hagn­­­­ast um tugi millj­­­­óna á ári síð­ustu árin sem fyr­ir­tækið var í starf­semi. Til að mynda var hagn­aður fyr­ir­tæk­is­ins tæp­­­­lega 42 millj­­­­ónir króna 2015 og tæp­­­­lega 30 millj­­­­ónir árið 2014. Sam­tals var hagn­aður fyr­ir­tæk­is­ins á árunum 2009 til 2016 vel yfir tvö hund­ruð millj­­­­ónir króna. Bræð­­­­urnir Krist­inn Gylfi Jóns­­­­son og Björn Jóns­­­­son áttu fyr­ir­tækið í gegnum einka­hluta­­­­fé­lög sín, og þessi félög högn­uð­ust sam­an­lagt um tæp­­­­lega hund­rað millj­­­­ónir króna 2015.

Allar stærstu versl­un­­­ar­keðjur lands­ins, þar á meðal lág­vöru­versl­anarisarnir Bónus og Krón­an, tóku Brú­­­negg úr sölu hjá sér eftir Kast­­­ljós-þátt­inn og fyrir vikið hrundu tekjur fyr­ir­tæk­is­ins mjög hratt, sem leiddi til gjald­þrots snemma árs 2017.

Her­ferð Sam­herja á hendur Helga og Aðal­steini

Þóra ræddi líka Sam­herj­a­málið svo­kall­aða í við­tal­inu í morg­un, en Kveikur greindi í nóv­em­ber 2019 frá meintum mútu­greiðsl­um, skattsvik­um, pen­inga­þvætti og öðrum mögu­legum brotum sem grunur er um að framin hafi verið í alþjóð­legri starf­semi Sam­herja, sér­stak­lega í tengslum við umsvif fyr­ir­tæk­is­ins í Namib­íu. 

­Sam­herji brást mjög harka­lega við umfjöll­un­inni og hefur meðal ann­ars látið fram­leiða röð mynd­banda þar sem látið er að því liggja að Kveikur hafi sýnt af sér óvönduð vinnu­brögð og að ann­ar­legar hvatir frétta­mann­anna sem unnu umfjöll­un­ina hafi verið ráð­andi í henn­i. 

Þóra segir að þetta séu óvenju harka­leg við­brögð. Það vinni vissu­lega eng­inn í þætti eins og Kveik, þar sem stungið er á kýl­um, til að afla sér sér­stakra vin­sælda. Frétta­menn þátt­ar­ins taki hins vegar almanna­hags­muna­gæslu­hlut­verk sitt mjög alvar­lega. Til þess þurfi þykkan skráp og standa með því sem við­kom­andi er að gera hverju sinni. „Sam­herji fer út fyrir öll mörk með þess­ari her­ferð á hendur Helga Seljan og Aðal­steini Kjart­ans­syn­i,“ segir Þóra.

Hún segir að Sam­herja hafi alltaf staðið til boða að koma sínum sjón­ar­miðum á fram­færi í þátt­unum sem fjalla um starf­semi fyr­ir­tæk­is, en því hafi alltaf verið hafn­að. „Þess í stað fara þeir þessa leið að birta mynd­bönd á Youtube með ómældu fjár­magni til að sverta mann­orð blaða­mann­anna.“

Þetta hafi áhrif á aðra blaða­menn ómeð­vit­að, að mati Þóru og geti stuðlað að sjálfs­rit­skoð­un. Að þeir hugsi með sér að þeir nenni ekki að standa í svona áreiti. „Spáið í því að vera með ein­hvern spæj­ara, Jón Ótt­ar, alltaf á kaffi­hús­inu þínu á morgn­anna, hvís­landi að þér „ég veit hvert upp­ljóstr­ar­inn í Namib­íu­mál­inu er flutt­ur“ og send­andi skila­boð, ógn­andi, á Messen­ger og sms.“

Þetta er nýtt í íslensku fjöl­miðlaum­hverfi, segir Þóra. „Það er ástæða fyrir því að alþjóð­leg sam­tök blaða­manna hafa verið að skoða þetta mál vegna þess að þetta er ekki eðli­legt fram­koma í garð blaða­manna.“ 

Aðspurð vildi hún ekki segja hvað fælist í þeirri athug­un. Það væri ekki hennar að lýsa því frek­ar.