Íslenskir stúd­entar eru sam­vinnu­þýð­ari en banda­rískir stúd­entar og leggja sig harðar fram við að halda hópa­vinnu gang­andi. Ýmsir félags­þættir benda til að Íslend­ingar sam­svari sig almennt betur í hópi fólks og séu það sem kallað er á ensku group minded á kostnað ein­stak­lings­hyggju.

Dr. Anna Gunn­þórs­dótt­ir.

Þetta sýna nið­ur­stöður rann­sóknar sem Dr. Anna Gunn­þórs­dóttir hefur unnið að ásamt Pálm­ari Þor­steins­syni, meist­ara­nema við Háskóla Íslands. Anna er pró­fessor við hag­fræði­deild Vín­ar­há­skóla og hennar sér­svið er leikja­fræði og til­raunir í hag­fræði. Fyrr í apr­íl­mán­uði hélt hún erindi um rann­sókn­ina í Háskóla Íslands, en hún kennir þar nám­skeið í atferl­is­fjár­málum á vor­önn.

Óvæntar nið­ur­stöður

„Þessar nið­ur­stöð­ur, að Íslend­ingar eru sam­vinnu­þýð­ari en aðrar þjóð­ir, koma í raun til sem nokk­urs konar hlið­ar­-­af­urð ann­arrar rann­sóknar sem ég vinn að um svo­kallað töfra-­jafn­væg­i,“ segir Anna. Til þess að sann­reyna nið­ur­stöð­urnar sem sýndu sam­vinnu­vilja Íslend­inga þá end­ur­tók Anna til­raun­ina meðal banda­rískra stúd­enta og síðan aftur meðal íslenskra stúd­enta. Allar nið­ur­stöð­urnar studdu það sem áður hafði komið í ljós: Íslend­ingar eru sam­vinnu­þýð­ari.

Til­raunin sjálf byggir á kenn­ing­unni um „vanda­mál fang­ans“ sem það er þekkt kenn­ing innan leikja­fræð­innar. Hún lýsir því hvernig ein­stak­lingar geta valið milli þess að vinna saman eða svíkja hvorn ann­an. Best er fyrir ein­stak­ling­ana að vinna saman en þeir hafa þó báðir hvata til þess að svíkja sam­komu­lag um sam­vinnu.

„Í til­raun okkar fá stúd­entar ákveðna pen­inga­upp­hæð sem þeir geta ýmist lagt inn á ein­stak­lings-­reikn­ing eða hópa-­reikn­ing. Ef allir leggja inn á hópa­reikn­ing­inn þá græða allir en ein­stak­ling­inn er engu að síður betur settur ef aðrir leggja inn á hópa­reikn­ing, en hann ekki. Þetta er líkt því og þegar hópur nem­enda vinnur saman að rit­gerð. Allir vilja fá sem hæsta ein­kunn og nem­end­urnir fá allir sömu ein­kunn, en ein­hver í hópnum getur séð hag sinn í að leggja ekki sitt af mörkum og læra til dæmis í stað­inn fyrir loka­prófið í áfang­an­um,“ útskýrir Anna. Nem­and­inn fengi þá sama ábata og hin­ir, án þess þó að hafa neitt fyrir því.

Sam­hyggjan sterk

Þetta leiðir til þess að hópa­vinna lið­ast í sundur á end­anum og nær jafn­vægi við ein­stak­lings­hyggju. En rann­sóknin sýndi að Íslend­ingar leggja sig meira fram við hópa­vinnu og hún gengur lengur en hjá banda­rískum stúd­ent­um. „Fyrir ein­stak­ling­inn er það rök­rétt í þessum leik að hugsa um sjálfan sig og því mætti segja að Íslend­ingar séu órök­rétt­ari en banda­rísku nem­end­urn­ir. En heilt yfir er þessi leitni til hópa­vinnu talin jákvæð.“

Spurð um ástæður þess­arar hegð­unar Íslend­inga segir Anna að hún hafi leitað skýr­inga og rann­sakað hvort þær eigi við.  Hún nefnir meðal ann­ars sam­fé­lags­kenn­ingu Hof­stede sem nái þó ekki að skýra þennan hegð­un­ar­mun nægi­lega. „Önnur sam­fé­lags­kenn­ing virð­ist fanga þetta bet­ur. Kenn­ingin mælir hvernig lög og reglur hafa áhrif á sam­fé­lög og hvort innan þeirra ríki ein­stak­lings­hyggja eða sam­hyggja. Margir þættir benda til að sam­hyggja sé ríkj­andi meðal Íslend­inga. Rann­sóknir hafa sýnt fram á að svo sé raunin á Norð­ur­lönd­unum öll­um, en er jafn­vel enn rík­ari á Ísland­i.“