Starfsmannafélag Þjóðminjasafns Íslands hefur sent frá sér yfirlýsingu þar sem það tekur undir þá gagnrýni sem komið hefur fram hjá ýmsum fagfélögum og BHM á verklagi menningar- og viðskiptaráðuneytis við skipun þjóðminjavarðar fyrir viku síðan. Þar segir að félagið harmi að „ráðuneyti og ráðherra hafi valið að auglýsa ekki embættið til umsóknar. Verklagið lýsir metnaðarleysi ráðuneytisins í garð Þjóðminjasafns Íslands, ber vott um ógagnsæja stjórnsýslu og kastar rýrð á málaflokkinn í heild. Gagnrýnin beinist alfarið að ferli skipunarinnar en ekki að Hörpu Þórsdóttur.“
Þar með bætist starfsmannafélagið í hóp annarra gagnrýnenda en Félag fornleifafræðinga og stjórn Félags íslenskra safna og safnmanna (FÍSOS) sendu frá sér harðorðar yfirlýsingar vegna ákvörðunar Lilju D. Alfreðsdóttur, menningar- og viðskiptaráðherra, að skipa Hörpu til að gegna embætti þjóðminjavarðar án þess að auglýsa embættið laust til umsóknar.
Í yfirlýsingu fyrrnefnda fagfélagsins var miklum vonbrigðum lýst yfir með ráðningarferlið. „Íslensk menning á nú betur skilið en eitthvað svona embættisleikja rugl.“ Það sendi auk þess ábendingu til umboðsmanns Alþingis í gær vegna málsins og í morgun ábendingu til stjórnskipunar- og eftrlitsnefnd alþingis.
Þá sagði Friðrik Jónsson, formaður BHM, við RÚV um síðustu helgi og í samhengi við þessa skipun að tryggja þyrfti heilindi og traust til stjórnsýslunnar og ræða heimild ráðamanna til að færa embættismenn til í starfi.
Meginreglan í lögum að auglýsa skuli laus embætti
Allt frá árinu 1954, þegar lög um réttindi og skyldur starfsmanna ríkisins voru sett, hefur það verið meginregla í lögum á Íslandi að auglýsa skuli opinberlega laus embætti og störf hjá ríkinu.
Þegar lögin voru endurskoðuð og ný lög sett árið 1996 voru áfram ákvæði um auglýsingaskylduna. Í þessum reglum er það meginreglan að auglýsa skuli laus störf en þau tilvik þegar ekki er skylt að auglýsa störf eru afmörkuð sérstaklega. Þessar undanþágur frá auglýsingaskyldu eiga við um störf sem aðeins eiga að standa í tvo mánuði eða skemur, störf sem eru tímabundin vegna sérstakra aðstæðna, svo sem vegna orlofs, veikinda, fæðingar- og foreldraorlofs, námsleyfis, leyfis til starfa á vegum alþjóðastofnana og því um líkt, enda sé ráðningunni ekki ætlað að standa lengur en 12 mánuði samfellt.
Þá eru undanþágur frá reglunum sem fela í sér að störf sem hafa verið auglýst innan síðustu sex mánaða ef þess er getið í auglýsingunni að umsóknin geti gilt í sex mánuði frá birtingu hennar. Að endingu er að finna undanþágur um störf vegna tímabundinna vinnumarkaðsúrræða á vegum stjórnvalda og aðila vinnumarkaðarins og hlutastörf fyrir einstaklinga með skerta starfsgetu.
Engar fleiri undanþágur er að finna í lögunum.
Meirihluti ráðuneytisstjóra skipaðir án auglýsingar
Það hefur hins vegar færst verulega í vöxt hérlendis að ráðherrar skipi í embætti án þess að þau séu auglýst. Það leiddi meðal annars til þess að umboðsmaður Alþingis tók upp frumkvæðisathugun á málinu. Hann gafst upp á þeirri athugun í fyrravor.
Í bréfi þar sem þá settur umboðsmaður útskýrði ástæðu þessa kom fram að ekki væri forsvaranlegt að nýta takmarkaðan mannafla embættisins til að ljúka frumkvæðisathuguninni í ljósi þess að ráðamenn færu hvort eð er ekkert eftir skýrum reglum og vilja löggjafans í þessum málum.
Kjarninn greindi frá því í fréttaskýringu í síðasta mánuði að sjö af tólf starfandi ráðuneytisstjórum hefðu verið skipaðir án þess að embættin hafi verið auglýst laus til umsóknar. Á yfirstandandi kjörtímabili hafa þrír af þeim fjórum ráðuneytisstjórum sem hafa verið skipaðir fengið þær stöður án þess að þær hafi verið auglýstar lausar til umsóknar.
