Ein lista­konan rekur gall­erí í kjall­ar­anum hjá ömmu sinni. Önnur kemur frá Ísa­firði og gerði allt vit­laust nýlega með meintri klám­sýn­ingu sem hún stýrði í Ráð­húsi Reykja­vík­ur. Sú þriðja semur tón­list og gjörn­inga undir nafn­inu Byssukisi. Strák­ur­inn í hópnum er á leið til Siglu­fjarðar til að taka þátt í mynd­list­ar­sýn­ingu „úr öðrum heim­i“. Öll eru þau sam­mála um að pönkið sé aftur komið í lista­heim­inn á Íslandi og lifi þar góðu lífi, alla­vega á meðal yngra fólks­ins.

Öll eiga þau verk á sýn­ing­unni Kyn­leik­ar, þeirri sem talin var vera klám þegar hún var sett upp í mat­sal Ráð­húss­ins. Og öll tengj­ast þau gall­er­í­inu Ekkisens sem var stofnað fyrir rúm­lega ári síðan og er til húsa ofan í kjall­ara á gömlu báru­járns­húsi á Berg­staða­stræti og hefur hýst fjöldan allan af lista­verkum ungra lista­manna. Þessi nýja kyn­slóð lista­manna er bein­skeytt­ari í póli­tískum skírskotum í verkum sínum en sést hefur und­an­farið og það hlýtur að end­ur­spegla ástandið í sam­fé­lag­inu og stjórn­mál­un­um. Þetta virð­ist vera ein­kenn­andi meðal hóps­ins en öll hefja þau feril sinn eftir hrun.

Blaða­maður Kjarn­ans ræddi við fjór­menn­ing­ana í vik­unni. Sú sem rekur gall­er­íið er Freyja Eilíf, tæp­lega þrí­tugt hörku­tól sem und­an­farið hefur líka sett upp hús­töku­sýn­ingar í litlu húsi í eigu Seðla­bank­ans við Berg­staða­stræt­ið. Hún vinnur nú að bók­verk­inu „Blóð­rúnk: fimmaura­lýð­veld­ið“. Sú sem kemur frá Ísa­firði er hin 25 ára gamla val­kyrja Heiðrún Gréta Vikt­ors­dótt­ir. Eins og Freyja er hún útskrifuð frá mynd­list­ar­deild Lista­há­skól­ans. Hún stóð að sýn­ing­unni Kyn­leik­ar, ásamt Sig­ríði Þóru Óðins­dótt­ur, í mötu­neyti Ráð­húss­ins. Þessi sýn­ing hafði áður verið sett upp í Ekkisens á Menn­ing­arnótt en vakti ekki athygli fyrr en hún fór fyrir brjóstið á „sóma­kæru“ fólki í mötu­neyt­inu. Sem stendur er sýn­ingin til húsa í Tjarn­ar­bíó þar sem við­talið var tek­ið.

Ljós­hærður Byssukisi

Sú sem gengur undir nafn­inu Byssukisi er hin ljós­hærða 26 ára gamla Guð­rún Heiður Ísaks­dótt­ir. Hún er einnig útskrifuð úr mynd­list­ar­deild Lista­há­skól­ans. Með list­sköpun sinni vinnur hún sem tækni­maður á Lista­safni Reykja­víkur og sem plötu­snúð­ur. Hún er núna að vinna að list­sýn­ingu sem sett verður upp í næsta mán­uði. Strák­ur­inn í hópnum er hinn mynd­ar­lega skeggj­aði 24 ára gamli Anton Logi Ólafs­son. Hann á það sam­eig­in­legt með stúlk­unum að vera útskrif­aður úr mynd­list­ar­deild Lista­há­skól­ans. Framundan hjá honum er þátt­taka í hóp­sýn­ing­unni „Dóbía úr öðrum heimi“ í næsta mán­uði á Siglu­firði. Hann stefnir einnig á að opna sýn­ingu með lands­lags­myndum og er að vinna að útgáfu á mynda­sögu í róleg­heit­um.

Auk þeirra situr Jón Proppé list­fræð­ingur með hópnum í barokk­sófa­sett­inu í Tjarn­ar­bíó og leggur til visku sína í umræð­urn­ar.

Við­brögðin komu ekki á óvart

Um­ræð­urnar verða strax fjörugar og snú­ast fyrst um sýn­ing­una Kyn­leikar sem nýlega var flutt yfir í Tjarn­ar­bíó. Heiðrún segir að við­brögðin við sýn­ing­unni hafi ekki komið sér á óvart. „En ég átti alls ekki von á að þetta yrði svona stórt mál,“ segir Heiðrún. „Um­ræðan varð að mínu mati á engan hátt upp­byggj­andi og ein­kennd­ist mikið af sleggju­dóm­um.“

Freyja Elíf og hin eru sam­mála þessu mati og benda á að í ein­hverjum mæli hafi fjöl­miðlar notað sýn­ing­una til að búa til svokölluð „click­bait“, það er til þess að auka umferð­ina um vef­síður sín­ar. Guð­rún bendir á að þegar sýn­ingin hafi fyrst verið sett upp í Ekkisens á Menn­ing­arnótt hafi hún ekki vakið neitt umtal utan gras­rót­ar­innar og Anton Logi bætir við að kannski hafi við­brögðin orðið svona hörð þar sem inn­tak sýn­ing­ar­innar sé í raun póli­tískt. Heiðrún tekur undir þetta og segir að þær Sig­ríður Þóra hafi viljað koma ákveðnum fem­inískum sjón­ar­miðum á fram­færi með sýn­ing­unni.

„Vef­miðlar birtu hverja grein á fætur annarri sem inni­héldu per­sónu­legar aðdrótt­anir um klúð­urs­legt inni­hald sýn­ing­ar­innar eftir höf­unda sem höfðu ekki einu sinni séð sýn­ing­una,“ segir Freyja. „Þessir greina­höf­undar sem áttu hlut að máli voru því engu skárri en virkir og froðu­fellandi í athuga­semd­um. Sem betur fer heyrð­ust mál­efna­legri raddir þegar lengra var liðið frá upp­þot­inu og mik­il­vægum spurn­ingum velt upp, eins og hvers vegna fem­inískir við­burðir eru iðu­lega „diss­aðir í drasl“ eins og ein­hver komst að orð­i.“

Listin tekur á sig ýmsar mynd­ir.

Aftur til for­tíðar

Ungir lista­menn eins og fjór­menn­ing­arnir eiga ekki auð­veldan aðgang að gall­er­íum í Reykja­vík þessa dag­ana. Jón Proppé gerir þetta að umtals­efni og segir að Ekkisens sé nán­ast eina gall­er­íið í 101 Reykja­vík sem rekið er af lista­mönn­unum sjálf­um. „Saga list­sköp­unar á Íslandi hefur meira og minna verið því marki brennd að menn hafi ekki átt greiðan aðgang að sýn­ing­ar­rýmum eða gall­er­íum til þess að kynna verk sín,“ segir Jón. „Og það getur verið mjög kostn­að­ar­samt fyrir lista­menn að leigja sér rými eða aðgang að gall­er­í­um.“

Freyja Eilíf tekur undir þetta og segir að Ekkisens sé mjög lítið gall­erí og hið tak­mark­aða pláss setji starf­sem­inni ákveðnar skorð­ur. „Við erum þess vegna ætíð að leita að plássi til að setja upp sýn­ing­ar,“ segir Freyja. „Yf­ir­leitt er það hús­næði sem er í boði tíma­bund­ið. Sem dæmi er þetta litla hús á sömu lóð og Ekkisens þar sem við höfum sett upp hús­töku­sýn­ing­ar. Þar að auki erum við að íhuga pláss á Tryggva­göt­unni sem stendur til boða og býður upp á mun meira gólf­pláss og þar af leið­andi stærri sýn­ing­ar.  Það liggur fyrir að þessu hús­næði verður lokað innan skamms til að rýma fyrir gisti­húsi eða lunda­búð. Við reynum hins­vegar að grípa gæs­ina meðan hún gefst. Við erum því að velta þessu fyrir okkur þótt um tíma­bundna aðstöðu sé að ræða.“

Pönkið lifir

Þegar kemur að spurn­ingum um list­sköpun þessa hóps og hvert sé mark­mið hennar segir Guð­rún Heiður að öðrum þræði sé þetta pönk. Anton Logi tekur undir þau orð og segir að pönkið lifi í lista­heimi þeirra sem eru af yngri kyn­slóð lista­manna hér í borg­inni.

Jón Proppé er þessu sam­mála og segir að það að setja upp lista­sýn­ingar í auðu húsi sem sé í eigu Seðla­bank­ans sé ekk­ert annað en hreint pönk. „Við erum nú að sjá verk fyrstu lista­mann­anna sem hefja feril sinn eftir hrun,“ segir Jón. „Það er ekk­ert nýtt að ungir lista­menn þurfi að búa til sinn eigin vett­vang og þurfi að hafa allar klær úti til koma list sinni á fram­færi. Frá því að íslenskir mynd­lista­menn reistu Lista­manna­skál­ann fyrir eigin reikn­ing árið 1942 hefur hver ný kyn­slóð þurft að fara sömu leið. Vissu­lega hafa söfnin eflst og umhverfið er allt annað en það var fyrir nokkrum ára­tugum en það verður alltaf þörf fyrir vett­vang þar sem gras­rótin fær að dafna og ungir lista­menn geta sjálfir ráðið ferð­inn­i.“

Jón hefur kennt mikið og unnið með ungum lista­mönnum und­an­farin mörg ár: „Ég held að fram­tíðin sé björt og starf­semi Ekkisens-hóps­ins er sönnun þess.“

Jón Proppé: Það er ekk­ert nýtt að ungir lista­menn þurfi að búa til sinn eigin vett­vang og þurfi að hafa allar klær úti til koma list sinni á fram­færi.

Mik­il­vægt að ráða ferð­inni

„Það segir sig sjálft að stór og mik­il­vægur partur af sköp­un­ar­ferl­inu er að ráða ferð­inni. Sköp­un­ar­kraft­ur­inn þrífst einna best þegar lista­menn standa sjálfir við stjórn­völ­inn,“ segir Freyja Eilíf og bætir síðan við:  „Í Ekkisens gefst okkur tæki­færi til að elta sköp­un­ar­kraft­inn í einu og öllu. T.d. með því að taka skyndi­á­kvarð­anir og þróa verk allt fram að opn­un. Það er svo margt við hinn almenna list­heim sem er heft­andi. Svo er það nátt­úru­lega ekk­ert laun­ung­ar­mál að mynd­list stjórn­ast líka af pen­ingum og fylgir tísku­bylgjum eins og hver önnur neyslu­drottn­ing.“

Guð­rún Heiður tekur undir þetta og segir að ef lista­menn fylgi við­ur­kenndum stefnum þá eiga þeir meiri mögu­leika á því að fá að vera memm á meðan þeir sem vinna með póli­tískar skír­skot­anir og „and­list“ í list­sköpun sinni eigi á hættu að vera „stig­mat­iserað­ir“ og læstir ofan í  kjall­ar­anum ævi­langt. „Við höldum bara partí í kjall­ar­an­um,“ segir Anton Logi Ólafs­son og bros­ir.