Nor­eg­ur, þar sem olía er unn­in, vind­ur­inn beisl­aður og árnar sömu­leið­is, stendur frammi fyrir tölu­verðum vanda sem teng­ist hinni umtöl­uðu orku­krísu í Evr­ópu. Verðið á kílóvatt­stund af raf­magni kostar nú 6,4 norskar krón­ur, um 93 íslenskar syðst í land­inu sem þýðir að ein sturta, eitt gott steypi­bað, getur kostað um 1.000 íslenskar krón­ur. Það er álíka mikið og stök sund­ferð kostar í laug­arnar í Reykja­vík.

En af hverju eru Norð­menn, þjóðin sem vinnur meiri orku en flest öll ríki ver­ald­ar, í vanda?

Í grein sem birt var á vef norska rík­is­út­varps­ins í dag er bent á að á tíma­bil­inu 24. júlí til 24. ágúst kost­aði kílóvatt­stund (kWst) af raf­magni á meg­in­landi Evr­ópu að með­al­tali 50 íslenskar krón­ur. Á sama tíma­bili var með­al­verðið í Nor­egi 25,5 krón­ur. Þannig greiddu Norð­menn að með­al­tali helm­ingi minna fyrir kílóvatt­stund­ina en íbúar innan ESB í sum­ar. Hins vegar er raf­magn syðst í Nor­egi miklu dýr­ara.

Mik­ill munur er á raf­magns­kostn­aði nyrst í Nor­egi og syðst. Í sumar var verðið á kílóvatt­stund­ina t.d. 278 sinnum dýr­ara í Krist­i­ans­and en í Tromsø. Síð­ustu daga hefur hins vegar orku­verðið syðst hækkað gríð­ar­lega og nálg­ast hæstu verð sem greidd eru í Evr­ópu. Ítalía trónir þó enn á toppnum í þessum efn­um.

Í sam­an­tekt NRK er hins vegar bent á að Norð­menn greiði hlut­falls­lega mun minna af tekjum sínum í raf­magn en flestallir Evr­ópu­bú­ar. En af því að raf­magn er ódýrt nota Norð­menn gríð­ar­lega mikið af því, meira en flest­ir. Í fyrra var notk­unin að með­al­tali 23 þús­und kílóvatt­stundir á hvern íbúa. Með­al­talið á meg­in­landi Evr­ópu var á sama tíma um 6.000 kWst.

Ein helsta ástæða þess að orku­krísa hefur skap­ast í Nor­egi er sú að uppi­stöðu­lón vatns­afls­virkj­ana standa enn hálf tóm eftir sum­ar­ið. Langstærstur hluti raf­magns er fram­leiddur í slíkum virkj­un­um. Þurrka­tíð hefur geisað þótt ekki sé enn öll nótt úti í því sam­bandi – vot­viðra­samt haust gæti bjargað miklu.

En þetta er ekki eina skýr­ing­in.

Því er þannig fyrir komið í Nor­egi að syðsti hluti raf­orku­kerf­is­ins er tengdur við meg­in­land Evr­ópu. Það þýðir að fram­leið­endur raf­magns geta selt raf­magnið til hæst­bjóð­anda.

Þurrkar og stríðið í Úkra­ínu hafa gert það að verkum að verð á jarð­gasi, vatns­orku og kjarn­orku – orku­gjöfum sem sam­an­lagt eru not­aðir til að fram­leiða meira en 50 pró­sent af allri raf­orku í Evr­ópu – hafa hækkað í verði. Orku­verð er því í sögu­legum hæðum í álf­unni og Nor­egur verður einnig fyrir áhrifum af fram­an­greindum ástæð­um.