Hér­ er farið yfir hvort ríkið hefur stutt við inn­leið­ingu upp­lýs­inga­tækni í störfum sín­um. Einkum er miðað við sömu hug­tök og í fyrri grein: gagn­sæ­i (­upp­lýs­inga­gjöf með sam­þætt­ingu gagna), sam­ráð á net­inu og frels­is­hug­mynd­ir ­nets­ins. Tölvu­væð­ing rík­is­ins er lítið rann­sakað mál­efni sem opin­berir aðil­ar hafa ekki varið til miklu fé. Því verða álykt­anir einkum dregnar af alþjóð­leg­um ­rann­sóknum sem gefa grófa mynd en eru sterk ábend­ing.

Hlut­verk rík­is­ins og stjórn­mál

Það er ríkið sem myndar upp­lýs­inga­sam­fé­lag fram­tíð­ar. Það varð­veitir nán­ast all­ar ­sam­eig­in­legar upp­lýs­ingar og hefur víð­tæk­ari heim­ildir til upp­lýs­inga­öfl­unar en nokkur annar aðili, meðal ann­ars með hag­skýrslu­gerð og vegna skatt­heimtu. Þá ­sér ríkið um með­ferð og hefur með úrlausn sam­eig­in­legra mála að gera, bæð­i fram­kvæmdir og stefnu­mörkun (t.d. með laga­setn­ing­u). Ný atvinnu­grein, ­upp­lýs­inga­tækni­iðn­aður getur varla blómstrað nema fyrir til­stuðlan rík­is­valds. Finn­ar ­stofn­uðu fyrir ald­ar­fjórð­ungi Fram­tíð­ar­nefnd finnska þjóð­þings­ins í því skyn­i að búa til slíkan iðnað og tókst það. Hafa verður í huga að nán­ast all­ar ­tækni­fram­farir eru kost­aðar af sam­eig­in­legu fé, jafn­vel í BNA, t.d. með­ ­starf­semi NASA og hers­ins.

Í anda NPM (New Public Mana­gement, hægri stjórn­mála- og stjórn­sýslu­stefna sem kom fram undir 1990 á tímum Reag­ans og Thatcher) og þó sér­stak­lega Lais­sez-faire (af­skipta­leys­is­stefna í málum rík­is­ins) var því haldið fram að þróun upp­lýs­inga­tækn­innar og ­upp­lýs­inga­tækni­iðn­að­ar­ins væri best komin hjá mark­aðs­að­ilum en að ríkið ætti að halda að sér hönd­un­um. Áhrif þess­arar stefnu og frá­hvarf frá henni hafa ver­ið kort­lögð af OII (Ox­ford Inter­net Institu­te). Þessi stefna komst til fram­kvæmda hér á landi og var RUT-­nefndin (Ráð­gjaf­ar­nefnd um upp­lýs­inga­tækni) lögð niður á síð­asta ára­tug síð­ustu ald­ar, tölvu­störf hjá fjár­mála­ráðu­neyt­inu einnig, SKÝRR ­selt og sjálf Hag­sýslu­stofnun að lokum lögð nið­ur, en hún átti að annast fram­þróun opin­berra vinnu­bragða.

En dreif­stýr­ing NPM stóð stutt við í í alþjóða­sam­fé­lag­inu og Banda­ríkin og Kanada tóku upp­ harð­dræga mið­stýr­ingu rík­is­ins í upp­lýs­inga­tækni­málum eftir árás­ina á tví­bura­t­urn­ana 2001 undir stjórn Bush yngri. NPM hafði raunar ekki mikil áhrif í þeim ríkj­um. En þau ríki sem gengu lengst í að fram­kvæma NPM svo sem Bret­land, Nýja-­Sjá­land og Ástr­alía breyttu stefnu sinni og efldu hlut rík­is­ins. Í Bret­landi hefur ríkið leitt upp­lýs­inga­tækni­þró­un­ina ötul­lega síðan á dög­um Bla­ir.

Flest bendir til þess að Ísland hafi fylgt afdrátt­ar­lausri hægri dreif­stýr­ing­ar­stefn­u og afskipta­leys­is­stefnu í mál­efnum upp­lýs­inga­tækni í yfir 20 ár og sé nú ef til­ vill eina ríkið í heim­inum sem gerir það.

Mæl­ingar

Fjöldi alþjóða­stofn­ana stundar mæl­ingar á upp­lýs­inga­sam­fé­lag­inu og er Ísland yfir­leitt mælt. Þær eru helstar Alþjóð­lega efna­hags­stofn­unin (WEF), Stjórn­sýslu­stofnun Sam­ein­uðu þjóð­anna (United Nations Public Administration Network, UNPAN), Alþjóð­lega fjar­skipta­stofn­unin (IT­U), Alþjóða­bank­inn (World Bank), Efna­hags-og fram­fara­stofn­unin (OECD), Mennta-, vís­inda- og menn­ing­ar­stofnun Sam­ein­uðu þjóð­anna (UNESCO) og ESB. Margar aðrar stofn­anir og rann­sókn­ar­hópar hafa tek­ist á við að mæla áhrif upp­lýs­inga­tækni á ríki og sam­fé­lög til lengri og skemmri tíma.

Mæl­ing­ar á þró­un­ar­stigi og mögu­leikum upp­lýs­inga­tækni opin­berra aðila geta verið á þrennu eins og fram kemur á mynd 1: fram­boði, eft­ir­spurn og þeim innviðum sem ­nauð­syn­legir eru. Mik­il­vægt er að gera sér skýra grein fyrir hvað verið er að ­mæla, en oft túlka fjöl­miðlar alþjóð­legar mæl­ingar ekki rétt. Ísland hef­ur ­lengst af verið í fyrsta sæti varð­andi eft­ir­spurn almenn­ings og ofar­lega á blaði varð­andi inn­viði (svipað og hin Norð­ur­lönd­in), en það er fram­boðs­hlið­in ­sem hér er til umræðu og á henni hefur Ísland verið að fær­ast í hóp lökust­u ­ríkja Evr­ópu (með t.d. Grikk­landi) og mælst svipað og asíu­ríki sem hafa ver­ið að taka sig taki (t.d. Kazakhstan). Í þessum mæl­ingum er átt við fram­boð frá­ ­rík­is­ins hálfu.

Gagn­sæi: Sam­þætt­ing og ­þró­un­ar­stig á fram­boðs­hlið

Stjórn­sýslu­stofn­un Sþ. mælir sam­þætt­ingu upp­lýs­inga. Sam­þætt­ing (sam­keyrsla) er mik­il­virkasta að­ferð opin­bers valds til þess að fá heild­ar­myndir af opin­berri fram­kvæmd og ­mál­efn­um, bæði til þess að birta þær almenn­ingi og frétta­mönn­um, en ekki síð­ur­ til eigin stjórn­unar og til afgreiðslu á einni vef­gátt við almenn­ing og ­fyr­ir­tæki. Hún er for­senda ein­föld­unar opin­berrar þjón­ustu og síð­ast en ekki síst gagn­sæis sem stendur undir nafni.

Ísland hefur frá upp­hafi mæl­inga UNPAN komið illa út varð­andi sam­þætt­ingu og hef­ur verið í 50-60 sæti í seinni mæl­ing­um. Á árinu 2012 var Ísland næst á eft­ir Úrugvæ og nokkru á eftir Kúveit og Mongól­íu. Það er líka skemmst frá því að ­segja að sam­þætt­ing opin­berra gagna er mjög stutt komin hér á landi og var ­fyrir skemmstu ekki haf­in. Nú eru Þjóð­skrá, Trygg­inga­stofn­un, Land­lækn­is­emb­ætt­ið og fleiri rík­is­stofn­anir að byrja að vinna að sam­þætt­ingu – allar af veik­um ­mætti. Eng­inn vafi er á því að tví­verkn­aður verður mik­ill og árangur lít­ill. Verk­efnið þarf að vera í mið­lægri tölvu­deild rík­is­ins, á rík­is­stigi, en ekki ­stofn­ana­stigi – af mörgum ástæð­um, m.a. þeirri að stofn­anir hafa aðeins vald á eigin mál­efna­sviði. Það verður ekki unnið í dreif­stýr­ingu, heldur með mjög á­kveð­inni mið­stýr­ingu eins og gert er í öðrum ríkj­um, t.d. til þess að staðla ­skrán­ing­ar­svið þannig að gögn séu samkeyr­an­leg yfir­leitt og skil­yrða þarf fjár­veit­ing­ar í sama skyni. Það þarf því skipu­lags­breyt­ingu fyrir sam­þætt­ing­una og ­tölvu­deildin þarf að vera sjálf­stæð, hafa við­eig­andi vald­heim­ildir og hátt í skipu­riti (ná eyrum ráð­herra).

ESB hefur mælt þró­un­ar­stig (e. sofist­ication) raf­rænnar stjórn­sýslu í um ára­tug. Í þeim mæl­ingum hefur Ísland verið að fær­ast sífellt nær botn­in­um. Þró­un­ar­stig ­lausna er lágt og tölvu­væð­ing nær stutt eða ekki til þess að ljúka verk­efn­um. Það er þó skil­yrði til þess að ná þjóð­hags­legum mark­miðum svo sem minni bíla­um­ferð og frelsi í stað­setn­ingu stofn­ana, starfs­manna og við­skipta­vina.

Hér­ skal það tekið fram að þótt kallað sé eftir stofnun tölvu­deildar rík­is­ins sem ann­ist sam­þætt­ingu (á rík­is­stigi en ekki stofn­ana­stig­i), sem er vissu­lega grund­völlur upp­lýs­inga­sam­fé­lags, þá er líka mik­il­vægt að ríkið tak­marki ­starf­semi sína á tölvu­svið­inu á margan annan hátt enda krefst tækni­þró­un­in ­nán­ara sam­starfs opin­berra aðila og einka­að­ila en áður og fram­kvæmir „PPP - Pu­blic Pri­vate Partners­hip“ enn frekar en önnur fag­starf­semi.

Sér­staða Íslands

Í al­þjóð­legum mæl­ingum er jafnan sam­ræmi milli fram­boðs og eft­ir­spurnar eft­ir op­in­berri þjón­ustu á net­inu. Það á einnig við um ríki þriðja heims­ins, en þau ­ríki sem fremst fara s.s. Banda­ríkin og Bret­land mæl­ast þó með nokkuð meira fram­boð en eft­ir­spurn. Á Íslandi er staðan gagn­stæð. Í engu ríki öðru er áhuga al­menn­ings jafn illa mætt. Sjá mynd 2.

Fram­boð af opin­beru sam­ráði

Ísland hefur verið mjög neð­ar­lega varð­andi sam­ráð rík­is­ins við almenn­ing og hags­muna­að­ila á net­inu eða í 60-140 sæti af ríkjum Sþ., árið 2012 var Ísland á eftir Níger­íu og Belíse. Það þýðir ein­fald­lega að sam­ráð fram­kvæmda­valds­ins á net­inu er nán­ast ekki fyrir hendi. Um nokk­urra miss­era skeið hefur Stjórn­ar­ráðið unnið að und­ir­bún­ingi sam­ráðs­kerfis sem ekki ­bólar enn á.

Ýmis­leg­t bendir til þess að fram­kvæmda­valdið sé veik­ara hér en í nágranna­ríkj­unum og ráði jafn­vel ekki við sam­ráð - og lög­gjaf­ar­valdið mikið sterkara. Það hef­ur einkum stað­fest­ing­ar- og eft­ir­lits­vald í nágranna­ríkj­un­um, breytir t.d. hel­st ekki stjórn­ar­frum­vörp­um. Und­ir­bún­ingur mála kann því að vera veik­ari hér en í þeim ríkjum sem hafa sterkt fram­kvæmda­vald sem styður vand­aðan und­ir­bún­ing, rann­sókn­ir og víð­tækt sam­ráð við und­ir­bún­ing laga­setn­ingar og mis­tök í opin­berum á­kvörð­unum gætu því verið tíð­ari hér. Áhersla á stjórn­mál virð­ist sterk hér á kostnað vand­aðs und­ir­bún­ings og fag­þekk­ing­ar. Höfum í huga að ný þekk­ing og ­mannauður úr háskól­unum gagn­ast þjóð­fé­lag­inu í aðal­at­riðum skipu­lega í gegn­um ­störf hjá fram­kvæmda­vald­inu og á vegum þess.

Sam­ráð er ekki síður mik­il­vægt á sveit­ar­stjórn­ar­stig­inu þar sem almenn­ingur vill hafa á­hrif á þjón­ust­una í nærum­hverfi sínu. En stjórn­sýsla sveit­ar­stjórn­ar­stigs­ins virð­ist enn veik­ari en rík­is­ins. Helstu verk­efnin um raf­rænt sam­ráð, Betri Reykja­vík­ og betri hverfi, styrkja stjórn­mála­legar ákvarð­anir og eru nán­ast til höf­uðs ­stjórn­sýslu Reykja­vík­ur­borg­ar. Er þá búið að hafa enda­skipti á hlut­unum mið­að við fram­kvæmd­ina í nágranna­ríkj­un­um. Styrk­ing stjórn­mála­legrar nálg­unar við ­lausn mála er jafn­framt veik­ing fag­legra vinnu­bragða eins og hér hefur ver­ið ­nefnt.

Frels­is­hug­myndir nets­ins

Ekki liggja fyrir mæl­ingar á því hvernig frels­is­hug­myndir nets­ins hafa fram­kvæmst hér á landi. Þó er vert að nefna ákveðin atriði:

Auk­ið tján­ing­ar­frelsi með til­komu nets­ins hefur ekki leitt til end­ur­nýj­un­ar laga­setn­ingar hér á landi. Þannig getur almenn­ingur og blaða­menn átt von á á­kærum, jafn­vel opin­berum ákærum, ef þeir stíga of ákveðið til jarð­ar. Nokkrir úr­skurðir Mann­rétt­inda­dóm­stóls Evr­ópu sýna að hér má gera bet­ur.

Staða ­upp­ljóstr­ara er veik hér á landi, en hún er varin í stjórn­ar­skrá sum­ra ­ná­granna­ríkja. Með til­komu nets­ins og gríð­ar­legs upp­lýs­inga­magns um menn, ­fé­lög, stofn­anir og starf­semi gef­ast ýmis færi á að upp­ljóstra um það sem mið­ur­ ­fer og brýtur í bága við almanna­hag og lög. Hafa ber í huga að hér er mælt með­ fremur þröngri skil­grein­ingu á upp­ljóstr­un, þ.e. að hún sé í almanna­þágu og birti upp­lýs­ingar sem eiga rétti­lega að koma fyrir almanna­sjón­ir.

Hins ­vegar er líka mik­il­vægt að taka ákveðið á upp­lýs­inga­glæpum sem eru orðnir mjög al­gengir, þar sem fyr­ir­tæki (í BNA starfa fyr­ir­tæki sem selja stolin gögn í því ­skyni að félög geti fellt keppi­nauta um til­boð og ein­stak­lingar keppi­nauta um ­störf), starfs­menn, tækni­menn (hakk­ar­ar) og ein­stak­lingar og hópar fara gegn al­menn­ingi og félögum og geta það vegna hinnar gríð­ar­legu upp­söfn­unar alls efnis á net­inu og lélegra net­varna á opin­berum gögn­um. Hvort sem það er hefnd­arklám, upp­lýs­ingar sem njóta per­sónu­verndar eða ann­að.

Þá er jafn­ræði aðila á net­inu ekki tryggt, svo­kallað net ­neutrality. Ber þar hæst að dreif­ing nets­ins hefur verið fjár­mögn­uð ­með gjaldi á umferð til not­enda. For­sendur síma­fé­lag­anna um myndun skort­stöðu til­ að halda uppi gjald­töku hafa ráðið of miklu, bæði í útlanda­um­ferð, til not­enda og einkum til lands­byggð­ar­inn­ar.

Þá komum við að alvar­leg­asta brot­inu á net neutrality, sem er að lands­menn utan­ höf­uð­borg­ar­svæð­is­ins njóta ekki sömu þjón­ustu og þeir sem þar búa. Hér er einkum átt við að að fast­línu­sam­bönd eru seld miðað við vega­lengdir (Há­skól­inn á Akur­eyri er því ekki inn á rann­sókn­ar­neti vís­inda­stofn­ana), en ekki síður að lands­byggð­in er skil­greind sem „not­enda­svæði“ sem þýðir að lít­ill hraði (t.d. að kvik­mynd ­megi hlaða niður á einni klst.) er tal­inn hæfi­leg­ur. Þannig er erfitt eða ó­mögu­legt að setja upp hrað­virka net­þjón­ustu úti á landi eða starf­semi sem krefst mik­illar band­vídd­ar, t.d. kvik­mynda­ver. Engin áform eru uppi um að breyta þessu, en nauð­syn­legt er að leggja ljós­leið­ara á sam­fé­lags­leg­um ­for­sendum um land­ið, enda eru mark­aðs­for­sendur ekki fyrir hendi í því verk­efn­i. Hins vegar skil­aði þing­nefnd nýlega skýrslu um að síma­fé­lög­unum verði greidd­ar 3-5 millj­arðar kr. úr rík­is­sjóði á nokkrum árum fyrir að dreifa 4G og 5G síma­um­ferð um landið (það er kallað ljó­svæð­ing). Þær til­lögur hafa ekki enn verið fjár­magn­að­ar­ svo ég viti. Þannig að lands­byggðin verður áfram not­enda­svæði og ekk­ert bend­ir til ann­ars en að síma­fé­lögin geti í það óend­an­lega sótt pen­inga í rík­is­sjóð til­ þess að halda lands­byggð­inni í þeirri stöðu, en án þess fjár­magns væri staðan þó enn verri.

Þá er ósagt að stjórn­völd hafa ekki enn hafið mark­vissar aðgerðir til þess að auka frelsi í stað­setn­ingu starfs­stöðva, starfs­manna og við­skipta­vina. Það er þó ­nauð­syn­legt til þess að opin­berir starfs­menn geti valið sér búsetu hvar sem er (­sjá þó það sem er þegar sagt um net­sam­band til lands­byggð­ar­inn­ar). Til þess að svo megi vera þurfa opin­berar stofn­anir að leggja niður stað­ar­net og flytja ­kerfi sín á net­ið, en þá má tengj­ast þeim hvaðan sem er í heim­in­um.

Stjórn­ar­ráð­ið hefur unnið að raf­rænni skil­ríkja­væð­ingu almenn­ings og jafn­vel ferða­manna (sem mistók­st) en þær lausnir eiga sér fáar hlið­stæður – og eru í beinni and­stöð­u við frels­is­hug­myndir nets­ins. Óhugs­andi er að frels­isunn­andi þjóðir taki upp­ ra­f­ræn skil­ríki og neyði almenn­ing til þess að nota þau. Þá er gjald­taka af slíkum skyldu­bún­aði í sam­skiptum við ríkið afar sér­stök og brýtur senni­lega ­með­al­hófs­regu í ljósi þess að flest önnur ríki nota gjald­frjáls veik auð­kenn­i og þörfin á raf­rænum skil­ríkjum því heima­til­bún­ing­ur. Raf­ræn skil­ríki eru studd af fjár­mála­ráðu­neyt­inu og byggja á tækni frá 1976 þegar engin auð­kenni vor­u til. Nú er hins vegar varla til svo léleg rík­is­stjórn eða þjón­ustu­að­ili á net­inu að hann viti ekki nákvæm­lega hver er hvað (og sumir þeirra, t.d. Goog­le veitir auð­kenna­þjón­ust­u).

Þá hefur ríkið gert annað auð­kenna­kerfi sem kalla má veikt og er gjald­frjálst (sem eru mik­il­vægar for­send­ur) sem heitir Íslyk­ill. En auð­kenna­mál á net­inu eru ekki ­stjórn­valds­verk­efni og fremstu ríki í fram­kvæmd tækn­innar standa ekki í auð­kenna­þjón­ustu fyrir net­ið, heldur er það verk­efni mark­aðs­að­ila og al­menn­ingur á að geta valið auð­kenna­þjón­ustu og verið í þjón­ustu hjá mörg­um að­ilum þannig að eng­inn einn geti rakið notk­un­ar­sögu hans.

Samn­ing­ur ­Þjóð­skrár við spánskt net­kosn­inga­kerfi er ein­kenni­legt áherslu­mál, en taln­ing ­at­kvæða í alvöru kosn­ingum er verk­efni sem ekki er hægt að tölvu­væða vegna svika­hættu. Þá er ekki hægt að koma við mark­tækri end­ur­taln­ingu. Verk­efnið á eftir að auka tor­tryggni í garð kosn­inga hér á landi eins og gerð­ist í Nor­egi sem rifti hlið­stæðum samn­ingi við sama kerfi 2015 og minnka þátt­töku eins og þar (var­kár­ir kjós­endur munu ekki nota slíkt kerfi) - og gefa tækni­mönnum færi á að hag­ræða ­nið­ur­stöðum og öðrum svikum (höfum í huga að tölvu­væð­ing kjör­skráa og núm­er­ing ­at­kvæða­greiðslu­seðla getur ógnað leynd). Net­kosn­ingar í Eist­landi voru á síð­asta ári teknar út af alþjóð­legum sér­fræð­inga­hópi og eru þær galopnar fyr­ir­ svik­um, sem er auð­vitað sér­stakt fyrir næsta nágranna og óvin rúss­neska rík­is­ins ­sem stundar umfangs­miklar net­að­gerðir eins og önnur stór­veldi.

Myndun upp­lýs­inga­tækni­iðn­aðar

Sam­kvæmt ­mæl­ingum World Intellect­ual Property Org­an­ization á árinu 2012 eign­uð­ust Finn­ar 75 einka­leyfi í upp­lýs­inga­tækni það ár, Svíar 73 og Ísland 6 – miðað við hverja milljón íbúa í ríkj­unum. Þessar tölur segja allt sem segja þarf um áherslur rík­is­stjórna á mála­flokk­inn.

Rík­ið ­leikur aðal­hlut­verkið í þessu máli. Bæði með fjár­mögnun rann­sókna- og ­tækni­sjóða og með end­ur­nýjun eigin vinnu­bragða (munum að ríkið er stærsti hand­hafi og not­andi upp­lýs­inga í land­in­u), en við slíka end­ur­nýjun eiga að verða til fjöldi nýrra upp­lýs­inga­kerfa sem í fram­hald­inu geta orð­ið ­út­flutn­ings­vara. Slík kerfi á að gera af mark­aðs­að­ilum en ekki af tölvu­deild­um ­rík­is­ins, en ríkið á að kosta þau að miklu leyti og hag­nýta þau. Ef rík­ið breytir störfum sínum seint og illa verða tæki­færin til nýsköp­unar að sama ­skapi færri.

Áhuga­leysi ­rík­is­ins á að end­ur­nýja vinnu­brögð sín með tölvu­væð­ingu eru því ekki aðeins í and­stöðu við rétt­mætar vænt­ingar íbúa, heldur valda minni útflutn­ings­tekjum en ann­ars væri. Flestar atvinnu­greinar njóta stuðn­ings rík­is­ins með ýmsu mót­i (t.d. með laga­setn­ingu, toll­vernd og fjár­stuðn­ingi) og ekki síður orku­vinnsla og stór­iðja (jafn­vel olíu­leit) og er for­gangs­röðun þess óskilj­an­leg. En stefna ­stjórn­mál­anna er vissu­lega afdrátt­ar­laus.

Veik að­ild rík­is­ins að upp­bygg­ingu upp­lýs­inga­tækni­iðn­aðar veikir stöðu frum­kvöðla, en þeir eru ofur­seldir fjár­magni frá sterkum fyr­ir­tækjum (jafn­vel sjóðum í eig­u ­rík­is­ins) til þess að fram­kvæma hug­myndir sínar og hagn­aður af þeim rennur því mögu­lega í aðra vasa en þeirra.

Fag­þekk­ing

Eft­ir að tölvu­stuðn­ingur og -þekk­ing í Stjórn­ar­ráð­inu var veikt á síð­asta ára­tug ­síð­ustu aldar hefur þekk­ingu á mála­flokknum verið sár­lega ábóta­vant. Það tek­ur til allra verk­efna og t.d. kvarta sölu­að­ilar bún­aðar (vél­bún­aðar og hug­bún­að­ar­) um að ríkið sé afleitur kaup­andi. Algengt er að ákveðin mál í þró­un ­upp­lýs­inga­tækni séu ákvörðuð af sam­ráðs­hópum frá ráðu­neytum þar sem jafn­vel eng­inn hefur fag­þekk­ingu. Þá er stjórnun mála­flokks­ins stund­um  í höndum skrif­stofu­stjóra sem ekki hafa slík­a þekk­ingu held­ur. Með ólík­indum er að ein­stak­lingum sem rétt kunna á sím­ann sinn skuli falin ábyrgð á upp­lýs­inga­tækni­málum heils rík­is. Ekki síður að þeir ­starfs­menn skuli treysta sér til að taka ákvarð­anir í mála­flokkn­um. Ekki þarf að leita langt eftir alvar­legum mis­tökum – allt frá tölvu­væð­ingu skóla til­ ­kaupa á mannauðs- og fjár­hags­kerf­is.

Loka­orð

Ljóst er að íslensk stjórn­völd hafa van­rækt þróun og upp­bygg­ingu upp­lýs­inga­tækni í eigin þágu - að mynda grund­völl gagn­sæis og sam­ráðs við íbúa - og skeyta nánast ekki um myndun upp­lýs­inga­tækni­iðn­að­ar. Þau eru þess ekki umkomin að leiða þró­un ­sam­fé­lags­ins á þessu sviði vegna þekk­ing­ar­leysis (veikrar innri upp­bygg­ing­ar) og það svo að almanna­hagur felst jafn­vel í því að ríkið geri ekki neitt í mál­inu við núver­andi aðstæð­ur. Þá hafa frels­is­hug­myndir nets­ins m.a. um jafn­a ­stöðu íbúa ekki komið til fram­kvæmda. Þó má rök­styðja að ekk­ert eitt afl hafi um þessar mundir eins mikil áhrif á opin­bera þjón­ustu og sam­fé­lagið allt og ­upp­lýs­inga­tæknin og net­ið.

Tala má um stór­fellda van­rækslu – og í næstu tveimur greinum (inn­gangs­grein­ina að greina­flokk­inum má sjá hér) er rætt um af hverju við erum að missa og hvaða áhrif hún virð­ist hafa á stjórn­mál.